ACHTERGROND INFORMATIE - Turkije

* Bijgewerkt t/m 2009 - wijzigingen voorbehouden.

De Turken zijn erg gastvrij. Vaak wordt je - als je niet in een groep reist - uitgenodigd voor thee. Het wordt erg op prijs gesteld als je daar op ingaat. Word je bij mensen thuis uitgenodigd, dan wordt bij binnenkomst verwacht dat je je schoenen uit doet. Als je als toerist thuis bij Turken wordt uitgenodigd zal je meestal meemaken dat alleen de vrouw of haar dochters hun handen uit de mouwen steken in het huishouden. De man is voor buiten en de vrouw is voor binnen, zo was het vroeger en zo is het nog steeds alhoewel in moderne gezinnen de rolverdeling al wat eerlijker is. Als gast in een Turks gezin is het beslist niet de bedoeling dat je meehelpt bij het koken of afwassen. Er wordt alles aan gedaan om het de ‘vreemdeling’ naar de zin te maken. Hij of zij komt van ver, zo wordt er geredeneerd, en moet zoveel mogelijk in de watten worden gelegd. Leg je hierbij neer, zo laat je iedereen in zijn waarde. 

Begroeting

De hele dag hoor je overal deze welkomstgroet, soms wordt tijdens het uitspreken hiervan nog de hand op het hart gelegd als teken van welgemeende gastvrijheid. Turken onderling houden er hiernaast een geheel andere manier van begroeten op na dan wij in Nederland gewend zijn. Vrouwen kussen en omarmen elkaar, dit geldt ook voor mannen onderling. Je moet niet verbaasd zijn als je op straat mannen hand in hand of gearmd ziet lopen, dat is in Turkije doodgewoon! Behalve in de moderne steden is het absoluut niet gebruikelijk dat vrouwen mannen kussen en andersom. Binnen de familiekring gelden andere regels, hier kunnen mannen en vrouwen elkaar wél innig begroeten. Kinderen wordt al jong aangeleerd om ouderen (als opa of oma) een handkus te geven als teken van respect. Het kind kust de grootouder op de hand en drukt deze hand tegen het eigen voorhoofd. Als je als toerist afgelegen gebieden bezoekt, kan het zijn dat een Turkse vrouw de handreiking van een man weigert of andersom. Dit betekent niet dat je niet welkom bent, integendeel zelfs! 

Huisregels

Vrouwen die om religieuze of andere redenen een hoofddoek dragen leggen deze binnen de muren van het huis meestal af. In gezins- of familieverband is zij niet verplicht haar hoofddoek op te doen, behalve als er mannelijke bezoekers zijn die niet tot de familie behoren. Een speciale rol binnen het gezin is weggelegd voor de oudste broer en de oudste zus. Zij worden door hun jongere broers of zussen eerbiedig aangesproken met ‘abi’ (grote broer) of ‘abla’ (grote zus), zij hebben een voorbeeldfunctie en er dient door de jongere broers en zussen naar hen geluisterd te worden. Als een meisje bijvoorbeeld naar de stad gaat om te winkelen wordt zij vaak vergezeld door abi of abla die als een soort oppas fungeert. Als een meisje of vrouw alleen thuis is, mag zij geen mannelijk bezoek binnen laten. Turkse mannen kennen deze fatsoensregel en zullen geen aanstalten maken om toch het huis te betreden. 

De meeste mensen zijn gematigd moslim. Alcohol is dan ook bijna overal te verkrijgen. Bij het bezoeken van een moskee moeten de schoenen uit en is zedelijke kleding - voor zowel mannen als vrouwen - geboden. Dat betekent dat ook de schouders, armen en benen bedekt moeten zijn. Van vrouwen wordt tevens verwacht dat zij hun hoofd bedekken met een sjaal, maar dat is niet verplicht. Turkije is een moslimland met een strikte scheiding tussen kerk en staat. Toch kan over politiek praten kan een heikel punt zijn. Gevoelige onderwerpen zijn met name Atatürk en de Armeense genocide. Openlijke kritiek op deze beide onderwerpen wordt niet altijd gewaardeerd. De Turkse regering staat op het standpunt dat er geen sprake was van genocide, maar dat de doden het slachtoffer zijn geworden van burgeroorlog, honger noden en andere ontberingen. Zij spreekt dan ook liever van de 'Armeense Kwestie'.  

Rol van de vrouw

Bij wet is vastgelegd dat mannen en vrouwen gelijke rechten hebben; in de dagelijkse praktijk heeft de man meer te vertellen dan de vrouw. Toch speelt zij een belangrijke rol bij interne familieaangelegenheden, bijvoorbeeld het tijdig uitkijken naar eventuele partners voor haar zoons of dochters. In traditionele gebieden kan het voorkomen dat bij de geboorte van een kind door de moeders al besproken wordt met wie de baby later het best zou kunnen trouwen. De zoon kan aangeven of hij een bepaald meisje leuk vindt en als dit niet het geval is hoeft er ook geen huwelijk plaats te vinden. Het thuis uitnodigen van eventuele huwelijkspartners heeft ook te maken met het feit dat jongens en meisjes niet zelf ergens mogen afspreken of zonder aanwezigheid van de ouders elkaar thuis kunnen ontmoeten. Ook bij deze kwestie geldt dat in traditionele families het er anders aan toe gaat dan in moderne gezinnen waar jongeren zelf hun partners mogen kiezen. Uithuwelijken tegen de wil van de dochter of zoon komt in Turkije bijna niet meer voor. Kinderen zijn het grootste geschenk dat een echtpaar kan krijgen en het familieleven staat in Turkije hoog in het vaandel.

• Men redeneert dat je als vreemdeling in het buitenland je familie moet missen en behoefte hebt aan gezelschap en voedsel. Bovendien krijg je bij dorpsbewoners vaak groenten en fruit vers uit eigen tuin en zuivel van eigen vee;
• In Turkije worden alle overledenen begraven; cremeren doen ze niet;
• In Turkije is misschien wel het beste bus systeem wereldwijd – de bussen rijden op tijd, zijn schoon, heel, je krijgt een perfecte service en er is een weelderige competitie waardoor de kosten laag zijn;
• In Turkije is “stemmen” verplicht;
• Als toerist zal het je opvallen dat kinderen al jong overal mee naar toe worden genomen. Op bruiloften is het heel gewoon dat een baby in de kinderwagen nog tot laat bij het feest aanwezig is. Men gaat overal naar toe met de complete familie, van baby tot bejaarde;
• In Turkije is het busstation (de otogar) vaak even buiten de stad – er rijden talloze minibusjes (dolmus) tussenbeide;
• Vooral in Oost Turkije zul je even moeten vragen als je een foto wilt nemen – vaak vragen ze geld;
• Als je met Turken in gesprek raakt, kan je meemaken dat er onmiddellijk gevraagd wordt of je getrouwd bent, hoeveel je per maand verdient, in wat voor auto je rijdt, hoeveel je hotel per nacht kost en dergelijke. Dit is geen brutaal gedrag; de Turken laten hiermee hun interesse in de ‘buitenlander’ zien. > Vooral in dorpen wordt de toerist vaak gevraagd om thee te drinken of mee te eten met de familie. Je kunt deze uitnodiging rustig aannemen, er zitten geen bijbedoelingen achter deze gastvrijheid (behalve mogelijk in de zeer toeristische gebieden);
• De Turkse bruidegom viert net als in Nederland een vrijgezellenfeest; de bruid houdt een henna avond;
• Een graf wordt nooit geruimd in Turkije.

Halffabricaten nemen ongeveer een derde in van de export van Turkije, op de voet gevolgd door kleding. Daarnaast worden voedingsmiddelen, auto’s, bussen, schepen, elektronica en witgoed geëxporteerd.

Sultans, Kebab, de Koerden (PKK), de bazaar, Turkse thee, zoetigheden (o.a. baklava), harem, Ottomaanse rijk, Turkse pizza, raki, shoarma, de genocide Armeniërs en de Oriënt Express.

Mustafa Kemal alias Ataturk (militair en politicus), Hakan Sukur (voetballer), Ocelan (PKK leider) en Tarkan (musicus).

Turkije is nog steeds een stuk goedkoper dan (West)Europa zolang je maar wegblijft uit Istanbul en de Egeïsche en Middellandse Zee kust (en dan voornamelijk de plekken waar veel Europese, Amerikaanse en tegenwoordig ook veel Russische toeristen bivakkeren). Maar hoe goedkoop het ook klinkt je behoort altijd af te dingen – de Turkse verkopers kijken je vreemd aan als je probeert in Kusadasi en/of Bodrum maar in het “echte” Turkije hoort dit bij het spel. Naast het feit dat je er respect mee afdwingt is het gewoonweg leuk en leerzaam.   

• Doner Kebab            : 3,5 lira (2008);
• Bus                           : 7 lira per uur (2008)
• Hostel (single)          : 17, 5 lira (inclusief douche en wc)(2008)
• Kofte + rijst + cola    : 10.000.000 (2008)
• Guvec                       : 6.000.000 (2008)

Turkije is één van de populairste vliegbestemmingen onder Nederlanders, die vooral afkomen op de hoge temperaturen en het hoge aantal zonuren in de zomermaanden. Toch is er vooral in het voorseizoen en naseizoen geen garantie op lekker weer. Wie in de meivakantie een zonvakantie naar de Turkse kust wil boeken moet rekening houden met het feit dat ook het Turkse weer dan vaak nog in een overgangsfase zit.  Het zeewater en ook het zwembadwater is vaak nog niet op een temperatuur die iedereen aangenaam genoeg vind. De aangenaamste periodes voor een zonvakantie in Turkije is vanaf de tweede helft van mei tot begin juli en vanaf eind augustus tot half oktober. De zon schijnt dan volop zonder dat het té warm wordt en het aantal dagen met neerslag is vrij beperkt. Toch kun je ook in de zomermaanden te maken krijgen met een regen- of onweersbui. Deze kans is echter aanzienlijk kleiner dan in Nederland en na een dagje met regen klaart het meestal snel weer op. Wie niet zo goed tegen hitte kan moet er rekening mee houden dat de temperaturen in de maanden juli en augustus op kunnen lopen naar veertig graden in de schaduw. In de zon is het dan echt niet lekker meer en het enige wat je kunt doen is in het zwembadwater of in de zee wachten tot de avond invalt en het aangenamer wordt. Wie in de herfstvakantie naar de zon wil gaan heeft in Turkije één van de meest geschikte bestemmingen in Europa.

Andere films zijn:

• Topkapi (1964; 7.1)
• Troy (2004; 7.1)
• Ararat (2002; 6.6)
• From Russia with Love (James Bond)(1963; 7.5).

• www.turkeytravelplanner.com
• www.turkishdailynews.com