ALGEMENE INFORMATIE - Tsjechië

* Bijgewerkt t/m 2015 - wijzigingen voorbehouden.

Tsjechië heeft een gematigd landklimaat. Het kwik kan in de zomer makkelijk oplopen, maar schommelt meestal tussen de 22° en 26° C. Strenge winters met temperaturen beneden -10°C zijn heel normaal. De overgang van de winter na de zomer is abrupter dan bij ons, een lange lente kent men niet in Tsjechië. Zomers dient u er rekening mee houden dat er wel eens een regenbui kan vallen. Meestal, op warmere dagen, zijn dit korte buien in de namiddag. Het weer en de temperatuur herstellen zich vaak snel, zodat u na een regenbui zo weer kunt genieten van de zon.

Tsjechië grenst in het westen en noordwesten aan Duitsland, in het noorden aan Polen, in het oosten aan Slowakije en tenslotte in het zuiden aan Oostenrijk.  

Tsjechië is ongeveer 2x zo groot als Nederland.

Er wonen in de Tsjechië twee belangrijke etnische bevolkingsgroepen: de Tsjechen en de Moraviërs. Van de bevolking beschouwt 81,2% zich Tsjechisch en 13,2%zich Moravisch. Naast 3% Slowaken maken andere nationaliteiten als Polen, Hongaren en Duitsers zo'n 0,5% van de bevolking uit. Een minderheid in Tsjechië vormen de zigeuners. Zij worden ook wel 'Romani' of 'Roma' genoemd. Deze bevolkingsgroep heeft veel te verduren van vooroordelen en discriminatie. Deze bevolkingsgroep is naar schattingen zo'n  2,4 - 2,9% maar zou best weleens stukken hoger kunnen liggen. Hun oorsprong ligt in Hongarije en Roemenië. Ze leefden in Tsjechie met name op het platteland of in aparte woonwijken in steden als Kosice, Brno en Olomouc. Sinds de Fluwelen Revolutie van 1989 kunnen ze weer vrij reizen en zijn ze niet meer aan een bepaalde woonplaats gebonden. Nu verplaatsen ze zich door het land, op zoek naar betere woon- en leefomstandigheden en naar betaalde arbeid. De Tsjechische Regering probeert de situatie van de zigeuners te verbeteren onder druk van de Europese Commissie maar in steden als Praag is de opvang van zigeuners echter een probleem geworden.
Sinds 1945 zijn etnische minderheden voor een groot deel verdwenen zijn. In 1930 leefden er namelijk 3,3 miljoen Duitsers en 204.800 joden in het land. De Duitsers vormden toen 22,5% van het totale inwoneraantal, tegenover 0,4% nu. Van de joodse bevolking is nog slechts een zeer bescheiden aantal over. Ook de overige minderheidsgroepen zijn na de oorlog in aantal afgenomen. Sinds begin jaren negentig daalt de Tsjechische populatie. De bevolking lijkt momenteel nauwelijks toe te nemen. De bevolking is redelijk evenredig over de Tsjechische republiek verspreid. Slechts zo'n 20 procent van de Tsjechische bevolking woont in de vijf grootste steden en 34,6 procent woont in steden met meer dan 50.000 inwoners. 

Het landschap van Tsjechië wordt gekenmerkt door een opeenvolging van bekkenvormige laagvlaktes die door gebergtes van elkaar worden gescheiden. Deze landschappen zijn in drie hoofdgroepen te verdelen:  

• De bekkens en gebergten van het Boheemse massief.
• Dit massief is een geplooid gebied dat de Boheemse laagvlakte in een wijde boog omsluit. Dit massief omvat in het noorden het Sudetengebergte met als hoogste top de Schneekoppe of Snežka (1603 meter) in het Reuzengebergte. Het Reuzengebergte is tevens een Nationaal Park en overwegend begroeid met naaldbomen. De bron van de rivier de Elbe (Labe) is ook te vinden in het Reuzengebergte.
• Ten westen hiervan ligt het Ertsgebergte of Krušné hory (hoogste top Klínovec, 1603 meter), dat de noordwest- en noordgrens met Duitsland. De Boheemse laagvlakte bestaat in het zuiden uit het lage massief van Zuid-Bohemen en o.a. het Luschnitzer bekken. Door de Boheemse laagvlakte stromen een aantal rivieren, waarvan de Moldau (Vlava) de bekendste is. Ten noordwesten hiervan ligt het heuvellandschap van het Brdawoud (tot 850 meter hoog) en de heuvellandschappen van Noordwest-Bohemen. In het oosten wordt Bohemen van Moravië gescheiden door de Moravische hoogten (tot 660 meter hoog). Aan de voet van Jizerské hory ligt het Boheems Paradijs (Cesky raj), een natuurgebied met grillige zandsteenrotsen. Vlak bij Praag ligt de Tsjechische Karst (Cesky kras), een gebied dat bekend is om zijn druipsteengrotten. 

De Silezisch-Moravische corridor.

Dit is een licht geaccidenteerd gebied tussen het Boheemse en het Moravische deel dat bestaat uit sedimenten en vulkanische gesteenten. Moravië is over het algemeen betrekkelijk vlak met lage bergen en heuvels van het Boheems-Moravisch Hoogland in het westen. 

• De bekkens en gebergten van het jongere plooiingsgebergte in Moravië, deel uitmakend van het westelijk deel van de Karpaten;
• De landschappen van Moravië vallen samen met de Witte en Kleine Karpaten. De rivier de Morava loopt van het noorden naar het zuiden en mondt in de Donau uit. Door de rivier is een breed dal ontstaan. Ten noorden van Brno ligt een bekend kalksteengebied met veel druipsteengrotten, onderaardse meertjes en rivieren, de Moravische Karst (Moravsky kras).

De dierenwereld is van een Midden-Europees karakter; op de gebergten komt een alpien aandoende fauna voor met o.a. marmotten, gemzen, moeflons en sneeuwmuizen. Grote roofdieren als de wilde kat en de lynx komen nog sporadisch voor. In de wateren van Tsjechië zwemmen karpers, forellen, snoeken en palingen. In het natuurreservaat ZehuSice bij Kutna Hora leven witte herten die verder in Europa niet meer voorkomen. In grote stuwmeren leven gigantische meervallen. Ooievaars nestelen in het hele land en er komen talrijke watervogels voor in de Donauvlakte. Bijzondere vogels zijn verder de steenarend, de nationale vogel van Tsjechië, en de drieteenspecht in het Reuzengebergte en de Mala Fatra. Een netwerk van reservaten en nationale parken verlenen fauna en flora redelijke bescherming; de meeste nationale parken liggen op de grens met Polen en worden in goede samenwerking beheerd. Toch worden veel bomen-, planten- en dierensoorten met uitsterven bedreigd door de industrialisering en de milieuvervuiling. Zure regen heeft op veel plaatsen de vegetatie aangetast. Met name naaldbomen hebben hier erg van te lijden gehad.

De vijf grootste steden van Tsjechië zijn:  

1. Praag *          1.275.000 inwoners
2. Brno                 385.000 inwoners
3. Ostrava            303.000 inwoners
4. Pilsen               170.000 inwoners
5. Liberec             102.000 inwoners 

* = hoofdstad

Volgens de Grondwet van 1993 is Tsjechië een parlementaire republiek met als staatshoofd een president die voor de duur van 5 jaar, met een maximum van twee periodes, door beide Kamers wordt gekozen. De uitvoerende macht berust bij de regering, die wordt aangevoerd door de minister-president, dus de macht van het staatshoofd is relatief beperkt. De wetgevende macht maakt gebruik van een tweekamerstelsel, bestaande uit de Kamer van Afgevaardigden en de Senaat. De huidige president van Tsjechië is Miloš Zeman. Zijn voorgangers waren Václav Klaus en Václav Havel die de eerste president van Tsjechië na de splitsing van Tsjecho-Slowakije.

Tsjechië is een van de meest atheïstische landen ter wereld. Meer dan de helft van de bevolking hangt geen geloof aan. Dat leek zo omdat ze dat bewust zeiden vanwege het communisme. Veel mensen waren bang voor eventuele arrestaties.[Volgens een recent onderzoek in 2010 is 70,6% van de bevolking Rooms Katholiek, 2,5% protestant en 26,9 had een andere of géén religie. Daarnaast heb je ook nog de Orthodoxe Kerk van Tsjecho-Slowakije en de Grieks-Katholieke Kerk. En zijn kleinere aantallen lutheranen, presbyterianen, gereformeerden, baptisten, hernhutters, methodisten en joden. Hoewel de meeste kerken maar weinig bezocht worden, geloven veel Tsjechen wel dat er ‘iets ’is. Ze zijn ook niet onverschillig naar het geloof. Zo volgt een groot aantal kinderen godsdienstlessen. En religieuze feesten als Pasen en Kerst worden uitgebreid gevierd.

IJshockey is zonder twijfel de populairste sport van Tsjechië. Met topteams, spelers van wereldklasse, een ontelbaar aantal ijsbanen, vele wereldtitels en de grootste productie van ijshockeypucks ter wereld heeft de sport een plekje in het hart van iedere Tsjech. Vooral de rivaliteit met buurland Slowakije is opvallend.  

De andere populaire sport van Tsjechië is voetbal. Het beste resultaat van het Tsjechisch voetbalelftal is het bereiken van de finale van het EK voetbal in 1996.Het versloeg Portugal in de kwartfinale en met strafschoppen werd Frankrijk in de halve finale verslagen. Duitsland nam revanche voor de verloren finale van 1976 door met 2-1 te winnen.  In 1976 is het Tsjecho-Slowaaks voetbalelftal Europees kampioen geworden door in de finale (na een 2-2 gelijke stand) Duitsland met strafschoppen te verslaan. Niemand minder dan voetballegende Pelé noemde de wereldberoemde penalty van de Tsjechoslowaakse Antonin Panenka ‘ofwel geschift, ofwel geniaal’. Panenka veroverde op 20 juni 1976 een plaatsje in de voetbalgeschiedenisboeken. Tegenwoordig heeft iedere serieuze strafschopspecialist ‘de Panenka’ in zijn repertoire. Zinedine Zidane kopieerde Panenka bijvoorbeeld nog in de WK finale van 2006. Maar niemand zal het origineel vergeten. De bekendste voetbalclubs uit Tsjechië zijn Sparta - en Slavia Praag. Sparta Praag is de meest succesvolle ploeg van het land – zij veroverden 36 de landstitel (gewonnen in het toenmalige Tsjecho-Slowakije en het huidige Tsjechië). Slavia won inmiddels 17 keer de landstitel. Bekende Tsjechische voetballers zijn onder anderen Petr Čech (o.a. Chelsea), Jan Koller, Pavel Nedvěd (o.a. Juvuntus), Tomáš Rosický (o.a. Arsenal), Milan Baroš en Karel Poborský. 

Andere sporten waarin Tsjechen bekend zijn geworden zijn onder andere tennis, schansspringen en atletiek. Bekende Tsjechische tennissers zijn Ivan Lendl, die acht grandslamtoernooien won, en Martina Navrátilová met maar liefst 59 grandslamtitels. De bekendste huidige Tsjechische wielrenner is Roman Kreuziger die hoge ogen gooit tijdens o.a. de Tour de France. In het veldrijden is Tsjechië een van de best vertegenwoordigde landen, onder andere wereldkampioen 2010 en 2011 Zdeněk Štybar is een Tsjech.

De Tsjechische keuken is door de eeuwen heen flink beïnvloed door de Oostenrijk-Hongaarse monarchie. Nu kan men nauwelijks zeggen wat er eerder was: de Boheemse palacinky of de Weens gevulde pannenkoeken. En welke van de twee is authentiek: de Hongaarse goulash of de Boheemse gulas? Maar wel zeker is dat de keur aan gerechten van de Tsjechische keuken en internationale menu's in bijna elk dorpsrestaurant uiterst indrukwekkend is. U heeft keus uit verscheidene soepen, koude en warme voorgerechten, tientallen vogel- en visgerechten en een hele reeks van meelproducten en zoetwaren. Vooral rosbief en aardappelen zult u vaak op het menu tegenkomen. De Tsjechische keuken kenmerkt zich door de producten die het centraal Europese land voortbrengt. Vooral de knoedel is een specialiteit van de Tsjechen. Men maakt ook veel gebruik van veel en vet vlees, deegwaren en aardappels. Groente wordt aanzienlijk minder geconsumeerd en bij de maaltijden worden dan ook weinig tot geen groenten geserveerd. Ook vis zie je weinig ook al begint dat ook te veranderen. Maar tegenwoordig is ook de Tsjech op de gezonden tour en wordt er vaker groente gegeten. Tsjechen gebruiken ook hun geliefde bieren om gerechten te bereiden. In Moravië worden mooie wijnen geproduceerd, die zowel voor het drinken als voor het maken van gerechten worden gebruikt. Zoals de meeste Europeanen gebruiken de Tsjechen drie maaltijden per dag. De hoofdmaaltijd is meestal het uitgebreide warme eten tussen de middag.

Enkele Tsjechische specialiteiten

Cesnekova polevka

Knoflooksoep met kaas, ham, bieslook en geroosterd brood.

Knedlik

Verscheidene variaties van aardappel- en zemelknoedels, vaak geserveerd in vierkante plakken. Je kunt ook de broodvariant op tafel verwachten.

Bramborak
Pikant gekruid, vuistgroot aardappelkoekje.

Chlebicky
Het 'Smörrebröd' van de Tsjechen: broodjes die in ontelbare variaties met salami, ham, kaas en salade (vooral de Boheemse aardappelsalade) tot kunstzinnige canapés worden gecombineerd.

Pstruh prazdroj

Gebakken of geroosterde forel.

Palacinky se zavar eninou, ovoce, karemelova poleva

Gevulde pannenkoeken met jam, fruit en caramel.

DRINKEN:

De bekendste Tsjechische drank is het pilsner bier. Dit type bier is, naar men zegt, in Pilsen uitgevonden door Josef Groll. Naast pils worden er ook vele andere soorten bier geschonken. Bij de maaltijd worden vaak grote pullen 'pivo' geserveerd. Het land kent enkele bekende bierbrouwerijen zoals Pilsner Urquell (in het Tsjechisch 'Prazdroj'), Staropramen en Budvar. Deze zult u op vrijwel ieder menu zien staan. Donker bier van Prelat, Flkovske en Diplomat is ook populair. Tsjechen drinken hun bier vaak in een biercafé, de 'pivnice', en eten bij hun drank 'utopenec'. Dit is een in azijn, olie en knoflook ingelegde knakworst. Dit wordt vaak pas na het derde biertje gegeten. Er wordt in Tsjechie ook wijn gebrouwen. De betere witte en rode wijnen komen uit Moravië en zijn wat zoet van smaak. De druivensoorten van Mikulov staan er al eeuwen en zijn van goede kwaliteit. In Tsjechie worden ook veel wijnen uit Roemenië, Bulgarije en Hongarije verkocht die prima smaken. Tsjechie staat bekend om de sterke dranken. Populair is Becherovka wat nogal bitter van smaak is. Andere geliefde dranken zijn wodka, slivovice (een pruimenjenever uit Moravië) en merunkovive (abrikozenjenever). Natuurlijk kunt u in Tsjechie non-alcoholische dranken krijgen. Chocolademelk, thee en koffie kunt overal bestellen. Wanneer u filterkoffie bent gewend, zullen opkijken van de 'ceska kava'. De Tsjechische koffie wordt vaak op een Turkse wijze gemaakt. De smaak is wel wat minder pittig dan de Turkse equivalent. Drinkt u uw koffie liever met melk, bestel dan een 'bila kava'(witte koffie) of 'Videnska', dit is een soort Wiener mélange. Ook kunt u een espresso of 'kapucino' bestellen. Houdt u van koffie met een tik? Ga dan voor de 'alzirska kava'. Dit is een Algerijnse koffie met advocaat en slagroom.