Neder-Selizie offensief

Tijdens het Weichsel-Oder offensief was het 1e Oekraïense front opgerukt vanuit het bruggenhoofd bij de Weichsel tot aan de Oder en leidde tot de nagenoeg vernietiging van legergroep A (Duitse zijde).

De beide tanklegers van het 1e Oekraïense front staken op 22 januari 1945 de Oder over nabij Steinau en enkele dagen later werd een tweede bruggenhoofd gevestigd nabij Ohlau, ten zuiden van Breslau.

Daarna richtte maarschalk Konev zijn aandacht op het rijke industriegebied in Opper-Silezië, dat werd verdedigd door het Duitse 17e leger. Dit leger was sinds 27 Januari door Hitler onder het bevel van generaal Schorner geplaats als onderdeel van het nieuwe opgerichte legergroep Centrum.

Maarschalk Schorner

Hitler eiste direct tegenaanvallen maar de Duitse eenheden waren daarvoor veel te zwak. Wel zorgde Schorner voor een hernieuwde ijzeren discipline – hij liet elke deserteur direct ophangen en zorgde ervoor dat de Duitse soldaten net zoveel schrik voor hem hadden als voor de Russen. Uiteindelijk stabiliseerde het front zich langs de Oder en de Neisse en werd hier gehergroepeerd.

De opmars van het 3e Garde-tankleger dreigde de ontsnappingsroute van het 17e leger af te snijden, maar generaal Pavel Rybalko vertraagde zijn opmars zodat de Duitsers de kans kregen om zich terug te trekken. Hierdoor slaagde maarschalk Konev erin om de fabrieken en mijnen onbeschadigd te veroveren. Op 1 februari 1945 waren de troepen van het 1e Oekraïense front verspreid langs de oostelijke oever van de Oder.

Begin februari 1945 gaf Stavka de opdracht om de resterende Duitse eenheden uit Silezië te verdrijven en zich te hergroeperen aan de Neisse, zodat ze de aanval van het 1e Wit-Russische front op Berlijn konden steunen. Gelijktijdig begon het 2e Wit-Russische front met de aanval op Pommeren.

Op 8 februari 1945 lanceerde maarschalk Konev zijn offensief. Vanuit het bruggenhoofd bij Steinau rukten het 3e Garde-tankleger en het 4de Tankleger naar het westen op. De Duitse verdediging werd reeds op de eerste dag van de aanval doorbroken. Op 11 februari 1945 omsingelde het 4de Tankleger 8000 Duitse soldaten in Glogau, maar ze wisten de Sovjet-aanval op de stad af te slaan.

Om geen tijd te verliezen, gaf maarschalk Konev bevel om de stad te belegeren en hij stuurde zijn tanks verder naar het westen. Pas op 1 april 1945 gaven de laatste verdedigers van Glogau zich over. Het kleine stadje was nagenoeg volledig verwoest.

Bunzlau

De aanval vanuit het bruggenhoofd ten zuiden van Breslau stuitte echter op meer tegenstand en verliep aanzienlijk trager. Maarschalk Koniev gaf generaal Pavel Rybalko opdracht om de aanval in de richting van Bunzlau te staken en twee van zijn drie tankkorpsen in zuidoostelijke richting te laten oprukken.

Ondertussen trok het 4de Tankleger verder naar het westen en de voorhoede bereikte nabij Frost de Neisse. Verschillende eenheden van het 17e leger bevonden zich nog steeds achter de Oder en door de snelle opmars dreigden ze te worden omsingeld. Ook de restanten van het gehavende 24e Korps van generaal Nehring bevinden zich nog ten noorden van Glogau.

Corridor

De rechtervleugel van het 1e Oekraïense front strekte zich uit van Breslau tot aan de Neisse en generaal Nehring greep zijn kans. Door de opmars van het 4de Tankleger naar het westen en van het 3e Garde-tankleger naar het zuidoosten was er een gat gevallen tussen beide tanklegers, dat elke dag groter werd. Hij verzamelde de restanten van het Pantser Korps “Großdeutschland” en viel de achterhoede van het 4de Tankleger aan. Hij probeerde een corridor open te houden in de richting van Görlitz.

Deze ontsnappingsroute gaf de restanten van het 17e leger de kans om naar het westen terug te trekken. Maarschalk Konev stuurde het 52e leger en delen van het 3e Garde-tankleger om de flanken van (generaal Dmitry Lelyushenko) te beschermen en de Duitse terugtocht te verhinderen. Na twee dagen van hevige gevechten was de Duitse aanval afgeslagen, maar de troepen van generaal Nehring waren ontkomen.

Ze ontsnapten naar het westen, waar ze zich terugtrokken achter de Neisse.

De eerste keer dat de stad een luchtaanval te verwerken kreeg was in het najaar van 1944 toen Russische bommenwerpers boven de stad verschenen toen zij de rivier de Vistula bereikte in Midden Polen. In September van dat jaar werd de stad door Hitler als vestingstad bestempeld daar het onderdeel zou moeten worden van de oostelijke “muur” aan de rivier de “Oder”.  

Karl Hanke

Het eerste werk van de fortificering begon in Juni van 1944, maar het was niet eerder dan in September toen het serieuze werk aan de verdediging van de stad begon. Er zouden twee verdedigingscirkels worden gemaakt op zo’n 20 km van het centrum en genoeg voorraden aangelegd voor een lange belegering.

Het werk zou gedaan worden door dwangarbeiders, vrijwilligers, vrouwen, kinderen en oude van dagen. De verdediging van de stad bestond uit een garnizoen van 80.000 man onder gauleiter “Karl Hanke” en bevelhebber generaal Niehoff en stond onder het opperbevel van veldmaarschalk Schorner van legergroep Midden. Deze bestond uit een allegaartje van van alles en nog wat; elementen van vernietigde divisies, politie, school- en reservetroepen, SS batallions, Hitlerjugend, Luftwaffe grondpersoneel en Volkssturm troepen.

Daarnaast hadden ze ter ondersteuning 32 artillerie batterijen aangevuld met een mix van oude Duitse en veroverde kanonnen. Er waren twee Tigertanks. Op last van Gauleiter Hanke mocht de bevolking niet geëvacueerd worden en zorgde hij voor een ijzeren discipline om de stad tot het uiterste te verdedigen. Mensen die niet wilde vechten liet hij direct executeren.

De Soviets begonnen hun aanval op de stad Breslau op 8 Febuari 1945 en ontmoetten direct zware tegenstand van de Duitse verdedigers in de vorm van het LVII panzerkorps. Daarnaast voerenhet 19de Duitse panzerkorps uit de omgeving van “Raciborz” (Ratibor) en het 20ste vanuit Jawor (Jauwer) en “Strzegom” (Striegau) felle tegenaanvallen uit.

In dezelfde periode wordt de slecht georganiseerde evacuatie van de bevolking van Breslau uitgevoerd op de Duitse bevelhebber Hanke z’n orders. Door het gebrek aan vervoer en zeer winterse omstandigheden overlijden ongeveer 90.000 burgers tijdens de actie. Het overgrote deel wat het wel red komt om tijdens de bombardementen op de stad Dresden een paar maanden later.  

De omsingeling

Het hoogtepunt was de slag op 13 Februari toen de 19^e panzer divisie hartstochtelijk de autoweg verdedigde die de laatste link tussen de de bijna omsingelde Duitse troepen in de stad betrof en de andere Duitse troepen. Op hetzelfde moment werden troepen in de omsingeling bevolen uit te breken.

In de nacht van 13 op 14 Februari dichtten Russische tanks het gat en omsingelde de stad Breslau met z’n garnizoen met zo’n 80.000 man. In het begin van Maart 1945 werd getracht op bevel van het Duitse opperbevel om de cirkel rond de stad te doorbreken. Er werden rond de stad Zgorzelec (Gorlitz) zeven Duitse divisies inclusief vier panzer divisies geformeerd.

De Duitse aanval begon op 3 Maart maar liep al snel vast – beide partijen zouden immense verliezen lijden. Direct werd actie ondernomen door de Russen die verse troepen naar de stad stuurden voor extra verdediging. De stad werd gepasseerd door de voornaamste troepen van het 1e Oekraïense front. Er werd besloten om de stad daarna met een stormaanval te nemen.

Op 16 Februari directe aanvallen werden uitgevoerd door de Russen in het district van het vliegveld en de industrie in het zuiden en westen van de stad.

Gedurende de eerste drie dagen van de aanval verloren de Sovjets een aanmerkelijk aantal tanks door een verkeerde strategie – straatgevechten ondersteund door tanks. Later zouden zij eerst de artillerie hun werk laten doen voordat ze de straat introkken.

Eind Maart was het lot verzegeld voor het garnizoen toen een sterke Duitse formatie vlakbij de stad van Opeln (Opole) was vernietigd. Straatgevechten gingen door en drukten de Duitsers steeds verder de stad in waarbij zij alle verlaten huizen en gebouwen vernietigde om de Russische opmars te vertragen.

Toen het vliegveld aan de Russen gelaten moest worden werd een brede straat in de stad als landingsbaan gebruikt en werd in het centrum een nieuw vliegveld aangelegd. Zodra de Sovjets doorhadden dat een groot stuk stad werd neergehaald (door dwangarbeiders) om gebruikt te worden als landingsbaan werd dit stuk hevig onder handen genomen door Russisch artillerievuur. Het nieuwe vliegveld kwam nooit klaar.

Officieel zou Hanke gevlucht zijn naar het Sudetenland in Tsjechië waar hij samen met een SS unit doorvocht tot de dood. Maar z’n lichaam werd nooit gevonden en sommige bronnen melden dat hij door Tsjechische partizanen zou zijn omgebracht of zelfs gevlucht zou zijn naar Zuid-Amerika.

Ook gaat het verhaal dat hij vluchtte uit een Tsjechisch vluchtelingenkamp toen z’n identiteit was ontdekt en is gedood door Tsjechische of zelfs Amerikaanse kogels.  

Tot de overgave van de stad op 6 Mei waren ongeveer 2/3 van de gebouwen in Breslau onbruikbaar of helemaal vernietigd. 6000 Duitse soldaten en 17000 burgers waren gedood en zo’n 45.000 waren gevangen genomen. Vele Duitsers waren omgekomen vanwege mislukte ontsnappings- en doorbraakpogingen en vanwege de ijzige kou.

De Duitse vesting had zo’n 7 Russische divisies bezig gehouden voor maanden en de Sovjets hadden zo’n 8000 soldaten verloren. Op 9 Mei 1945 werd de stad overgedragen aan de Poolse autoriteiten en op 2 Augustus van dat jaar werd de stad overhandigd aan Polen volgens de conferentie van Potsdam.

Lauban was een belangrijk verkeersknooppunt halverwege tussen Görlitz en Breslau. Op 18 februari besliste het Duitse opperbevel om Breslau te ontzetten, maar zolang de spoorweg bij Lauban nog in handen was van het 1e Oekraïense front konden de Duitsers hun troepen niet verzamelen.

Bovendien kon het 3e Garde-tankleger vanuit Lauban de eventuele Duitse ontzettingspoging in de flank bedreigen. Generaal Schörner kreeg bevel om Lauban te bezetten.

Toen eind februari 1945 de troepen van het 1e Oekraïense front verspreid waren, zag generaal Schörner zijn kans. Hij verzamelde alle reserves, die hij bijeen kon schrapen en lanceerde op 1 maart een tegenaanval om Lauban te heroveren. Ze vielen de flanken van het 3e Garde-tankleger aan en slechts na zware gevechten konden de Sovjets zich uit de omsingeling bevrijden.

Met achterlating van hun zware materiaal en 25 000 doden en gewonden moest het 3e Garde-tankleger zich terugtrekken. Lauban viel op 8 maart in handen van het 17e leger en de frontlijn bleef ongewijzigd tot het einde van de oorlog. Generaal Schörner probeerde nu een aanval in de richting van Breslau te lanceren, maar zijn troepen waren te uitgeput en het plan werd afgeblazen.