Pretoria

Kerkplein en z’n gebouwen:

Het Kerkplein is het historische centrum van de stad. Het plein ligt op de kruising van de Kerkstraat en de Paul Krugerstraat. Het plein werd gerealiseerd in 1855 in de toenmalige onafhankelijke Boerenstaat de Zuid-Afrikaanse Republiek (ZAR), beter bekend als Transvaal.

Het werd door toenmalig president Pretorius aangewezen als marktplaats en om naar de kerk te gaan, waar het plein zijn naam aan ontleent. Het wordt ook weleens het Nederlandse plein genoemd vanwege de Nederlandse architectuur die hier volop aanwezig is. Midden op het Kerkplein staat het standbeeld van Paul Kruger, de bekende president van Transvaal. Hij is omringd door vier beschermers van de Zuid-Afrikaanse Republiek.  

De eerste kerk op het plein werd in 1857 voltooid. Nadat die kerk in 1882 afgebrand was werd er een tweede Nederlands Gereformeerde Kerk in 1884 gebouwd, deze was in 1885 voltooid. Ook het statige Paleis van Justitie is een creatie van de Nederlandse architect Wierda. De eerste steen werd door Paul Kruger in 1879 zelf gelegd. Tijdens de Tweede Boerenoorlog werd het gebouw ingericht als noodhospitaal. In de jaren 60 van de 20^ste eeuw was dit pand het toneel van de befaamde Rivonia rechtszaak werd gehouden en waarbij Nelson Mandela voor levenslang het gevang in ging.

De Munt werd in 1892 voltooid en sinds 1893 werden daar de munten van de Zuid-Afrikaanse Republiek geslagen. Het Oude Nederlandsche Bankgebouw werd in 1897 gebouwd. De Nederlandsche Bank was het eerste gebouw in Pretoria in jugendstil/art nouveau.

Het Krugerhuis en de Heldenakker begraafplaats:

Het Krugerhuis is de historische residentie van Paul Kruger, Boerenleider en president van de Zuid-Afrikaansche Republiek in Pretoria. Tegenwoordig dient het als biografisch museum waarin het tijdperk van Kruger (eind 19e eeuw) wordt tentoongesteld.

Het Krugerhuis werd in 1884 gebouwd en was één van de eerste in Pretoria met elektriciteit en telefoon. Tegenover is de Nederlandse gereformeerde kerk waar Kruger en z’n vrouw altijd bidden (ZIE OOK MUSEA). 

De Heldenakker is een gedeelte van de Church Street Cemetery in Pretoria, Zuid-Afrika. De Heldenakker werd in 1867 ingericht als de laatste rustplaats van vele prominente Afrikaners, zoals presidenten en generaals. Zo ligt de stichter van de Zuid Afrikaanse Republiek Andries Pretorius hier begraven en z’n opvolgers Van Rensburg, Burgers en natuurlijk Paul Kruger.

Ook Louis Botha en architect van de apartheid Hendrik Verwoerd hebben hier hun laatste rustplaats gevonden.

Het huis heeft bekendheid verworven toen het huis tijdens de Tweede Boerenoorlog (1899–1902) door Lord Roberts als hoofdkwartier van het Britse leger werd aangesteld nadat Pretoria in juni 1890 binnengevallen was.

Gedurende meer dan 18 maanden werden de instructies aan het Britse leger vanuit dit huis gegeven. Het huis werd niet meer voor zulke doeleinden gebruikt toen de Vrede van Vereeniging werd getekend in de dinerkamer.

Vandaag de dag is het elegante huis een museum dat dient als een uitstekend voorbeeld van de overgang tussen de Victoriaanse naar de Edwardiaanse architectuur en binnenhuisversiering.

De binnenkant van het huis wordt gekenmerkt door kleurvolle vensters, schilderijen van Engelse kunstenaars, matten in rijke kleuren, zwierige plafonds en kachels. De meeste voorwerpen behoorden toe aan het gezin Heys zelf. (ZIE OOK MUSEA).

Het Uniegebouw:

Het Uniegebouw is de officiële zetel van de Zuid-Afrikaanse regering. Het zandstenen pand dat uit meerdere delen bestaat is 275 lang en is in de vorm van een halve maan gebouwd.

De twee zijvleugels vertegenwoordigen de Nederlandse (Afrikaners) en Engelse (Anglo-Afrikanen) delen van de blanke bevolking in Zuid-Afrika.

De eerste hoeksteen werd gelegd in 1910, kort nadat de Unie van Zuid-Afrika tot stand kwam, waarnaar het gebouw vernoemd werden. Het gebouw werd voltooid in 1913. Om het Uniegebouw ligt een grote tuin met verschillende inheemse planten, ook ligt er een amfitheater nabij het gebouw. Deze regeringszetel kreeg internationale bekendheid toen de eerste democratische president Nelson Mandela hier in 1994 ingehuldigd werd.

In de tuin staat tegenwoordig een imposant beeld van de man met open armen. Onderaan de tuin staat een beeld met oud president Louis Botha op een paard. Het imposante gebouw is gelegen op de Meintjieskop en kijkt uit over Pretoria. Het is helaas gesloten voor het publiek.

Voortrekker monument en het Vrijheidspark:

Het zwaar granieten monument werd opgericht ter nagedachtenis van de Voortrekkers, die de Engelse Kaapkolonie tussen 1835 en 1854 verlieten en de binnenlanden van Zuid-Afrika introkken. In 1938 werd er begonnen met de bouw –bij de ingebruikname van het monument in 1949 waren zo’n 200.000 mensen aanwezig.

Het monument beeldt twee belangrijke mijlpalen in de geschiedenis van de Voortrekkers uit: De Grote Trek (1835-1854) en De Slag bij Bloedrivier (1838). Het Voortrekker monument is 40 meter hoog en ligt te midden van een tropische tuin die zowat alle Zuid-Afrikaanse planten, bomen en bloemen bevat.

Het complex wordt omsloten door een laager van 64 granieten replica's van de ossenwagens. Binnenin het Voortrekker monument vindt men de 30 meter hoge Heldenhal met een 92 meter lange marmeren muurgravure. Heden ten dage is het Voortrekker monument veelal een toeristische attractie geworden, maar voor de Afrikaners zal het nog steeds de betekenis en functie van weleer behouden. 

Tussen de stad en het voortrekkersmonument in ligt het Vrijheids Park. Het complex bestaat uit een gloednieuw museum (//hapo) dat de geschiedenis van Zuid Afrika doorloopt. Boven op de heuvel is het eigenlijke park gebouwd met o.a. een heilige plaats voor de gevallenen (Isivivane) en het S’khumbuto dat bestaat uit een naam met helden, amfitheater en een eeuwige vlam. Het geheel is nogal symbolisch; entree is 100R voor internationale gasten. 

Andere bezienswaardigheden:

• Het Transvaalmuseum, het Erasmuskasteel, Forten van Pretoria en Pretoria Nationale Botanische Tuin.

In 1854 werd er op Elandspoort een gemeente gesticht en op 16 november 1855 besloot de Volksraad hier een dorp met de naam Pretoria aan te leggen. De stad werd vernoemd naar de Voortrekker Andries Pretorius, die na zijn overwinning op de Zoeloes in de Slag bij Bloedrivier als een volksheld vereerd werd.

Oorlog en conflicten

Andries Pretorius heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de onderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk, die in 1852 met het Zandriviertractaat tot de onafhankelijkheid van de Zuid-Afrikaansche Republiek (Transvaal) leidden. Pretoria volgde op 1 mei 1860 Potchefstroom op als hoofdstad van Transvaal.

Tussen 1863 en 1869 brak er een verbeten oorlog tussen de Boeren onderling en het was helemaal niet zeker of Pretoria als hoofdstad zou blijven bestaan. Ook waren er constant oorlogen met zwarte stammen.  

Tijdens de Eerste Boerenoorlog (1880–1881) werd Pretoria tussen december 1880 en maart 1881 door republikeinse troepen belegerd. Wegens Britse strubbelingen werd er na de Eerste Boerenoorlog door de Nederlandsch-Zuid-Afrikaansche Spoorwegmaatschappij een spoorlijn van Pretoria naar Maputo getrokken. Deze lijn werd in 1894 geopend. Hierdoor werd Pretoria minder afhankelijk van de Britse wil om transport over land richting de havens van Kaapstad en Durban (soms niet) toe te staan.

De Engelsen nemen over

Maar er ontstonden weer donkere wolken boven de Boerenrepubliek toen er goud werd gevonden van wat nu Johannesburg is (Witwatersrand). De Tweede Boerenoorlog (1899-1902) leidde tot de ondergang van de Transvaal en luidde een tijdperk van Britse overheersing in Zuid-Afrika in.

Pretoria capituleerde op 5 juni 1900 en werd door troepen onder het bevel van Frederick Sleigh Roberts ingenomen. Met de ondertekening van het Verdrag van Vereeniging werd de oorlog op 31 mei 1902 in Pretoria beëindigd (zie Melrose House).

De Boerenrepublieken Transvaal en de Oranje Vrijstaat werden in 1910 met de Britse Kaapkolonie en Natal verenigd tot de Unie van Zuid-Afrika, met Pretoria als haar administratieve hoofdstad (Kaapstad werd de parlementaire en wetgevende hoofdstad). In het tijdperk tussen 1860 en 1994 diende Pretoria ook als de zetel van de provinciale regering van Transvaal.