ALGEMENE INFORMATIE - Spanje

* Bijgewerkt t/m 2011 - wijzigingen voorbehouden.

Spanje is voor Europa een relatief groot land met een zeer onregelmatig landschap. Daarnaast is het een van de meest bergachtige landen van het Europese continent. Dit alles maakt dat men zeer verschillende klimaten (en microklimaten) kan onderscheiden. Grofweg kan het land worden verdeeld in de volgende klimaatzones: 

• De oostkust waar een Mediterraan klimaat heerst; warme en soms hete zomers en milde winters, soms felle korte buien voor een paar dagen per jaar. In het uiterste zuiden is er zelfs sprake van een subtropisch klimaat.
• Op de Spaanse hoogvlakte (het midden van het land) zijn lange en zeer hete zomers en koude winters; er valt weinig neerslag.
• In het noorden zijn de Pyreneeën (hooggebergte) waar het zomers aangenaam is maar in de winter erg koud; aan de Atlantische kust is een zeeklimaat – milde zomers, milde winters en behoorlijk wat neerslag.
• Canarische Eilanden: Subtropisch klimaat zonder seizoensveranderingen. Het gehele jaar door dezelfde zomerse temperaturen, woestijnachtig op de oostelijke eilanden, iets vochtiger op de westelijker gelegen eilanden.  

Spanje en Portugal vormen tesamen het Iberisch schiereiland – Spanje beslaat 80%. In het noordoosten grenst Spanje aan Frankrijk en het dwergstaatje Andorra. De grens wordt gevormd door de machtige Pyreneeën. In het westen ligt Portugal en in het zuidoosten de Britse kolonie Gibraltar.

Aan de overzijde (in Marokko) liggen de Spaanse enclaves Melilla en Ceuta. Daarnaast bezit Spanje de Balearen eilandengroep in de Middellandse Zee en de Canarische eilanden in de Atlantische oceaan. 

Spanje is zo’n 15x groter dan Nederland. 

De Spaanse bevolking heeft sinds het einde van Reconquista (± 1500) een vrij heterogene achtergrond. Uitzonderingen vormen de bewoners van de Baskische provincies en het oostelijk deel van Asturië, waar een alpine type het meeste voorkomt.

Op dit moment onderscheidt men de volgende bevolkingsgroepen:

1. Castilianen (72,3%),
2. Catalanen (18%),
3. Galiciërs (6%),
4. Basken (1,5%),
5. Zigeuners(1,3%).

Het land is naar West-Europese maatstaven nog altijd dunbevolkt en de bevolking is zeer ongelijkmatig verdeeld. De dichtstbevolkte gebieden vindt men aan de verschillende kusten en in de regio van Madrid terwijl het verdere binnenland slechts dunbevolkt is. 

Spanje ontvangt momenteel het grootste aantal immigranten van Europa. Maar liefst 38,6% van de totale immigratie. Met sommige van deze nieuwe bevolkingsgroepen zijn problemen ontstaan wat betreft integratie, maar desondanks heeft het hoge aantal immigranten wel gezorgd voor een belangrijk deel van de economische groei van het land. Grote groepen illegalen (van de kwart miljoen die er momenteel wonen) worden langzamerhand gelegaliseerd. 

Spanje is na Zwitserland het land met de hoogste gemiddelde hoogte van Europa: gemiddeld 660 meter boven de zeespiegel. Maar 11% ligt lager dan 200 meter en 42% ligt hoger dan 1200 meter; Madrid is de hoogst gelegen hoofdstad van Europa.

Het landschap van Spanje bestaat voornamelijk uit plateaus, zoals de Spaanse Hoogvlakte, en bergketens zoals de Pyreneeën en de Sierra Nevada. De belangrijkste rivieren van het land zijn de Taag, de Ebro, de Duero, de Guadiana en de Guadalquivir.

De hoogste bergtoppen zijn de 3404 meter hoge Pico de Aneto in centraal Spanje, en de 2648 meter hoge Picos de Europa in het westen. In de Sierra Nevada bevindt zich de Mulhacén, die met 3482 meter de hoogste berg van het Spaanse vasteland is.

Aan de voet van de vele bergketens komen even zovele landschappen voor, zoals de groene valleien in het noorden, de woestijnachtige gebieden van Extremadura, de rijstvelden van de Levante, de olijf- en appelboomgaarden van Andalusië, het palmenwoud van Elche in Alicante en de vele rotskusten.

Omdat Spanje zo’n gevarieerd landschap heeft, verschillende klimaten en relatief dun bevolkt herbergt het een keur aan dieren. Zo komen in de Pyreneeën (vooral aan de Franse kant) nog bruine beren voor.  Hoewel het jagen op en doden van beren verboden is sinds 1973 loopt hun aantal nog steeds terug. Daarnaast leven er nog zo’n duizend wolven in de noordwestelijke berggebieden en verder nog een aantal in de zuidwestelijke Meseta en de Sierra Morena. Andere grote zoogdieren zijn de otter, lynx, wilde kat (genetkat), wild zwijn, verschillende soorten hert, de steenbok (Ibex) en de gems. De op de rots van Gibraltar voorkomende magot of Barbarijse makaak is een apensoort die waarschijnlijk door de mens is ingevoerd. 

Er komen in Spanje een veelvoud voor aan vlinders maar ook zijn er vleermuizen, slangen, salamanders en ontelbare hagedissen.  Ooievaars, arends, gieren (lammer-, zwarte en vale), torenvalk, buizerd, sperwer en langs trekkende kraanvogels en flamingo’s.

Aan de kust van de Middellandse Zee is een zeer belangrijke verzamelplaats voor walvissen en dolfijnen.

Spanje kende in 1997 tien Nationale Parken en 695 beschermde gebieden. In deze gebieden komen duizenden soorten planten en dieren voor die nergens anders (meer) in Europa te vinden zijn. 

Paleontologen hebben in 2010 een nieuwe dinosaurussoort ontdekt: de Concavenator corcovatus. Het vier meter lange roofdier heeft 130 miljoen jaar geleden op de aarde gewoond. 

De grootste steden (qua inwoneraantallen) in Spanje:

1.    Madrid *                    3.300.000 inwoner

2.    Barcelona                 1.700.000 inwoner

3.    Valencia                      900.000 inwoner

4.    Sevilla                         700.000 inwoner

5.    Zaragoza                     670.000 inwoners 

·         * = hoofdstad

Spanje is een constitutionele monarchie met de koning als staatshoofd. Momenteel is dat koning “Juan Carlos I” de Bourbon. Daarnaast is er een premier – dit is sinds 2011 “Mariano Rajoy Brey” die toen Zapatero opvolgde. 

De dominante religie in Spanje is het katholicisme en het is een traditioneel katholiek land. Volgens een volkstelling van 2010 beschouwt 70,5% van de bevolking zich als katholiek. Zo’n 0,2% van de bevolking wordt tot Protestant genoemd.

De islam was de religie van de Moren die in het begin van de 8ste eeuw vanuit Noord-Afrika het huidige Spanje binnengevallen waren en grote delen van het Iberisch Schiereiland onder hun invloed brachten. Heden ten dage neemt het aantal moslims in Spanje als gevolg van immigratie toe. Momenteel is zo’n 2,3%  moslim.

De aanwezigheid van joden in het huidige Spanje gaat terug tot het begin van onze jaartelling. Men vermoedt dat het aantal joden met name in de tijd dat het huidige Spanje deel uitmaakte van het Romeinse Rijk aanzienlijk is toegenomen. Zij en hun nakomelingen waren nadien veelvuldig het slachtoffer van de Spaanse Inquisitie. Zij die het land verlieten, vertrokken vooral naar Portugal (waar zij een aantal jaren nadien voor dezelfde keuze gesteld werden), het Ottomaanse Rijk en Noord-Afrika, en in kleinere aantallen uiteindelijk ook naar België en Nederland. Het aantal Joden vandaag de dag in Spanje is nihil te noemen.

In de laatste decennia is het aantal praktiserend gelovigen gedaald. Binnen het deel van de bevolking dat wel religieus actief is zijn, net als in de meeste Europese landen, verschillende maten en niveaus van daadwerkelijke betrokkenheid te onderscheiden. Een kwart van de Spaanse bevolking is a-religieus terwijl nog zo’n 0,4% een andere religie beleid. 

Voetbal is de populairste sport in Spanje. Bekende voetbalclubs zijn onder andere Real Madrid, FC Barcelona, Valencia CF, Sevilla FC, Villarreal CF en Atlético Madrid. Eind jaren 90 groeide het Spaanse clubvoetbal aan het einde van de jaren negentig uit tot het sterkste van Europa: de Primera División kreeg de hoogste klassering op de UEFA-ranglijst en de clubs wonnen meerdere Europese prijzen. Real madrid heeft inmiddels 9x de EC I (Champions League) gewonnen (het meeste van alle Europese clubs) en Barcelona 4x. Spanje had in 2000 de primeur toen met Real Madrid en Valencia CF voor het eerst twee teams uit hetzelfde land in de finale van de UEFA Champions League stonden. Wedstrijden tussen grootmachten Real Madrid (de Koninklijke) en Barcelona worden wereldwijd door miljoenen bekeken en wordt de “superclasico” genoemd.

Ook het nationale voetbalelftal is van hoog niveau. In 1964 werd Spanje op eigen bodem Europees kampioen door een 2-1-overwinning op de Sovjet-Unie, en van 2008 tot 2012 won het drie kampioenschappen op rij: het EK in 2008 na een 1-0-overwinning op Duitsland, het WK in 2010 door na een verlenging Nederland met 1-0 te verslaan, en het EK in 2012 na een 4-0-overwinning op Italië. Deze laatste is de grootste overwinning ooit in de finale van een EK of WK.

Op de tweede plaats komt basketbal. Ook basketbal wordt in Spanje op hoog niveau gespeeld. In 2006 werd het Spaanse nationale basketbalteam zelfs wereldkampioen door Griekenland in de finale te verslaan. Ook in het wielrennen op de weg draait Spanje goed mee. Met renners als Alberto Contador, Alejandro Valverde en Carlos Sastre in hun rangen strijden de Spanjaarden regelmatig mee voor de podiumplaatsen. Miguel Indurain won 5x de Tour de France en kan zich meten met de groten.

Ook heeft Spanje een groot formule 1 coureur; Fernando Alonso en op tennisgebied toppers als Rafael Nadal en David Ferrer. 

In het handbal werd de nationale mannenploeg in 2013 wereldkampioen in eigen land. De twee grootste clubs uit Spanje zijn ook twee van de grootste clubs in Europa: BM Ciudad Real en FC Barcelona.

In 1992 organiseerde Barcelona de Olympische Zomerspelen, de eerste en tot nu toe enige keer dat dit evenement in Spanje werd gehouden. 

De Spaanse keuken is net zo divers als de Spaanse culturen en klimaten. In feite bestaat de Spaanse keuken uit vele regionale keukens, zoals de Catalaanse, Galicische of Baskische keukens die allen onderling sterk verschillen. Typische Spaanse producten zijn de vele wijnen en cava’s, talloze worsten, kazen, peulvruchten, rijst, mediterraanse groenten en veel verschillende zoetigheden.

De meest bekende gerechten zijn de Spaanse tortilla, churros, paella, gazpacho, stoofpotten (cocidos) en calamares a la romana (gefrituurde inktvis). Bekend zijn ook de tapas, die zowel ’s middags als ’s avonds kunnen worden gegeten, en in sommige delen van het land gratis zijn. Het eten van tapas is ook in het buitenland (Noord-Europa, Noord-Amerika) zeer populair. Er zijn honderden, zo niet duizenden soorten tapas die erg verschillen per regio. Snacks verwant met de tapas, maar apart besteld en gegeten, zijn de pinchos, waarvoor vooral het Baskenland bekendstaat, alwaar deze hapjes pintxos worden genoemd. Spanjaarden waarderen vooral de simpelheid, versheid en kwaliteit van het eten, en niet altijd de presentatie of het gebruik van zo veel mogelijk ingrediënten en kruiden in één gerecht.

Er zijn regionaal erg veel verschillen te onderscheiden in de gastronomie: de Galicische keuken lijkt bijvoorbeeld totaal niet op de Catalaanse of Andalusische keuken.

Spanjaarden zullen ’s morgens vaak alleen maar ontbijten met een koffie. In Spanje loopt de ochtend (la mañana) door tot aan het middagmaal. Vergis u niet, ’s middags (mediodía) betekent in Spanje het uur van het middagmaal, maar dat valt niet om 12 uur; Spanjaarden lunchen pas tussen 14u en 16u, tevens het uur van de siësta. Na het middageten spreekt men over de namiddag (la tarde), die doorloopt tot aan het avondmaal. Ook ’s avonds (por la noche) nuttigen de Spanjaarden hun maaltijd veel later dan we in West-Europa gewend zijn. Over het algemeen wordt er ’s avonds tussen 21u en 00u gegeten. Men zal namelijk (meestal) geen maaltijden serveren voor 14u ’s middags of 21u ’s avonds.  Wanneer u in Spanje uit eten gaat, is het de gewoonte om steeds een dessert (postre) te nemen. Wees gerust, bij een dessert hoeft u zich niet meteen een volledige gang voor te stellen, voor de meeste Spanjaarden volstaat een koffie (cafe) namelijk als nagerecht. Uiteraard kan u ook andere desserten krijgen. Vaak volstaat het om maar één dessert per tafel te bestellen, de porties in Spanje zijn namelijk groot genoeg om te delen. Daar hoeft u zich ook niet om te schamen, dit is een gewoonte in Spanje; men zal dan ook automatisch voor elke tafelgast bestek geven, zelfs wanneer er maar één nagerecht besteld wordt.

Er zijn echter toch een aantal typische kenmerken van de Spaanse eetcultuur:

• Twee keer warm eten per dag (rond 15.00 uur en rond 22.00 uur), meestal een voorgerecht én een hoofdgerecht
• Het drinken van wijn bij de maaltijd (ook ’s middags)
• Erg vaak buiten de deur eten (gemiddeld 4 keer per week)
• Het koken met verse producten en weinig consumptie van diepvriesproducten, voorbereide kruidenmixen of kant-en-klaarmaaltijden
• Scheutig gebruik van olijfolie voor zowel koude als warme gerechten
• Grote consumptie van vis, schelp- en schaaldieren t.o.v. andere landen. Na Japanners zijn Spanjaarden de grootste visconsumenten ter wereld.
• Het eten van zoetigheden als ontbijt (vrijwel nooit brood)

Typisch Spaanse drankjes, die met name in de zomer worden gedronken, zijn sangria, horchata en clara (bier gemengd met licht zoete frisdrank). De naam sherry is afkomstig van de Andalusische stad Jerez de la Frontera. Spanje is een van de belangrijkste wijnproducenten ter wereld.