Sumela klooster (Trabzon)

Binnenstad en Hagia Sophia:

Al staat de stad niet hoog op de toeristische kaart van Turkije, herbergt de stad vele Byzantijnse en Ottomaanse bouwwerken, waaronder meerdere (voormalige) kerken, waarvan de belangrijkste de 13e-eeuwse Hagia Sophia.

De kerk is duidelijk beïnvloed door Georgische en Seljuk stijlen maar de prachtige muurtekeningen en vloermozaïek wijzen meer op het oude Constantinopel. Na 1461 werd de kerk omgeturnd tot moskee en later gebruikt als munitiedepot en hospitaal door de Russen. In 1960 werd deze gerestaureerd en als museum ingericht (3 Lira entree) – de laatste jaren gaan stemmen op uit de regering om het weer als moskee in gebruik te nemen wat zeer veel kwaad bloed zet in de stad (en daarbuiten).  

Trabzon centrum

Het historische centrum van Trabzon (de wijken Orta Hisar en Yukari Hisar) hebben nog vele oude houten en stenen huizen, maar ook de laaggelegen straten tussen de Bazaar-wijk en het centrale plein (Meydan) hebben een deel van hun historische karakter behouden. Hiertoe zijn auto's geweerd uit een groot deel van het centrum, waar nu een winkelgebied is ontstaan. Trabzon was een van de eerste steden in Turkije die dit deed.

In de Bazaarwijk vind men een van de mooiste Ottomaanse moskeeën van de stad, de Çarşı Cami. Naast religieuze gebouwen en grote woonhuizen zijn in de stad ook enkele hans en hamams, Op een heuvel boven de stad ligt het park Boztepe, met terrasjes en panoramisch uitzicht over de stad. Onder Turkse toeristen is de Atatürk Köşkü (kiosk) populair, waar de Turkse leider in 1937 verbleef.

Dit laat-19e-eeuwse huisje ligt ook op deze heuvel. Sinds kort heeft de aanleg van een park de grote vestingmuren van de oude stad weer zichtbaar gemaakt voor het publiek. Aan de zuidkant van dit park loopt ook het Byzantijnse Imaret Aquaduct over de vallei.

• Sumela klooster: zie musea, hieronder. 

Andere bezienswaardigheden:

Trabzon museum en de Ataturk Villa.

Hiermee werd de stad in feite de derde en laatste, hoewel in omvang zeer bescheiden, incarnatie van Rome. Verschillende bouwwerken werden vervaardigd om deze naam eer aan te doen. 

Naast islamitische Çepni Turken kwamen er in de late middeleeuwen ook andere Turkse volkeren naar het Keizerrijk zoals Joden  en Sjamanistische Kumanen en Khazaren. Veel van hen bekeerden zich tot het Orthodoxe Christendom en vermengden met de lokale Griekse bevolking. 

In de tijd van het Latijnse Keizerrijk probeerde Trebizonde zich op te werpen als de enig ware vertegenwoordiger van de Byzantijnse keizerlijke waardigheid, maar zij werden daarin uiteindelijk door de keizer van Nicaea Theodorus Lascaris gestopt. Later namen de Turken Sinop in en scheidden de Griekse staten zo van elkaar. Trebizonde zou daarna geen rol meer spelen in de politiek van de hoofdstad.

Onafhankelijk Christendom

De stad hield het als onafhankelijk land echter wel enkele jaren langer uit dan de rest van het Byzantijnse rijk, doordat het over het algemeen goede relaties onderhield met de Turken; tenslotte leefden er al enkele honderden jaren meerdere Turkse volkeren binnen het Keizerrijk. Trabzon was in de 14e en 15e eeuw tevens een belangrijke plaats voor het ontstaan van de Renaissance.

Gedurende de 15e eeuw zochten de Comnenen echter naar alternatieve bondgenootschappen, en sloten zij een verbond met de Ak Koyunlu, de Turkse heersers van Iran, die in strijd waren verwikkeld met de Osmanen. Dit zagen de Osmanen op hun beurt als aanleiding om de het keizerrijk Trebizonde te veroveren en de belangrijkste personen te vermoorden of onder dwang voor hen te laten werken.    

Onder het bewind van Sultan Mehmed II  vestigden zich in Trabzon langzaam meer Turkse en andere islamitische volkeren.

Door verbeterde verbindingen met de Kaukasus en Iran groeide de stad uit tot een belangrijk knooppunt in de internationale handel, en ook steeds meer West-Europeanen vestigden zich in de stad.

Sluiting Suez-kanaal 

De opening van het Suezkanaal in 1869 was een zware klap voor de lokale economie, en tienduizenden namen aan het eind van de 19e eeuw een boot naar de noordelijke kussteden van de Zwarte Zee, zoals Odessa en Sebastopol.

Tegelijkertijd arriveren tienduizenden vluchtelingen in de stad uit de Noordelijke Kaukasus, zij zijn daar verjaagd door het leger van de Tsaar. Het vertrek van een deel van de Christelijke bevolking van de stad en de komst van grote aantallen Islamitische vluchtelingen maakt de Griekse en Armeense Christenen ongerust.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog is de stad toneel van gevechten tussen de Russen en de Ottomanen, als onderdeel van het Kaukasische front. Het Turkse leger pakt Armenen op, die worden verdacht van samenzwering met de Russen. In 1915 legt het leger een groot deel van de Armeense wijk in puin, en werden vele Armeense mannen mee de Zwarte Zee opgenomen en overboord gezet.

De slachting van WW1

In 1916 nemen de Russen (samen met Armeense troepen) de stad in, waarna zij de Turkse en Grieks-Islamitische wijk met de grond gelijk maakten als represaille voor de daden van het Turks leger. Door de Russische Revolutie zijn zij in 1917 echter gedwongen zich uit de gehele Kaukasus terug te trekken.

Na de oorlog werd een groot deel van de rechtszaken omtrent de Armeense Genocide in deze stad gevoerd. Na de Grieks-Turkse oorlog werd besloten tot de Bevolkingsuitwisseling tussen Turkije en Griekenland, hieronder vielen ook meer dan honderdduizend christelijke Pontische Grieken uit de regio van Trabzon.  

De Griekstalige Islamitische bevolking bleef echter in het gebied en hun taal, het Romeyka, heeft van alle nog gesproken Griekse talen het meest behouden van het Oudgrieks. In de jaren 60/70 van de 20e eeuw kent de stad, en de regio in het geheel, een leegloop. Veel inwoners vertrekken naar Europa of een van de steden in het westen van Turkije. Met de ontwikkeling van de economie vanaf de jaren 80 en de komst van de kustsnelweg is de stad weer in trek gekomen.