Sierpnica

Dit moet een van de drie ondergrondse complexen zijn die de Duitsers aan het einde van WWII gebouwd hebben. Binnen horen we dat de grote touringbus die voor de deur staat een grote groep jongeren oplevert uit Duitsland en Polen.

Een andere mogelijkheid voor ons (om wellicht met z’n tweeën een tour te nemen) zit er niet in.

Na een kop koffie wandel ik even naar buiten waar ik kennis maak met de twee (Duitse) leraren; het schijnt een uitwisselingsprogramma te zijn en het juist leuk en leerzaam voor hen als wij meegaan met de Duitse groep – ik kan het dan verstaan (zij hebben een vertaalster mee) en kan het wellicht vertalen voor Pete in het Engels.

Een audiosetje is dus overbodig en we moeten verplicht mee met de “boot” en “historische” toer.

We wandelen met de halve (Duitse) groep naar het begin van de grot waar we de oude klassieke auto zien staan die ik eerder op foto’s heb gezien. Uit een barak geplaatst voor de ingang van de grot krijgen we een helm uitgereikt en maken we kennis met de Poolse gids en de Duitse vertaalster.

Ze legt uit dat dit een van de drie in- en uitgangen is van deze ondergrondse tunnel die tot het Riese project behoort. Het is fris als we de tunnel inlopen en het water spettert van het plafond van de grot. De Poolse, dik ingepakt, praat tegen de groep terwijl de vertaalster het even later uitlegt in het Duits.

Vanaf 1943 zijn de nazi’s dit soort ondergrondse complexen (steden) gaan bouwen en het was de bedoeling dat hier een hele gemeenschap in kwam te wonen vrij van bombardementen zoals elders in Duitsland. De firma “Todt” was verantwoordelijk voor de bouw. Nogmaals wordt aangegeven dat er wel zo’n 6 complexen in de buurt zijn en dat het hoofdkwartier in Ksiaz is gelegen, een stad waar ik nog nooit van gehoord heb.

Alle complexen zouden later met elkaar in verbinding worden gesteld. Helaas zijn er totaal geen documenten over Riese gevonden (wellicht allen meegenomen door de Russen) – alle info die er is komt uit de boeken van architect Albert Speer. Er zouden zo’n 14 tot 28 duizend mensen hebben gewerkt (vooral Joden en Polen) en de funderingen van de barakken zijn op en naast het parkeerterrein gelegen.

We wandelen verder de vochtige grot in waar op sommige plekken grote plassen op de grond liggen. De helm is niet voor niets – sommige stukken zijn zeer laag en je moet oppassen dat je je kop niet stoot tegen de rotsen van het plafond.

We komen uit bij een stuk van de grot waar je goed kunt zien dat er twee verdiepingen waren waarvan een groot gedeelte werd benut (of benut zou worden) voor luchtcirculatie.

Ook zien we verderop een collectie van oud oorlogstuig zien achter een stuk prikkeldraad; eerst werd dit verstopt onder het voetbalveld maar bij het opknappen van de velden werden de spullen toch weer in de grotten verzameld. Hier stoppen we voor het gammele bootje wat heen en weer vaart – Pete en ik zijn de laatsten met een van de Duitse leraren die in het vierkante bootje klimmen om naar de overkant te gaan.

De man trekt zich voort d.m.v. de touwen die zich aan het plafond bevinden voort en je moet je goed vasthouden; dan volgt een stuk waar je d.m.v. houten planken over het water loopt. Ze liggen zigzaggend op de natte vloer en de vraag rijst waar dit voor is – we voelen ons als “Indiana Jones”; je moet goed oppassen want naast je evenwicht bewaren om niet in het water terecht te komen moet je ook vaak gebogen lopen. Aan het dak zijn ijzeren staven vastgemaakt waardoor je je kunt vasthouden.

Technische aspecten Osowka:

Tot de laatste dag waren de overgebleven gevangenen “gewoon” tot 18:00 aan het werk en zij (de laatste 200 man) geloofden niet dat de oorlog was afgelopen. Niet zo vreemd als je bedenkt dat de gemiddelde gevangene 3 tot 4 maanden in leven bleef door de zeer slechte leefomstandigheden en harde arbeid.

Onze vertaalster verteld dat indien gevangen ziek werden zij tot 3 tot 4 dagen in het hospitaal mochten blijven – waren ze dan nog niet beter dan werden zij gedood. Aan het einde van de toer wordt de gids en vertaalster bedankt en geeft de leraar nog een speech over het inktzwarte verleden van nazi-Duitsland.

Het is 1,5 uur later als we de tunnel uitkomen en de helm teruggeven. Op de terugweg naar de parkeerplaats praten we nog even verder met de vertaalster en horen dat er hier nooit de intentie is geweest om (geheime) wapens te produceren.

In het restaurantcomplex wassen we onze handen en bedanken de leraren dat we met hun weg mochten, ook vullen we onze waterzakken. Op het parkeerterrein zien we de funderingen van de barakken, maar ook het begin van een wandelroute (waarschijnlijk alleen door het bos) terug naar Gluszyca.

Tegen de mensen hier vertellen we dat we lopend teruggaan wetende dat het hier niet zo moeilijk is om een plek voor de nacht te vinden.

In het bos vinden we nog vele andere funderingen van gevangenen barakken maar willen zo snel mogelijk een geschikte plek vinden. We vinden een plek tussen twee paden in (een auto en wandelpad) met hoge bomen en in het midden een kronkelend stroompje waar het wat afloopt. Eerst een kop thee terwijl we de boel uitchecken hier – als het heel stil en verlaten blijkt te zijn zetten we onze tenten op als er opeens een auto passeert.

We gaan ervanuit dat dit een medewerkster is van het museum die we net bezocht hebben. Het is fris in het bos als we onze wijn opdrinken en rond half elf opbreken. Het is onze laatste avond in het bos van deze eerste helft van deze reis.