Beslan

Reisverhalen - Rusland

trillende benen

De weg is redelijk, soms twee soms vier baans, geflankeerd door twee lange rijen bomen, soms met een koe eronder die daar is vastgebonden, soms een kraampje die wat vruchten verkoopt, een politieauto, maisvelden, wat heuvels aan de ene kant, de andere kant is plat en het is heet – heel heet in de bus.

Ik heb welgeteld twee keer een paard en wagen gezien en voor de rest kan het zijn alsof je overal in Oost Europa rondreist. Ik vraag mij of er nog ergens een controle is of een grens tussen de twee deelrepublieken maar niets van dit alles.

Natuurlijk heb ik de chauffeur duidelijk gemaakt dat ik geen Russische spreek en dat ik graag naar de school wil in Beslan die in 2004 het toneel was van dat vreselijke gijzeldrama dat uitliep in een bloedbad.

Ik houd de borden goed in de gaten (voor zover dat gaat) en ik weet dat wanneer er zo’n 1,5 uur later gestopt wordt we in de stad zijn waar ik eruit wil. De chauffeur is al op weg naar de wc als ik achter hem aanren en vraag of ik hier eruit moet. De school kent hij niet. Gisterenavond heb ik een klein papiertje gemaakt met Beslan – school – gijzeling – 2004 erop en laat dit aan een paar mannen zien bij een garage. Deze wijst mij de weg.

Ik loop door een stad in Noord-Osetie en ik heb niet het gevoel alsof hier iets ergs kan gebeuren maar dat heb ik eerder meegemaakt.

De gijzeling in Beslan (I):

Op de dag van de gijzeling, 1 September, wordt ieder schooljaar op iedere school in de Russische Federatie een feest gevierd genaamd de Dag van Kennis. De kinderen trekken op die dag hun mooiste kleren aan en worden door hun ouders en andere familieleden vergezeld.

In 2004 sloegen op deze dag doelbewust terroristen toe en gijzelden de kinderen en volwassenen van School Nummer Eén in de stad Beslan. Ze probeerden met deze actie de terugtrekking van Russische troepen uit Tsjetsjenië en de komst van diverse hoge politici naar de school te forceren.

De actie draaide echter uit op een bloedbad.

de reünie

Ik vraag nog een aantal mensen en het laatste stel (ik heb inmiddels 20 minuten gelopen door wat brede straten in deze bijna 40.000 personen tellende stad) neemt mij zelfs op sleeptouw naar de school toe.

Vlak bij de school schrijft de moeder (ze is met haar dochter van 20) wat dingen op en het klinkt allemaal zo irrealistisch en geheimzinnig – ik moet uitkijken da’s wel duidelijk – ik hoor de woorden dood, taxi en vliegveld maar heb geen idee wat ze bedoelt.

Als ik denk dat het stel weggaat blijven ze mij volgen als ik met ongeloof naar deze ruïne van een school kijk. Er staan kransen tegen wat de gymzaal moet zijn geweest en ik daarachter de school waar geen raam meer in zit. Dit gedeelte is door een lint afgezet en de school blijkt met een groot slot te zijn afgesloten.

De ronde gymzaal is open en door een glazen koepel overdekt zodat het niet inregent. De baskets hangen er nog en er staat een groot houten Orthodox kruis op de middenstip. De muren zijn bedekt met tientallen foto’s van slachtoffers en er liggen honderden speelgoedbeesten. Ook zijn de gaten in de muur en vloer nog goed zichtbaar.

De gijzeling in Beslan (II):

Dag 1:

Op 1 september 2004 om 09:30 plaatselijke tijd, bestormde een groep van rond de dertig gewapende mannen en vrouwen, rijdend in "GAZ-66" militaire vrachtauto's, de middelste klassen van Beslan Nummer Eén.

De meeste aanvallers droegen zwarte bivakmutsen en sommigen droegen riemen met daaraan explosieven bevestigd. Na een schotenwisseling met de politie, waarbij vijf agenten en een dader gedood werden, namen de gijzelnemers de controle over de school over en hielden meer dan 1100 mensen vast. Ongeveer vijftig mensen hadden het geluk in de chaos van de eerste aanval te ontsnappen. De meeste gegijzelden waren tussen de zeven en achttien jaar oud.

Aanvankelijk was er veel verwarring over hoeveel gijzelaars er in de school waren. Al snel na de bestorming werd er door omstanders een schietpartij gehoord in de school. Het bleek later dat de gijzelnemers twintig volwassen mannelijke gijzelaars hadden gedood en hun lichamen uit de gebouwen hadden verwijderd. Er werd spoedig een veiligheidskordon rond de school geïnstalleerd, bestaande uit Russische politie- en legereenheden en veiligheidsdiensten etc.

De terroristen dwongen de gijzelaars naar de gymzaal te gaan, en voorzagen het gebouw van geïmproviseerde explosieveninstallaties. Ze dreigden de school op te blazen zodra regeringseenheden de school zouden aanvallen. De Russische regering zei aanvankelijk dat het zou willen voorkomen haar militaire middelen in te zetten om de gijzelaars te redden; ze hoopte dat via onderhandelingen een vreedzame resolutie zou kunnen worden opgesteld.

Later moest de regering echter op dit streven terugkomen, omdat de gijzelnemers weigerden te onderhandelen. Tegen de avond van de eerste dag van de gijzeling werd de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties bijeengeroepen. Raadsleden eisten daar "de onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating van alle gijzelaars van de terroristische aanslag". De Amerikaanse president George W. Bush gaf Rusland zijn onvoorwaardelijke steun bij het oplossen van de crisis.

Dag 2:

Op 2 september 2004 bleken onderhandelingen tussen de gijzelnemers en Rusland onsuccesvol te zijn. De terroristen weigerden zelfs voedsel, water en geneesmiddelen onder de gijzelaars te verstrekken en lieten geen instanties toe om de doden uit het gebouw te verwijderen.

Vele gijzelaars, voornamelijk kinderen, ontkleedden zich om de extreme warmte in de gebouwen te kunnen verdragen. Dit leidde tot geruchten van seksueel misbruik door de gijzelnemers, maar deze bleken later ongegrond. 's Middags gingen de gewapende strijders toch akkoord met de vrijlating van 26 vrouwen met baby's. Rond 15:30 vonden er twee explosies plaats in de school, ongeveer 10 minuten na elkaar. Deze bleken later explosies van raket-aangedreven granaten te zijn.

Dag 3:

In de namiddag van 3 september 2004 gingen de gijzelnemers akkoord met de komst van medische instanties om de lijken te verwijderen van het schoolplein. Ruimingseenheden betraden het schoolterrein, maar na enkele seconden openden de gijzelnemers het vuur op hen, waarna twee explosies werden gehoord. Twee hulpverleners werden gedood; de rest kon vluchten. Als gevolg van de explosies stortte een deel van de gymzaal in, waardoor een groep van ongeveer dertig gijzelaars de kans kreeg te ontsnappen.

De groep werd door de gewapende mannen beschoten, waarbij sommige gevangenen werden gedood. Anderen wisten te ontsnappen. Waarschijnlijk was dit het moment dat Russische speciale eenheden hun actieplan in werking stelden om de school te bestormen om al mogelijke overlevenden te redden. Er brak een chaotische strijd uit toen de speciale eenheden de school probeerden binnen te gaan en de gijzelaars te laten ontsnappen. Een grote groep soldaten bestormde het gebouw, evenals speciale eenheden, nationale legereenheden, gewapende helikopters en ten minste één tank.

Zelfs plaatselijke burgers startten de aanval met hun eigen wapens. De gijzelnemers lieten explosieven ontploffen, waarbij de gymzaal en een groot deel van de rest van het gebouw werd vernietigd, mede doordat er brand uitbrak. Speciale commando's maakten op hun beurt gaten in de muren om gijzelaars te laten ontsnappen. Rond 15:00, twee uur nadat de aanval begon, claimden Russische troepen controle om het grootste deel van de school. Toch ging de gevechten nog steeds verder. In de kelder werden drie gewapende mannen samen met een aantal gijzelaars opgespoord.

Zij kwamen allemaal om het leven. Tijdens de strijd brak een groep van ongeveer 13 gijzelnemers door het militaire kordon. Naar verluidt waren hieronder twee vrouwen, die zogezegd waren vermomd als hulpverleners om de militairen op het verkeerde been te zetten.

Ik loop een rondje met een brok in m’n keel en wandel naar de school zelf. Door de ramen zie ik nog een jas aan de kapstok hangen en op een schoolbord is nog wat geschreven alsof het gisteren gebeurt is. Ik zwalk nog wat rond door het stel gevolgd.

Na nog een aantal rondjes te hebben gelopen wandel ik naar het stel toe en zeg dat ik terugloop naar het busstation. Wederom de woorden dat ik moet oppassen en als een man alleen het terrein op komt lopen zeg ik ze gedag. Vlakbij het culturele centrum vind ik een lokaal restaurantje waar ik na wat heen-en-weer gepraat een bord vol patat en een kippenborst krijg.

De gijzeling in Beslan (III):

Nasleep:

Volgens officiële gegevens stierven bij de aanval 331 burgers. Ten minste één overlevende vrouwelijke gijzelaar pleegde zelfmoord. Vele andere overlevenden verkeerden in shock. Anderen stierven in het ziekenhuis aan hun verwondingen. Tijdens de operatie werden 11 strijders van de speciale divisies "Alfa" en "Vympel" gedood, waaronder de commandant van "Alfa".

De verantwoordelijkheid voor de terroristische daad werd op 17 september 2004 opgeëist door de Tsjetsjeense verzetsstrijder "Sjamil Basajev" en zijn compagnon "Magomet Jevlojev". De identiteit achter de terroristen was echter niet onmiddellijk duidelijk. Velen namen aan dat het separatisten uit het nabijgelegen Tsjetsjenië moesten zijn geweest, maar "Aslambek Aslachanov" had dit ontkend: "Zij waren geen Tsjetsjenen.

Internationaal gezelschap

De Russische regering verklaarde dat de groep bestond uit een internationaal gezelschap van Arabieren, Tataren, Kazachen, Tsjetsjenen, Oezbeken en zelfs een plaatselijke inwoner. De Tsjetsjeense separatistische leider "Aslan Maschadov" ontkende dat zijn troepen bij de belegering betrokken waren. Hij veroordeelde de gijzeling en alle aanvallen tegen burgers via een verklaring die door zijn gezant Ahmed Zakajev werd verspreid. Uiteindelijk werd de identiteit van 32 gijzelnemers bekend. Onder hen waren 5 vrouwen.

In mei 2005 werd de enige bekende beschuldigde terrorist van het bloedbad, Noer-Pasji Kulajev berecht in een Russische rechtbank in Noord-Ossetië. Alle plaatselijke advocaten weigerden Kulajev te verdedigen. Albert Plijev werd uiteindelijk aangesteld tot advocaat. Onder de plaatselijke bewoners heerste grote woede: ze wilden ofwel de beklaagde lynchen, of ze wilden hem tot de doodstraf veroordeeld zien. Kulajev werd officieel beschuldigd van moord, terrorisme, ontvoering en andere misdaden en is op zeven aanklachten schuldig bevonden.

Op 26 mei 2006 werd hij tot levenslang veroordeeld, hoewel hij volgens de rechter de doodstraf verdiende. Maar in Rusland is de doodstraf afgeschaft, dus werd zijn straf omgezet. De Russische president Vladimir Poetin kondigde twee dagen van nationale rouw af, te weten 6 en 7 september. Op 7 september namen 135.000 mensen deel aan een antiterreurdemonstratie op het Rode Plein in Moskou.

Het busstation is gesloten en ik vraag aan mensen waar busjes gaan richting Vladikavkaz. Een jonge jongen met een vriend van hem brengen mij naar een bushalte net om de hoek en een aantal minuten later komt er inderdaad een minibus aangereden (25R).

In de bus dien ik als doorgeefluik voor het geld en ik let op de weg voor iets waar niemand hier op let – op zo’n 15 kilometer voor de stad Vladikavkaz was het dat de Duitsers stokten met hun opmars richting de Kaukasus (vandaar ook dat de hoofdstad van Noord-Osetie niet is geruïneerd); hier geen monument of teken maar het is ongelooflijk dat de nazi’s tot zo ver zijn gekomen.

In Moskou overigens kun je een stel rails zien die de verste lijn van de Duitsers wel aangeeft. Naarmate ik dichter bij de stad kom zie ik opeens een eerste moskee – het schijnt dat na het ineenstorten van de Sovjet Unie hier steeds meer van komen.

>> Lees meer over het conflict in Zuid-Osetie tussen Rusland en Georgië.

vladikavkaz

Het is snikheet in Vladikavkaz als ik door deze drukke winkelstraat wandel, de rivier over en bij een tentje vraag waar het hostel is wat ik op een papiertje heb geschreven. Binnen aangekomen gaat de vrouw direct bellen en ergens klopt hier iets niet. Ik heb het hostel gevonden op internet en het blijkt nu dat het een verblijfplaats voor militairen is en niet voor toeristen.

Een andere man probeert mij nog een plaatsje te regelen voor een nacht maar de baas is tegen. Ik moet weg. Weer op straat staand besluit ik eerst naar Hotel Vladikavkaz te gaan – dat schijnt de meest betrouwbare plek te zijn om informatie te krijgen m.b.t. de actuele stand van zaken met de grens met Georgië en de grensstreek. Het meisje aldaar spreekt vloeiend Engels waar ik heel blij mee ben maar ik ben minder blij met haar nieuws – je kunt op dit moment niet zonder vergunning en uitnodiging van de regering naar Dargavs, de stad van de doden.

Aanhoudingen van Westerse toeristen

Vorige week is er een Canadees direct aangehouden en die moest een hele hoge boete betalen en heeft een dag vastgezeten op het politiebureau voordat ze hem lieten gaan. Het goede nieuws is dat de grens “gewoon” open is (ook in het weekend) en dat er een bus hiervandaan (bij het hostel waar ik net niet werd toegelaten) rijdt richting o.a. Kazbegi in Georgië. De laatste vraag voor haar is of zij misschien een redelijk betaalbare slaapplek voor mij heeft in de stad.

Drie vrouwen zoeken op internet, bellen rond en ik heb allang plaatsgenomen op een stel heerlijke kussens. Het duurt en duurt en ik weet niet of dit verstandig is want de tijd wordt zo wel erg kort. Ze heeft geweldig nieuws – de goedkoopste kamer in dit hotel kost normaliter 1800 Roebels – ik mag vandaag (na overleg met de directeur) gratis blijven en mag morgen ook bij het ontbijt aanschuiven.

Ik kan het bijna niet geloven en bedank de meisjes en natuurlijk de eigenaar van het pand. Ik doe eerst boodschappen verderop in de buurt en plof daarna neer op bed. Internet, e-mail en wat dagboekwerk, daarna douchen en een beetje de tas opruimen. Ik ga naar bed en zet m’n alarm vroeg – morgen hoop ik de grens over te gaan naar Georgië.

beslan - tips & advies (2014)

Naltsjik – Beslan – Vladikavkaz: Je kunt voor 330 Roebel direct (met een snelle marshrutka) van Naltsjik naar Vladikavkaz (1,5 uur). Maar je kunt ook eerst naar beslan (1,5 uur) voor 140 R en dan van Beslan naar Vladikavkaz (25 Roebel).

Vanaf het centrum in Nashik kun je met marshrutka 9 of 19 kun je naar het busstation komen. Je moet naar Vokzal 1. Je wordt gedropt aan een doorgaande weg in Beslan die doorgaat naar Vladikavkaz gaat.

Hier of net om het hoekje is een bushalte naar Vladikavkaz. Vraag hier even aan de lokale mensen.

Naam : Hotel Rossiya (Naltsjik)

Adres : Pr. Lenina 32

Prijs : 800 Roebel (single)

Inhoud:

Het hotel prachtig centraal gelegen ziet er prima uit van de buitenkant en als je binnenkomt. Helaas spreekt alleen maar een vrouw gebrekkig Engels en is er totaal geen informatie voor jouw als toerist - ze zijn en blijven vriendelijk (voor zover mogelijk). De kamer is simpel en heeft geen wc en douche.

Hiervoor probeerden ze mij 50 Roebel (douche) extra te laten betalen. Er is wel een wastafel, een klein TVtje en WIFI (werkt niet al te best). Er hangt een handdoek maar wc papier en zeep is afwezig. Het is wat gehorig maar prima te doen met dit 1p bed.