ALGEMENE INFORMATIE - Turkije

* Bijgewerkt t/m 2009 - wijzigingen voorbehouden.

Turkije is een groot land met veel verschillende landschappen, hierdoor kent Turkije verschillende klimaattypes. Langs de kust in het westen, zuiden en delen van het noorden heerst een mediterraan klimaat, met warme droge zomers en milde natte winters. Op de Anatologische Hoogvlakte heerst een landklimaat, met warme droge zomers en koude winters. Het oosten van Turkije kent strenge winters en heeft 120 dagen van het jaar sneeuw.

In de zuidpunt van Turkije, langs de Middellandse Zee, is gemiddeld het warmst. Aan de grens met Syrië bedraagt de temperatuur in juli 40°C. De Egeïsche kuststreken hebben in juli overdag temperaturen van rond de 33-34°C. Erzurum is de koudste plaats van Turkije en ligt in het bergachtige oosten. Zomers is het wel warm als de temperatuur overdag oploopt naar gemiddeld 26°C.In het oosten schijnt de zon minder dan in het zuiden. Antalya is met jaarlijks 3220 uur zon een van de zonnigste plaatsen van Turkije. In het overgrote deel van Turkije schijnt de zon in de winter gemiddeld 4 uur per dag en in de zomer 12 à 13 uur per dag.  In de zomer valt nauwelijks neerslag maar in de winter regent het volop. In de maanden november tot en met maart valt aan de Turkse kust veel neerslag. In Antalya (Middellandse Zee) valt gemiddeld 1079 mm per jaar, dat is meer dan in Nederland. In de andere kustgebieden valt gemiddeld 700 mm regen per jaar. Langs de kust van de Zwarte Zee valt de meeste regen. In Centraal-Anatolië, tussen de bergketens langs de noord- en zuidkust in, valt gemiddeld 300-400 mm neerslag per jaar.

Turkije grenst aan de oostzijde met Georgië, Armenie en Azeirdbeidzjan (de Kaukasuslanden). Aan de zuidoostzijde liggen Iran en Irak en nog zuidelijker Syrie. Turkije heeft een lange kust aan de Middellandse Zee aan de zuid- en zuidoostkant. Aan de (noord)west grens liggen respectievelijk Griekenland en Bulgarije. Tenslotte ligt de Zwarte Zee in het noorden.   

Turkije is ongeveer 23x groter dan Nederland.

De bevolking in Turkije bestaat voornamelijk uit Koerden en Turken. De Turken vormen verreweg de grootste groep van de bevolking van Turkije. In totaal leven er 72 miljoen mensen in Turkije, waarvan 80% Turks en 15% Koerdisch die vooral in het zuidoosten van het land woonachtig zijn. De overige zes procent wordt gevormd door Arabieren, Armeniërs, Lazen, Circassiërs, Assyriërs en wat Grieken. Oorspronkelijk leefden er in Turkije veel meer Grieken, maar na de eerste wereldoorlog is dit aantal sterk afgenomen. 

Turkije is dankzij haar enorme omvang een vrij dunbevolkt land. Steeds meer Turken kiezen er voor om richting de kustplaatsen te verhuizen wegens de grote inkomsten aan het toerisme. Vandaar ook dat de Westelijke (en deels zuidelijke) provincies het dichtstbevolkt zijn. Ongeveer de helft van de bevolking woont in steden en deze is groeiende. I.t.t. bijvoorbeeld Europa is zo’n 37% van de bevolking is jonger dan 15 jaar. Ca. 1,5 miljoen Turken werken in het buitenland, vooral in West-Europa (van wie ca. 1 miljoen in Duitsland en ca. 180.000 in Nederland) en in landen van het Midden-Oosten.

Het landschap van Turkije is erg gevarieerd deels vanwege de grote omvang en klimaatsoorten van het land. Baaien, rotsen, zand- en kiezelstranden aan de 8000 kilometer lange kuststrook maar ook hoge bergen, zoutmeren, steppen en rivieren in het Anatolisch binnenland.  

Het hoogland van Anatolië is het belangrijkste landschap van Turkije. Het bestaat uit een ca. 2000-2500 m hoge, boomloze, deels woestijnachtige hoogvlakte, in het noorden en in het zuiden door hoge randgebergten omgeven, allebei met een groot aantal toppen van 3000 m en meer. Naar de Egeïsche zijde lost het hoogland zich op in een aantal kleinere gebergten. Op het hoogland bevindt zich een gebied zonder afvloeiing, dat ongeveer een derde van het gehele hoogland in beslag neemt. Het bestaat voor een groot deel uit zoutsteppen, afgewisseld met zoutmoerassen en zoutpannen. Langs de gehele kust van het schiereiland loopt een smalle vlakte, waar de rivieren brede en diep in het land dringende dalen hebben gevormd.  

Vulkanisme is eveneens over heel Turkije verbreid, doch het sterkst geconcentreerd in Armenië. De hoogste bergen liggen in het oosten en vormen de natuurlijke grens met de Kaukasuslanden. Europees Turkije is een grotendeels laag gelegen landschap met veel moerassen. In het westen lijkt het landschap op dat van Griekenland: deels met bos begroeid heuvelland, plaatselijk tot berglandschap, met veel kleinere en een enkele grotere rivier, de Menderes, ofwel . Turkije bezit weinig rivieren, die bovendien vrijwel niet geschikt zijn voor de scheepvaart. De grootste geheel op Turks gebied stromende rivier is de Kizil Irmak (= Rode Rivier). De Turkse meren liggen grotendeels in de beide afvoerloze gebieden en hebben deels zout, deels brak, op plaatsen met ondergrondse waterafvoer voor een deel zelfs zoet water. In Cappadocië is een wonderlijk landschap met rotsformaties ontstaan als gevolg van vulkanische uitbarstingen. Door de invloed van regen en wind hebben de vulkanische gesteenten (het zachte poreuze tufsteen en het harde basalt) vreemde vormen gekregen.

Het nationale dier van Turkije is de grijze wolf, de nationale vogel is de lijster. Maar Turkije heeft veel meer te bieden, ook al is de fauna van het land nog niet uitputtend onderzocht zoals in (West) Europa. Zoogdieren en vogels die elders zeer zeldzaam zijn vindt men nog wel in Turkije, hoewel ook zij steeds meer onder druk staan: Europese wolf, wild zwijn, panter, bruine beer, vale gier, lammergier, steenarend, lannervalk en oehoe zijn enkele voorbeelden. De tijger is helaas uitgeroeid, de leeuw is al heel lang geleden verdwenen.  

Voor de vogelwereld is Turkije een belangrijke passeerplaats in de trek; de Bosporus is bekend om de grote standplaats van trekvogels in herfst en voorjaar. Veel roofvogels, aalscholvers, ooievaars en pelikanen broeden in Turkije; de kaalkopibis is een uitstervende broedvogel. Een bekend reservaat is o.a. het Manyasmeer in westelijk Aziatisch Turkije, een belangrijke broed- en overwinteringsplaats voor vogels. Het zeewater wordt bevolkt door makrelen, zeebaarzen, dolfijnen, sardines, tonijnen, moeralen, palingen en inktvissen. Grote zeeschildpadden leggen in het zand langs de zuidkust hun eieren.

De vijf grootste steden van Turkije zijn:

1. Istanbul         11.000.000 inwoners
2. Ankara *          4.000.000 inwoners
3. Izmir                 2.600.000 inwoners
4. Bursa               1.500.000 inwoners
5. Adana              1.400.000 inwoners 

  *  = hoofdstad

Turkije is een parlementaire democratie. De grondwet regelt het wettelijk kader van het land. In het Turks staatsbestel heeft de president de functie van een staatshoofd (president sinds 2007 is Abdullah Gul) wordt gekozen voor 5 jaar door het volk). Als zodanig legt de president staatsbezoeken af en ontvangt de president ook ambassadeurs en presidenten van andere landen. Als staatshoofd symboliseert de president de eenheid van de staat. De president wordt sinds het referendum van 2007 verkozen voor een termijn van vijf jaar door middel van rechtstreekse verkiezingen. De uitvoerende macht berust bij de minister-president (Regeringsleider = “Recep Tayyip Erdogan” sinds 2004) wordt gekozen voor 4 jaar door het volk en de ministerraad, die deel uitmaken van de regering. De wetgevende macht berust bij het eenkamerparlement, de Grote Nationale Assemblee van Turkije. De rechterlijke macht is onafhankelijk van de uitvoerende en de wetgevende macht. Het Grondwettelijk Hof spreekt zich uit over de conformiteit van de wetten en decreten. 

Politieke partijen die communisme, fascisme of religieus fundamentalisme aanhangen zijn verboden, evenals de gewapende groepering PKK.

Turkije heeft de staatsgodsdienst afgeschaft in 1928. Islamitische wetgeving was echter al grotendeels afgeschaft tijdens de Tanzimat-periode halverwege de 19e eeuw. Vanwege het seculiere karakter van de Turkse staat is in de Turkse grondwet geen verwijzing naar moslims of islam opgenomen. Tevens is er sprake van een controle van de staat over de officiële vorm van islam. Personen in overheidsdienst mogen geen uiterlijke religieuze kenmerken tonen. Zo zijn bijvoorbeeld hoofddoeken voor vrouwelijke werknemers in overheidsgebouwen verboden. Sinds 1982 is godsdienstig onderwijs wettelijk onder supervisie en controle van de staat. Het geloof heeft een vrij grote invloed op het maatschappelijk leven in Turkije, ondanks dat het geloof en staat van elkaar gescheiden zijn. De belangrijkste religie in Turkije is de islam, waarvan tot kort geleden officieel 99,8% van de bevolking een aanhanger was. Dit vanwege de automatische registratie door de Turkse overheid. Hieraan is inmiddels een eind gebracht. Recent onderzoek van de Sabanci Universiteit wijst erop dat het werkelijke aantal moslims in Turkije iets lager ligt; zo rond de 95 procent. Van hen geeft verder nog ongeveer een derde aan hun geloof niet al te serieus te belijden. Een klein percentage is christelijk en dit aantal is groeiende, vooral in grote steden zoals Istanbul.  

De grootste religieuze stroming is het soennisme. Daarnaast hangt ongeveer 20% van de bevolking het alevitisme aan. Naast de islam erkent de Turkse staat drie andere religies: de Armeens-orthodoxe Kerk, de Grieks-orthodoxe Kerk en het jodendom, die bij elkaar volgens officiële cijfers 0,2% aanhangers hebben onder de Turkse bevolking. Het werkelijke aantal ligt echter een stuk hoger. Begin 20e eeuw bedroeg het aantal christenen in het Ottomaanse Rijk nog 30% van de bevolking. In de 20e eeuw liep dat aantal sterk terug onder andere doordat het Ottomaanse Rijk in de Balkanoorlogen (1912-1913) grondgebied verloor waar veel christenen wonen en anderzijds door vervolging en emigratie.

Onder alle sporten in Turkije is voetbal het populairst al is de nationale sport van het land olieworstelen, ook wel bekend als Yağlı güreş. In Turkije is er een groeiende interesse voor atletiek. Basketbal is ook een sport die in populariteit groeit in Turkije. Het Turks nationaal basketbalteam werd tweede op het Europees kampioenschap basketbal in 2001 in Istanbul. In Istanboel is het Istanbul Park racecircuit gevestigd met een capaciteit van 155.000 toeschouwers, waarop onder andere de Grand Prix van Turkije (Formule 1), GP2 Series (autosport) en de MotoGP (motorsport) plaatsvinden. Tenslotte is gewichtheffen een andere populaire sport in Turkije.  

In het voetbal heeft Turkije een snelle transformatie gezien. Bij de oprichting van het Turkse nationale elftal ging het redelijk en na WWII best goed zonder grote prijzen te winnen. De jaren 70 tot 90 waren vreselijk en werd Turkije totaal niet serieus genomen. Daarna nam het weer een vlucht en werd het land met een goede lichting opeens de kwartfinale van het EK in Nederland en België maar moest het z’n meerdere erkennen in Portugal. Tijdens het WK van 2002 in Japan en Korea werd de stijgende lijn doorgezet; de Turken wonnen in de 8e finale van Japan en in de kwartfinale werd Senegal opzij gezet. In de halve finale ging het elftal ten onder tegen de latere winnaar Brazilië (1-0). In de troostfinale wist het nog tegen het Zuid-Korea van Guus Hiddink te winnen. Hakan Şükür, toch al een halve God in eigen land eiste het snelst gemaakte doelpunt op tijdens WK-wedstrijd; het duurde welgeteld 10,8 seconden voordat de goal in het mandje lag. Voor het toernooi in Portugal voor het EK 2004 werd er veel verwacht van Turkije en bondscoach Şenol Güneş na deze behaalde successen, maar Turkije wist zich niet te kwalificeren. Voor het WK voetbal in 2006, in Duitsland haalde Turkije de play-offs maar Zwitserland ging door ondanks een 4-2 winst nadat er eerder met 2-0 verloren werd. 

Turkije plaatste zich voor het EK 2008 in Oostenrijk en Zwitserland. Turkije eindigde met 6 punten als tweede in z’n poule en plaatst zich daarmee voor de kwartfinale tegen Kroatië. Na 90 minuten was het nog 0-0 en in de 119e minuut scoorde de Kroaten. De scheidsrechter stond op het punt de wedstrijd af te fluiten, maar de Turken scoorde in de allerlaatste secondes de gelijkmaker. Turkije wist de penalty's met 3-1 winnen. Maar in de halve finale moest Turkije het opnemen tegen Duitsland; de Turken scoorden in de 85e minuut gelijk maar de Duitsers deden het nog beter om in de 90ste minuut de winnende 3-2 te maken. Voor het WK in  2010 alsmede het EK 2012 (waarin Guus Hiddink het probeerde het als trainer) haalde het land wederom de kwalificatie niet door verliesbeurten tegen o.a. Nederland. De grootste nationale teams zijn Besiktas, Fenerbahçe, Galatasaray, alle drie afkomstig uit Istanbul en Trabzonspor uit Trabzon. Galatasaray heeft de meeste succes gehad in Europa, het won de UEFA Cup in 2000 en de UEFA Super Cup. Lefter Küçükandonyadis wordt beschouwd als de grootste voetballer die Turkije ooit gekend heeft. Hij was medeverantwoordelijk voor de nederlaag van het wonderelftal van Hongarije in de jaren 50 waar Turkije met 3-1 won met 2 doelpunten van Lefter.

De Turkse keuken is een internationaal gewaardeerde keuken met een lange traditie. De Turkse keuken is erg gevarieerd en wordt tot de meest veelzijdige ter wereld gerekend samen met de Franse en Italiaanse. Een typisch Turks diner begint met soep, gevolgd door een gerecht met groente en vlees, meestal met rijst of bulgur en salade en/of cacık (bereid met yoghurt, komkommer gekruid met knoflook en gedroogde munt). Sommige traditionele Turkse gerechten, vooral köfte, döner, kokoreç, börek en gözleme worden als fast food gegeten in restaurants. De variatie van het eten in Anatolie komt voort uit de talloze invasies van vreemde volkeren, die een spoor van kookstijlen hebben achtergelaten in het gebied. Een andere reden voor de diversiteit van de Turkse keuken is dat, op hun weg uit Centraal-Azie, de Oghuz-Turken in hun rijken zoals het Ottomaanse en Seltsjoekse Rijk, de bevolking van Iran, Irak, Egypte en de Balkan integreerde en hun kookkunst overnam. De Ottomaanse sultans hadden in het Topkapi-paleis in Istanbul een gigantische keuken waardoor, onafhankelijk van de welstand van de bevolking, de luxueuze Turkse kookkunst, zoals wij die nu kennen, behouden bleef en uitgebreid werd. Op het platteland bleven daarnaast regionale en etnische keukens in stand. De traditionele Centraal-Aziatische Turkse keuken heeft ook veel blijvende invloed gehad op de keukens van Europa en het Midden-Oosten. Zo is yoghurt, het belangrijkste onderdeel van het Griekse Tzatziki, een typische Turkse nomadendrank. De gerechten zijn meestal gebaseerd op vers fruit en groente, gegrild vlees of vis en vele soorten salades. 

Een van de typische gerechten uit de Turkse keuken, die in principe op elke straathoek in Turkije gegeten kan worden, is kebab. De kebabs in Turkije kennen allerlei variaties, waarvan döner kebab waarschijnlijk één van de meest bekende gerechten is. Deze kebab wordt bereid met lamsvlees en kent dan ook een typische smaak. Een bijzonder kenmerk op het gebied van Turkse gerechten zijn de meze. De meze vormt een combinatie van koude en warme voorgerechten, die bij het bestellen van meerdere aantallen een complete maaltijd kunnen vormen. Ingrediënten die vaak voor het bereiden van de verschillende meze worden gebruikt zijn onder meer yoghurt, gedroogde vruchten, olijven, salade, kaas en bladerdeeg. Mezes zijn onmisbaar tijdens een avondje uit. Mezes zijn een selectie van hapjes bij rakı, oorspronkelijk bedoeld als voorgerecht. Vooral in de zomer houden de meeste mensen het echter bij de mezes. Andere veelvoorkomende gerechten uit de Turkse keuken zijn onder meer de dolma gerechten, hetgeen gevulde gerechten betekent en daarvoor wordt er vaak gebruik gemaakt van aubergines, paprika's, wijn- of koolbladeren, artisjokken en tomaten. Deze producten kunnen met allerlei verschillende ingrediënten gevuld worden. De salade maakt vrijwel altijd onderdeel uit van de maaltijd en bevat onder meer tomaat, komkommer, olijven, ui en paprika. Turkse pannenkoeken worden ook veel gegeten en dan vooral met een vulling van fetakaas of gehakt. Hoofdgerechten zoals kebabs, oven kebabs en stoofschotels met of zonder vlees zijn altijd populair en kunnen worden vergezeld door pilav rijst. Naast vlees wordt er ook veel vis in Turkije gegeten, die op allerlei manieren kan worden klaargemaakt. Als nagerecht is de traditionele baklava welke gemaakt wordt van plakjes bladerdeeg, gemalen pistachenoten en overgoten wordt met suikerstroop die net als de Sutlac als zeer zoet kunnen worden beschouwd. 

Er zijn verschillende soorten eetgelegenheden in Turkije. De bekendste is het Kahve, het koffiehuis. Kleine wegrestaurants (Lokanta) bieden reizigers simpele maaltijden als soepen en rijstschotels. Aan de oevers van de Bosporus in Istanbul en in alle vissersdorpen en havensteden zijn talrijke visrestaurants te vinden. Sjiekere diners zijn te vinden in grotere steden en vijfsterrenhotels. In tegenstelling tot in veel andere islamitische landen zijn de restaurants in Turkije ook tijdens de vastenmaand gewoon open.  

DRINKEN:

De nationale drank van Turkije is raki, dat een hoog alcoholpercentage kent van ongeveer 43 procent. Raki wordt vaak gedronken als er mezes worden gegeten. De smaak van raki is anijsachtig en om de sterke smaak te verzachten kan raki naast puur ook met water en een ijsblokje worden gedronken. Raki is in principe kleurloos, maar zal wit worden na vermenging met water. Ook bier wordt regelmatig gedronken in Turkije net als wijn. Met betrekking tot het bier zijn de merken Efes en Tekel het meest bekend en bekende wijnen zijn onder meer Yakut, Doluca Riesling en Karmen. Hoewel Anatolië een van de oudste wijnregio’s ter wereld is, staat Turkije niet bekend als een wijnland. Sinds enige jaren zijn er in Turkije een aantal producenten gevestigd, die kwaliteitswijnen produceren. Een minder bekende Turkse drank, die vooral in Centraal-Azie geproduceerd word, is kumis. Dit drankje wordt uit gefermenteerde paardenmelk gemaakt en bevat zo'n 2% alcohol. 

Er zijn ook niet alcoholische dranken, die dagelijks gedronken worden zoals muntthee en Turkse koffie, die zwart gedronken wordt en niet gefilterd is, zodat het laatste slokje wellicht beter niet gedronken kan worden. Een goed drankje voor de dorst is Ayran, dat een combinatie is van ongezoete yoghurt met koolzuurhoudend mineraalwater. Andere traditionele warme dranken zijn de adaçayı (salie thee), boza (warme gierstdrank), sahlep (warme drank van melk en orchideewortel).