Gallipoli

Reisverhalen - Turkije

het vergeten slagveld

Turkije is het laatste land dat ik aan ga doen tijdens deze wereldreis die nu al bijna een jaar duurt.

Komende van Bulgarije met de nachttrein kom ik in de vroege ochtendgloren aan in Edirne waar ik met een minibus naar het busstation ga en daar een bus neem naar het schiereiland Gallipoli, bekend vanwege de slagvelden uit WWI.

Ik kom aan in het stadje Eceabat, gelegen aan de oostzijde van de Dardanellen, de waterdoorgang die eeuwenlang werd belegerd vanwege z’n strategische ligging. Omdat het te laat is om nog iets te doen vandaag blijf ik hangen in m’n hostel en plan m’n trip over het oorlogsgebied voor morgen.

de gallipoli veldtocht

Na het ontbijt wandel ik naar het busstation waar ik helaas pas om half twaalf de bus naar het plaatsje Kabatepe kan nemen.

Dit gehucht ligt zo’n 3 km ten zuiden van waar de meest populaire Anzac slagvelden liggen en is zogezegd de aftrap. Bij het informatiecentrum in het stadje vraag ik hoe ik naar de verschillende begraafplaatsen en monumenten kan komen.

Het antwoord is heel simpel – er rijdt geen bus dus je zult of moeten lopen of moeten liften. Ik begin m’n wandeling over de rollende heuvels waaruit het landschap hier bestaat. Ongeveer 3 kwartier later kom ik bij m’n eerste gedenkteken uit – het Mehmetcige Saygi Aniti oftewel het monument voor Mehmetcik. Het monument is indrukwekkend waarbij een Turkse soldaat de andere gewonde draagt.

Strijd in WW1

Ik neem hier even de tijd om m’n geheugen op te frissen m.b.t. het slagveld en het vermeende idee van slagen hierachter. Wereldoorlog I was uitgebroken in 1914 met enerzijds het Duitse- en Oostenrijk-Hongaarse Rijk als de Centralen tezamen met Turkije. Zij vochten tegen Rusland, Frankrijk, Engeland en later ook met de Verenigde Staten.

In het westen was de strijd uitgedraaid op een aller-verslindende loopgravenoorlog die vastzat. De Geallieerden bedachten om de hoofdstad van het Turkse (Ottomaanse) rijk aan te vallen om dit land uit de oorlog te zetten, Rusland zodoende te ontzetten en een zeeroute naar dit land te bewerkstelligen. Voor het eerst zou een gecombineerd leger van Australië en Nieuw-Zeeland (omgedoopt tot Anzac) ingezet worden.

De strijd zou bijna een jaar duren en jammerlijk tevergeefs zijn ondanks ontelbare doden en gewonden. De veldtocht eindigde in een glorieuze overwinning voor de Turken die hiermee hoop koesterde op een heropleving van het eens zo machtige Ottomaanse Rijk. De strijd maakte de weg vrij voor de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog en de oprichting van de Republiek Turkije acht jaar later o.l.v. Mustafa Kemal Atatürk, een van de commandanten bij Gallipoli.

De nederlaag van Anzac zou een grote invloed uit gaan oefenen op het bewustzijn van de eigen identiteit van de landen van het voormalige Britse Rijk en Anzac dag wordt op de dag van vandaag met grootsheid en trots gevierd.

>> Lees hier over de Gallipoli aanval tijdens WW1.

anzac gedenktekens route

In m’n reisgids kijk ik op m’n kaartje en zie tientallen sites staan en zal toch echt een keuze moeten maken – ten eerste omdat een gedenkteken indrukwekkend is maar ik hoef ze ook eigenlijk niet allemaal te zien. Het is een klein stukje lopen naar de volgende site en ik wandel het stukje. Een groot wit herdenkingsteken met inscripties van slachtoffers wat bekend staat als het Bloody Ridge memorial.

Nu probeer ik te liften – mensen hebben gezien dat ik hier ben als toerist (om de monumenten en begraafplaatsen te bekijken en m’n respect te tonen) en zoals verwacht word ik inderdaad herkend en naar de volgende site gebracht.

Wederom een groot wit gedenkteken maar waar ik meer geïnteresseerd in ben zijn de loopgraven die hier nog goed zichtbaar zijn. Johnston’s Jolly of zoals de Turken het zeggen Kirmizi Sirt vertelt ons dat de loopgraven niet zo heel diep waren (zoals in West-Europa) ook omdat de grond hard was met stenen i.t.t. de loopgraven in Europa waar het verschrikkelijk nat was.

Ik krijg wederom een lift en vraag waar deze mensen heen gaan – ze zeggen dat ze een hele groep monumenten overslaan en vragen waar ik eruit wil. Wat zal ik doen? Ik besluit met deze mensen mee te gaan want het lijkt, met alle respect, toch een beetje op elkaar.

Talat Goktepe

Samen nemen we een kijkje bij het Talat Goktepe monument waar wederom een monument staat van een Turkse soldaat – ook hier een begraafplaats met een groot wit gedenkteken.

Tenslotte bezoek ik nog het Chunuk Bair monument – ook hier originele loopgraven met veel hout aan de zijkanten en een prachtig zicht op de landingsplaatsen van de soldaten uit Australië en Nieuw Zeeland die hier zo’n 9 maanden getracht hebben een weg naar “boven” te vinden en zo de zeer belangrijke straat van de Dardanellen veilig te stellen en op te rukken naar Istanbul om zo Bulgarije te neutraliseren en Rusland te helpen die al een paar belangrijke slagen had verloren en op z’n laatste benen liep.

Resultaat was dat de Geallieerden zich terugtrokken en de oorlog doorwoedde en de Duitsers zich weer totaal konden richten op de andere fronten en Turkije op het oostfront waar het vocht tegen Rusland. Ik heb zo’n geluk als ik mensen tref die mij wel naar “Eceabat” terug kunnen brengen.

>> Lees over de overblijfselen uit WW1 nabij Ieper, België.

gallipoli - tips & advies (2004)

Naam : TJ’s hostel (Eceabat)

Adres : Cumhuriyet Caddesi 5

Prijs : 15.000 Lira (single)

Tel.nr. : 814 3122

Website : www.anzacgallipolitours.com

Inhoud:

Het is een groot gebouw met een aantal etages zo’n 100 meter bij het grote plein vandaan. Je hebt verschillende kamers waaronder “doubles’, “singles” maar ook slaapzalen. Het hostel wordt gerund door een Turks-Australisch stel en is van alle gemakken voorzien voor de gemiddelde backpacker.

De kamers zijn schoon en er is ruimte genoeg – zo kun je er je boek ruilen en wordt (op verzoek) de fim “Gallipoli” laten zien. Ook wordt er ontbijt geserveerd en kun je een tour naar de slagvelden van “Gallipoli” boeken.