Theresienstadt

Het plein waar gras groeit en wat bomen staan maar voor de rest uitermate karig en kaal is ingedeeld wordt omsloten door gebouwen waarin t.t.v. WWII Joden hebben gezeten – dit gedeelte van de stad MOET Theresienstadt getto geweest zijn.

Toen ik de stad binnenreed zag ik de fortmuren al en de zigzagvesting die mij natuurlijk wel bekend is. Eerder heb ik dit gezien in het Groningse Bourtange of de vestingstad Naarden.

Jammer genoeg zijn deze stadjes van bovenaf nog veel indrukwekkender dan van de grond. Ik wandel direct naar de vestingmuren toe om erachter te komen dat de gebouwen verwaarloosd zijn – een groot terrein met stenen en beton is afgezet voor auto’s en als ik daarnaartoe loop zie ik dat bijna alle ramen van dit prachtige Barokke pand kapot zijn en dat er veel afval en puin op het terrein ligt. Mag ik hier wel komen vraag ik mij af?  

Ik loop verder naar de vestingmuren en klim erop om te zien waar ik ben. Het is allemaal bagger en tussen de muren in (er zijn er namelijk meerdere) is een bedrijf bevestigd met paarden, kippen, geiten en ik zie wat trailers en auto’s staan. Ik strompel weer naar beneden en besluit de muur te volgen tot de weg waar de muur eind 19e eeuw is weggehaald voor verbreding van de weg. 

Oude vestingmuren

Aan de andere kant klim ik weer naar boven, nu over de stenen trap om wederom in de prut te eindigen. Ik neem aan, zo te zien, dat ze in de toekomst een mooi pad willen neerleggen hier zodat je een prachtige wandeling over de vestingmuren van deze oude stad kunt maken.

Je krijgt hier wel een idee hoe het eruit heeft moeten zien met al die rode baksteenmuren.

Terug op de straat merk ik dat de stad deels bewoond is en deels verwaarloosd – onduidelijk is of er bedrijven in die gigantisch grote panden zitten, duidelijk is wel dat er bedrijven zitten in de oude barakken die in de muren gevestigd zijn – veelal garages en autobedrijven waarbij sommige een groot hek hebben gezet.

Crematorium

Ik ben nu helemaal aan de andere kant van de vestiging aangekomen waar wederom een poort is verbreed voor het verkeer – hier hebben barakken gestaan waar nazi’s in hebben gezeten die veel spullen hebben afgenomen van gevangenen die hier aankwamen met de trein – je kunt zelfs nog stukken treinrails hier zien liggen. Er zijn plaquettes neergezet  en er staat een heel romantisch pensionnetje en een bord waarop crematorium staat geschreven.

Ik loop langs de verschillende vestingmuren, waartussen kleine kanaaltjes gegraven zijn en soms een grote houten poort in een muur. Langs een parkeerplaats en dan een groot open veld met kleine betonnen of marmeren plaatjes waarop de namen en data staan aangegeven van de overledenen. Een groot geel pand (wat gesloten is) en een aantal Joodse gedenktekens. Aan de zijkant van de muren staan nog een aantal oude grafzerken. 

Het is hier heerlijk rustig en ik loop een rondje met het waterige zonnetje op m’n rug.

Voordat je bij de beruchte zwart-wit geblokte poort aankomt is daar het nationale begraafplaats waar mensen uit de massagraven herbegraven zijn. Momenteel staat er een groot kruis en een Davidster. De muren van de kleine vesting zien er geslepen en gerenoveerd uit en je mag direct bij aankomst je ticket laten zien.

De befaamde poort

Door de poort aan de rechterkant de vrouwen-binnenplaats met talloze individuele gevangenissen en massa gevangenis en dan direct de SS kantine wat nu restaurant is. Ik loop even door en skip de route aangezien er net een grote club schoolkinderen die kant uitgaat.

Even verderop ook aan de rechterkant een groot gebouw wat voor administratie neem ik aan ook door de SS in gebruik was is nu ingericht als museum en ik besluit daar eerst een kijkje te nemen. Buiten aangekomen zie ik een andere ingang die nu geblokt is en dan een ander poortje waarbij ik op een klein binnenplaatsje aankom met wat gedenktekens, bloemen en kaarsjes. Ik neem aan dat dit een soort executieplek was ook omdat er in de ruimte naast de binnenplaats een plaats is voor gebed en stilte.

Dan kom ik op een grote binnenplaats waar aan beide zijden barakken zijn gebouwd en het einde in een sterpunt eindigt. Ik lees dat deze plek werd gekozen om martelingen, executies en ophangingen te verrichten zodat iedereen het kon zien en het kon dienen als afschrikmiddel.

Aan de ene zijde zijn er individuele hokken die als gevangenis dienen – aan de andere zijde grotere ruimtes met houten stapelbedden, een klein gaskacheltje, een houten hokje dat als wc moest dienen en een wastafel. In het midden van deze ruimtes staan een aantal houten tafels en banken.

Tenslotte kom ik uit bij een grote keet, zo lijkt het die dienst deed als lijken opbergzaal. Een lugubere bedoening waar ik snel weer uitwandel. Ik loop het fort weer in en hier zijn de meeste “bezienswaardigheden”, als je het zo mag noemen, te zien. Dit is het mannenblok en je kunt naast de namen van de gebouwen een goed beeld krijgen hoe het hier eruit zag.

Er zijn douche- en wasruimtes, individuele en gezamenlijke cellen, isolatiecellen, administratiekantoren, garages en werkplaatsen. Bij het souvenirhuisje koop ik een boekje over het kamp en een mapje en loop terug naar de grote vesting waar ik langs het huis van de commandant (wat op het plein is gebouwd) loop richting gettomuseum.

Het museum is gevestigd in een oude school waar toen de nazi’s hier waren deze werd gebruikt voor jongens tussen de 10 en 15 jaar. Hier had ik eigenlijk moeten beginnen vanochtend vroeg – ik ben eigenlijk al helemaal uitge-ghettoed en wandel door het professionele pand heen en bedank de vriendelijke mevrouw. Het enige waar ik nog echt even naar kijk zijn de aandoenlijke tekeningen aan de muur gemaakt tijdens de oorlog.  

Het is tijd om terug te gaan en ik sta een beetje “vertwijfeld” bij de bushalte die midden op het terrein aanwezig is. Ook in de bus zit ik een beetje voor mij uit te staren – blij dat ik ben geweest of had ik dit zo moeten laten. Pas ’s avonds als ik weer tussen het “toeristengewoel” wandel in het centrum komt het gevoel dat het goed was als eerbetoon hier heen te gaan.