GESCHIEDENIS - Vietnam

Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat er al menselijke activiteit was in het noorden van Vietnam niet later dan een half miljoen jaar geleden. Van de 1e tot de 6e eeuw v.Chr. behoorde het huidige Zuidelijke deel van Vietnam toe aan de Cambodjaanse rijk Funan.

Dit rijk was eerder een losse verzameling van rijkjes dan z’n opvolger het latere Chenla rijk. De mensen waren bekend om het bouwen van kanalen voor transport en het verbouwen van rijst. Het moet een zeer beschaafd en groots rijk zijn geweest aangezien er gehandeld werd met o.a. China en ook landen rond de Middellandse Zee.

Rond de 2e eeuw ontstond het Hindoeïstische Champa koninkrijk rond de huidige stad Danang. Net zoals het Funan rijk werd het zwaar beïnvloed door de Indiase cultuur wat je o.a. terugziet in de architectuur. De inwoners van het rijk waren belust op uitbreiding – in de 8e eeuw was het uitgebreid tot zo’n 200 km van het huidige HCMC.

Dit bracht hen wel tot oorlog met zowel de Vietnamezen in het noorden als de Khmers in het zuiden wat hen ten onder zou doen gaan.

Toen in het begin van de 10e eeuw de “Tang” dynastie in elkaar stortte in China grepen de Vietnamezen hun kans en werd een Chinees leger verslagen. Alleen de dreiging van opnieuw onder het Chinese juk leven bracht de Vietnamezen tot elkaar en liet hen besluiten een keizer te kiezen.  

In 1010 vestigde de eerste onafhankelijke keizer van de Ly dynastie zich in Thang Long (het hedendaagse Hanoi). Er werden verschillende aanvallen op het nieuwe Keizerrijk gedaan (China, Khmer en Champa) maar de Vietnamezen bleken goede vechters.

Rond het midden van de 13e eeuw eindigde Mongools leider Kublai Kan z’n verovering van China en was klaar voor z’n volgende verovering – het “Cham” rijk. Omdat de Vietnamezen de Mongolen een doorgang weigerde besloten de Mongoolse horde, een half miljoen man, de Vietnamezen onder de voet te lopen.

Wederom werd er ter hoogte van de Bach Dang rivier een groteske overwinning gehaald op een “onoverwinnelijk” leger.  In het begin van de 15e eeuw waren de Chinezen terug en vervielen de Vietnamezen wederom in geforceerde arbeid en betalingen aan het Chinese Keizerrijk. De nationale archieven en intellectuelen werden naar China gestuurd. Opstanden en rebellie waren het gevolg. In 1471, na een langzame expansie naar het zuiden van hedendaags Vietnam, veroverde een leger van de Le-dynastie de belangrijkste gebieden van het koninkrijk Champa rond het huidige Đà Nẵng.

Hierdoor werd Champa gereduceerd tot enkele gebieden rond Nha Trang en uiteindelijk in 1822 volledig door Vietnam geannexeerd.

In het jaar 1516 landden de eerste (Portugese) Europeanen op het strand van Danang gevolgd door een leger van missionarissen. Twintig jaar later stichtte zij “Faifo” (het huidige Hoi An) en maakten er een belangrijke handelsnederzetting van. In het midden van de 17e eeuw heerste er een burgeroorlog in Vietnam tussen de Trinh-familie in het noorden en de Nguyen-familie in het zuiden.

De Europeanen (Portugezen en de Nederlanders) profiteerden hiervan door aan beide zijden wapens te verkopen. Tegen het einde van de 17e eeuw worden Engelse en Franse de belangrijkste handelaren. De Portugezen bleven in hun oude nederzetting bij Faifo. De missionarissen waren succesvol, ze slaagden erin tienduizenden Vietnamezen om uiteenlopende redenen te bekeren.

De Vietnamese keizers zagen dit met argusogen aan en bij tijd en wijle werden de christenen vervolgd, dan weer getolereerd. Ook werden de Khmer langzaam verdreven uit het zuiden van Vietnam. Zo dwong een Vietnamese koningin de Cambodjaanse koning Chettha II in 1620 om Vietnamezen toe te laten in de stad Prey Nokor, het hedendaagse Ho Chi Minhstad (Saigon). Dit proces werd tegen het einde van de 18e eeuw voltooid.

Er bleven hierdoor vele Khmer achter in het zuiden van Vietnam die zich ook Khmer Krom noemen – Khmers uit “laag” Cambodja.

In 1887 werd Vietnam tezamen met Laos en Cambodja officieel de “Unie van IndoChina” onder Frans bestuur met Hanoi als hoofdstad. De veroverde gebieden moesten weer teruggeven worden aan Cambodja en Laos. 

De Vietnamezen toonden openlijk hun afkeer tegen wederom een buitenlandse heerser in hun land wat resulteerde in een corrupt, smerig spel van de Fransen om alleen “vazallen” aan het bewind te krijgen die het spel meespeelde. In 1925 kwam om die reden de laatste Keizer “Bao Dai” op de troon die in Frankrijk studeerde en nog maar 12 jaar jong was.

De inwoners van Vietnam hadden geleerd van het verleden en stuurde vele jonge nationalisten naar Japan om geschoold te worden en zo’n elite op te bouwen voor een in de toekomst onafhankelijk Vietnam. Er waren vele verzetsgroepen maar alleen de communisten wisten de harten te veroveren van de mensen op het platteland die de meerderheid vormden.

Er werd beloofd dat als zij aan de macht kwamen het land veel eerlijker verdeeld zou worden wat vanzelfsprekend in goede aarde viel.

In Juni 1940 veroverden de Duitse troepen het moederland Frankrijk en kwam er een pro-nazi “Vichy” regering in Frankrijk aan de macht. Japan en Duitsland waren bondgenoten en Frankrijk liet ongewild en na dreiging van een aanval een Japanse troepenmacht in Vietnam toe. Japan kwam z’n Aziatische broeders te hulp maar liet wel het koloniale Franse bestuur zitten om de dagelijkse beslommeringen te regelen.

Er ontstond in 1941 een verzetscoalitie in Vietnam van communisten en nationalisten die streed tegen de Japanners alsmede de kolonisator; de Vietnminh. Zij stonden o.l.v. de charismatische leider Ho Chi Minh en kregen Amerikaanse financiële hulp alsmede wapens. In 1944 werd Frankrijk “bevrijd” door de Geallieerden en werd de “Vichy” regering ontbonden waardoor een nieuwe “vreemde” situatie ontstond.

Van Maart tot Augustus 1945 toen het front steeds dichterbij kwam werd Vietnam alsnog door de Japanners in z’n geheel bezet. Japan werd steeds meer in het nauw gedrukt en o.a. steeds meer  rijst verdween waardoor honger in Vietnam ontstond. De dijken braken door, er ontstonden overstromingen en geschat wordt dat zo’n 10 miljoen vooral Noord-Vietnamezen het leven hebben gelaten. 

In Juni van dat jaar liet Japan keizer Bao Dai het Vietnamese Keizerrijk uitroepen omdat de Vietnminh het grootste gedeelte van het land, voornamelijk in het noorden, toch al in bezit had genomen. Op 30 Augustus kwam met de komst van de Geallieerden een einde aan de Japanse bezetting.

De geallieerden waren echter onderling verdeeld over de vraag wat er met Indochina moest gebeuren. Voor generaal de Gaulle was onafhankelijkheid geen optie, zelfs autonomie moest "tot in de verre toekomst worden uitgesloten".

De Amerikaanse president Roosevelt daarentegen vond dat de koloniale situatie beëindigd moest worden, hoewel hij ook niet voor onafhankelijkheid was.

In deze situatie pakte Ho Chi Minh het voortouw en riep op 2 September in 1945 in Hanoi, tijdens de Augustus Revolutie,  de onafhankelijkheid van Vietnam uit. Hij vroeg de Amerikanen voor hulp maar die waren veel te druk met de afronding van de oorlog in het oosten. Een voetnoot in de Potsdam conferentie dat de Chinezen de Japanners in Noord-Vietnam zou ontwapenen en de Engelsen in het zuiden.  

Vanwege de ontstane chaos werd de Fransen gevraagd orde op zaken te stellen voor maximaal vijf jaar. Zelfs de Vietminh ging akkoord aangezien ze liever de Fransen hadden dan de Chinezen. Maar de bezetting, in ieder geval in naam, ging niet van een leien dakje en al snel ontstond onenigheid en later oorlog. In 1946 braken de eerste onlusten uit in de hoofdstad, gevolgd door een Frans bombardement op de Noord Vietnamese stad Haipong.

Ho Chi Minh en z’n Vietminh vluchtte naar de bergen om daar een guerrilla oorlog te beginnen.

Gezien de felle nationale gevoelens die onder de Vietnamezen leefde waren de Fransen niet in staat de orde te herstellen. Dit ondanks steeds meer Amerikaanse steun (geld en het sturen van adviseurs) die het domino effect van landen onder invloed van het Communisme wilden tegengaan.

Na acht jaar gevechten waarin het steeds duidelijker werd dat de Fransen ondanks hun vuurkracht en Amerikaanse dollars deze oorlog nooit konden winnen. Een dag voor de conventie in Geneve, waarin de problemen in Vietnam besproken zouden worden, werden in Dien Bien Phu na een lange omsingeling (57 dagen) de Franse troepen verslagen.

Het was 1954 en in Geneva werd besloten dat Vietnam in tweeën gedeeld zou worden; het noorden zou onder Vietminh bestuur komen te staan en het zuiden o.l.v. Keizer Bao Dai. Zo goed als een jaar zou de grens openblijven zodat mensen konden verhuizen en in 1956 zouden vrije verkiezingen worden gehouden voor het gehele land. Bijna een miljoen (Katholieken) verruilde het Communistische noorden voor het zuiden waar zwaar Katholiek Ngo Dinh Diem de touwtjes in middels in handen had genomen.  

De Amerikanen waren zwaar tegen een verkiezing omdat zij –oprecht- bang waren dat Ho Chi Minh die met gemak zou winnen. De verkiezingen zouden er niet komen (de VS zou beweren dat er nooit eerlijke verkiezingen in Noord Vietnam gehouden konden worden) en Diem werd door het Witte Huis geprezen om z’n werk tegen de communisten in z’n land. Maar de nieuwe president ging zich eind jaren 50 steeds meer gedragen als een dictator; hij trad hard op tegen Boeddhisten (en monniken), oppositiepartijen werden verboden en er kwamen steeds meer vrienden en familie op hoge posities terecht.

Toen de economie tuimelde, ook vanwege grote corruptie nam de onrust en onvrede toe in Zuid Vietnam. De Amerikanen werden zenuwachtig en steunde een militaire coup door een groep jonge generaals om Diem af te zetten. Ondanks dit veranderde er weinig – de corruptie, de onvrede en onrust bleef.

Met het incident in de golf van Tonkin in Augustus 1964 veranderde de situatie drastisch. Maart 1965 landde de eerste Amerikaanse grondtroepen op Vietnamese bodem.

De VS pakte het grootst aan maar de gestelde doelen werden maar gedeeltelijk bereikt; overdag waren de Amerikanen de baas, ’s nachts de Vietnamezen. Ondanks het grote verschil in vuurkracht deed de VC de Amerikanen behoorlijk pijn met hun hinderlagen, aangelegde boobytraps en mijnenvelden.  

Tijdens het Vietnamees Nieuwjaar TET begon de VC aanvallen in meer dan 100 (strategische) plekken in Zuid Vietnam. Deze aanval zou de ommekeer van de Vietnam oorlog worden. Eindelijk waren de guerrilla’s de jungle uitgekomen en hadden de Amerikanen wat ze wilden – een strijd in een open veld. Alleen in “Hue” zouden de communisten het langer dan een paar dagen volhouden. Tienduizenden VC werden gedood en de nationale opstand waar de Communisten op hadden gehoopt was uitgebleven.

De Amerikaanse leiders kondigden een grote overwinning aan wat het in feite ook was. Maar het Amerikaanse publiek was de oorlog en hun (militaire) leiders meer dan zat – ze hadden gehoord dat de oorlog al nagenoeg gewonnen was en nu zagen de mensen communisten de Amerikaanse ambassade in Saigon aanvallen.

Niet veel later werd de massaslachting van Amerikaanse soldaten in My Lay op onschuldige burgers (oudevandagen, vrouwen en kinderen) openbaar gemaakt en de eerste grote demonstraties tegen de aanwezigheid van de Amerikanen in Vietnam begon.

Uiteindelijk werd er een doorbraak gerealiseerd op 27 Januari 1973 tussen alle betrokken partijen; per direct een wapenstilstand, Amerika zou alle troepen uit Vietnam terugtrekken en er werd een uitwisseling van krijgsgevangenen geregeld. Wat niet geregeld werd is dat er zo’n 200.000 Noord Vietnamese troepen zich in het zuiden bevonden.

In 1973 hadden zo goed als alle Amerikaanse soldaten verlaten en waren er alleen nog (of weer) wat groepen techneuten, adviseurs en CIA agenten aanwezig.

In Januari 1975 hadden de communisten zich hersteld van de klappen twee jaar eerder en lanceerden opnieuw een aanval.  De Zuid Vietnamese president Nguyen van Thieu beval terug te trekken naar beter verdedigbare stellingen rond Saigon en liet de rest van het land bezetten. Grote steden in heel Zuid Vietnam werden zonder een schot ingenomen door de communisten. De terugtrekking ontaardde in een chaotische vlucht waar duizenden soldaten deserteerden en alles achterlieten.

Op 21 April 1975 trad de president af en vluchtte met miljoenen dollars in koffers het land uit. Negen dagen later reden Communistische tanks de hekken van het paleis, waar ooit het Zuid Vietnamese regering zetelde omver en nam de macht over. Duizenden Zuid Vietnamezen ontvluchtten het land en zullen bekend komen te staan als bootvluchteling.

Vanwege de spanning, de boycot (armoede) en de chaos in het land vluchtten vanaf december 1978 veel Vietnamezen, waaronder veel etnisch Ho Chinezen, in bootjes naar andere landen. Nadat de eerste grote groep direct na het vertrek van de Amerikanen en het verlies van Zuid Vietnam gevlucht waren kwam nu een tweede groep tot stand.

Door de collectivisering van de boerderijen in Vietnam nam de rijstproductie in zulke mate af dat het land rijst moest importeren.

Op 25 december 1978 viel Vietnam Cambodja binnen. In dat land waren de Rode Khmer aan de macht, die verscheidene malen Vietnam hadden aangevallen om het oude Khmergebied Kampuchea Krom te heroveren. Bij deze invallen op Vietnamees grondgebied hadden de Khmers soms hele dorpen uitgemoord. Vietnam bezette in 1979 geheel Cambodja en stelde een pro-Vietnamese regering aan om dat land te besturen. Dit zou Vietnam op lange termijn veel schade berokkenen omdat het land hierdoor betrokken raakte in een langdurige guerrilla (burger)oorlog. Vietnam moest nu bovendien een miljarden verslindend groot leger op de been houden. 

De Vietnamese vriendschap met de USSR en de bezetting van Cambodja waren zowel de Verenigde Staten als China een doorn in het oog. De eersten waren bang voor een Sovjet-dominantie over Zuidoost-Azië, de tweede voelde zich bedreigd, tekortgedaan en omsingeld. In februari van 1979 viel China, volgens sommige bronnen met Amerikaanse goedkeuring, Vietnam binnen in de Chinees-Vietnamese Oorlog. De oorlog zou maar 17 dagen duren.

De aanvallen dreven de Vietnamezen terug maar er volgde geen doorbraak. Toen de Vietnamezen snel versterkingen aanrukten sloot China versneld vrede. Zowel China als Vietnam claimen nog steeds deze oorlog te hebben gewonnen.

Michail Gorbatsjov besloot in 1989 om de steun aan Vietnam drastisch te verminderen. Mede hierdoor besloot Vietnam in september van dat jaar om zich volledig uit Cambodja terug te trekken ook omdat de kosten niet meer betaald konden worden.

In 1991 besloot de Sovjet-Unie om alle steun aan Vietnam te stoppen en vanaf dat moment goederen alleen te verhandelen tegen op de wereldmarkt geldende prijzen.

In februari van datzelfde jaar besloten de Verenigde Staten en Vietnam om een "tijdelijk" kantoor in Hanoi te openen om gezamenlijk te zoeken naar vermiste Amerikanen in het land. Vietnam stond er nu alleen voor en ondanks het feit dat ze niet “blij” waren met alle veranderingen in de wereld (het zou om een tegenaanval van het kapitalisme op het communisme zijn) de economie kreeg een grote “boost” toen marktontwikkelingen werden geïntroduceerd.

In 1992 stond de Amerikaanse regering het Amerikaanse bedrijven voor het eerst sinds de Vietnamoorlog toe om kantoren te openen voor het doen van onderzoek naar mogelijkheden voor handel met Vietnam. Dit besluit werd mede genomen omdat vanuit verscheidene Europese landen al handel werd gedreven met Vietnam. In 1993 verklaarde de Amerikaanse president Bill Clinton dat de Verenigde Staten niet langer buitenlandse hulp aan Vietnam zouden tegenhouden.

Vrijwel onmiddellijk gaven de Aziatische ontwikkelingsbank en de Wereldbank een lening van 304 miljoen US dollar. Op 3 februari 1994 hief Bill Clinton ook het handelsembargo op en uiteindelijk op 11 juli 1995 herstelden de Verenigde Staten alle diplomatieke betrekkingen met Vietnam.

In 2006, het volgende partijcongres barstte de strijd weer los tussen de conservatieven en meer hervormingsgezinden. De druk is groot en hoewel de communistische grondslag van het Vietnamese politieke bestel niet ter discussie staat, is het verminderde gezag van de CP bij de bevolking doorgedrongen tot de partij.

Het congres gaf een verandering van stijl: meer openheid naar de bevolking, die in de aanloop naar het congres voor het eerst commentaar kon leveren op het conceptpolitieke rapport dat daartoe in de pers was gepubliceerd, en meer democratie binnen de partij.

In juni van dat jaar bezoekt president Nguyen Minh Triet de VS voor het eerst sinds de Vietnam oorlog. In 2007 wordt premier Nguyen Tan Dung herbenoemd; hij belooft te gaan werken aan economische hervormingen. In 2008 wordt Vietnam benoemd tot lid van de Veiligheidsraad van de VN. Eind dat jaar geeft Vietnam aan dat het naar een gedwongen weeskind politiek wil gaan om de overbevolking tegen te gaan. Eveneens lossen China en Vietnam een grensgeschil op, dat al tienduizenden doden heeft gekost.

In 2009 en 2010 zijn er problemen met mensenrechtenactivisten. Truong Tan Sang is sinds 2011 de president van Vietnam. In oktober 2011 tekenen China en Vietnam een akkoord om hun geschil over de Zuid-Chinese zee op te lossen. In 2013 verbied de regering online discussies op internet om maar aan te geven dat “men” nog niet toe is aan totale openheid. In 2016 wordt de communistische “Phuc” de nieuwe premier van Vietnam.

Samen met partijleider Trong en de kersverse president Quang, gaat Phuc deel uit maken van het driemanschap die het land moeten leiden. In de zomer van 2016 wordt besloten dat de VS het wapenembargo tegen Vietnam na 50 jaar volledig gaat opheffen. In 2019 komt er een handelsakkoord tussen de EU en Vietnam tot stand.

Pham Minh Chinh wordt in 1921 verkozen tot premier en Nguyen Xuan Phuc wordt in april 2021 door het parlement benoemd tot de grotendeels ceremoniële post van president, als opvolger van Nguyen Phu Trong.