Cerkno

Franja partizanen ziekenhuis:

Dit partizanen hospitaal verborgen vlakbij Dolnica Novaki is een nationaal monument voor de menselijkheid, bezieling, opoffering en lef tijdens WWII.

Het werd gerund door de Sloveense partizanen van December 1943 tot het einde van de oorlog als onderdeel van een wijd verspreid verzetsbeweging tegen de nazi bezetters en zijn bondgenoten.

De bouw werd gerealiseerd door partizanen strijders als lokale mensen en bevatte op z’n maximum zo’n veertien barakken en meerdere bijgebouwen, waarvan sommige boven het water gebouwd. Al tijdens de oorlog werd het ziekenhuis vernoemd naar de Partizanen arts Franja Bojc Bidovec die er ook het langst de leiding heeft gehad.  

Opvallend was het feit dat hier naast gewonden van de partizanen en geallieerden ook bijvoorbeeld Italiaanse en Oostenrijkse soldaten werden verzorgd. In totaal werden hier zo’n 578 zwaargewonde patiënten behandeld en in de buitenafdelingen nog ‘ns 300 lichter gewonden. 

Zo waren er natuurlijk meerdere barakken voor de gewonden maar ook een x-ray unit, een operatie bunker, een isolatie hut, een keuken en een wasserette kamer aanwezig. In het begin en aan het einde van de vallei (kloof) waren verschillende wachttoren bunkers gebouwd, bijna onopvallend tussen de rotsen. Ondanks verschillende pogingen van de nazi’s om het hospitaal te vinden bleef het onopgemerkt.

De entree van het hospitaal was verborgen in het bos en het hospitaal kon alleen bereikt worden door bruggetjes en langs smalle paadjes langs een diep ravijn.

Deze bruggen konden worden weggehaald als de vijand dichtbij kwam. Om de veiligheid te waarborgen en het hospitaal geheim te houden werden patiënten die naar en vanaf het ziekenhuis vervoerd werden geblinddoekt.

Daarnaast waren er rond het terrein mijnenvelden aangelegd en waren er mitrailleursnesten gebouwd die constant bemand waren. Door de nauwe kloof waarin het hospitaal gebouwd was en overdekt was door bomen en gecamoufleerde gebouwtjes was het onherkenbaar vanuit de lucht.    

Till The End

De stichter en eerste bouwer van het hospitaal was Viktor Volcjak maar het hospitaal is toch genoemd naar de directrice die het langst het ziekenhuis heeft gerund – Franja Bojc Bidovec die daar begon te werken vanaf Februari 1944. Extreem goed gevuld gezien het clandestiene gehalte van het ziekenhuis bleef het ziekenhuis werkend tot het einde van de oorlog.

Het was mogelijk om maximaal zo’n 120 patiënten te verzorgen maar vaak verbleven hier zo’n 10 keer meer mensen die verzorging nodig hadden. De meeste patiënten waren antinazi verzetslieden die niet in reguliere ziekenhuizen geholpen konden worden, aangezien ze dan direct gearresteerd zouden worden.

Vele nationaliteiten zouden hier behandeld worden, waaronder zelfs een Duitse gewonde, die na z’n verzorging bleef en werkte als staf. 

Het hospitaal opereerde tot de laatste dag van de oorlog – 5 Mei 1945 – in 1963 werd het geopend als museum. In 2007 werd het geteisterd door een overstroming en werd flink beschadigd door zware regen en een overstroming. Het hele kamp is gerenoveerd sinds die tijd, weer open voor het publiek en de enige originele barak is nummer 9.