Lublin en concentratiekamp Madjanek

Op 18 September 1939 kwamen de nazi’s de stad Lublin binnen en begonnen in de zomer van 1941 op bevel van Heinrich Himmler aan de bouw van het Madjanek concentratie- en vernietigingskamp. Eerst werd besloten het kamp bij het kerkhof Lipowa aan te leggen waarna werd besloten het kamp buiten de stad Lublin te bouwen bij het dorp Madjan Tatarski.

 

Het kamp was ingedeeld in 10 zones met 20 barakken en 3 gaskamers maar zou in de toekomst 250.000 gevangenen tellen. Daarmee werd het kamp het grootste op Auswitsch na. Er werden o.a. grafstenen gebruikt van de Joodse begraafplaats in Lublin.

 

Eigenlijk voor krijgsgevangenen

Het kamp was oorspronkelijk bedoeld als krijgsgevangenkamp en de eerste gevangenen waren dan ook 5.000 Russische krijgsgevangenen. Daarna werden ook Joodse Polen uit Lublin getto gebracht. Vanaf het jaar 1942 werd het kamp als vernietigingskamp gebruikt voor Joden uit vele Europese landen.

 

Aanvankelijk werden de slachtoffers in het nabijgelegen bos geëxecuteerd waar ze in massagraven werden begraven. Later werden ze veelal vergast, eerst door koolmonoxide, daarna met Zyklon B al werd er ook nog steeds geëxecuteerd en opgehangen.

 

Voordat het crematorium gebouwd was werd de lijken verbrand door ze in de open lucht op auto chassis te leggen. “Aktion Erntefest” werd gestart in November 1943 en had als doel de vernietiging van de Joden te bespoedigen. Dit omdat er in de kampen “Sobibor” en “Treblinka” opstanden waren ontstaan en de nazi’s bang waren dat deze naar andere kampen zouden overslaan. De actie kosten 42.000 Joden het leven. Zij werden in massagraven gegooid, gegraven door de slachtoffers zelf. 

 

Slachtoffers

De documentatie die het aantal slachtoffers zou moeten aangeven hebben de nazi’s zoals bij andere kampen vernietigd voor hun vertrek. Om die reden is het aantal doden onbekend ook al is 300.000 het meest aannemelijke aantal. Uit een onderzoek uit 2005 zou dit aantal beduidend lager liggen; zo’n 78.000 waaronder 59.000 Joden. Op 24 Juli 1944 arriveerde het Rode leger in het haastig ontruimde kamp.

 

De nazi’s hadden alleen tijd gehad om het crematorium te vernielen. De Russen troffen slechts honderden gevangenen levend aan. In diezelfde maand werd al besloten dat het kamp behouden diende te worden en dat het als museum zou worden ingericht. De nazi leiders waren door hun eigen mensen al geëxecuteerd; andere werden door de Russen meegenomen en omgebracht.

In de 6e eeuw ontstonden er op de locatie van het huidige Lublin verschillende nederzettingen, waar men zich bezig hield met handel en nijverheid. Om de stad en de rest van Polen te beschermen tegen Tartaarse, Litouwse en Roetheense aanvallen uit het oosten, kreeg de stad in 1341 op bevel van “Casimir de Grote” verdedigingswerken zoals stadswallen en een slot. Ondanks dat werd Lublin vele malen verwoest en weer opgebouwd na aanvallen van binnenvallende leger uit het oosten.

 

Het was hier in stad in 1569 dat de grootste staat tot nu toe in Europa werd gevestigd; Litouwen samen met Polen. Toen het land voor de derde maal werd opgedeeld kwam Lublin en regio tot Oostenrijk toe en maakte het enige tijd deel uit van Hertogdom Warschau onder het bewind van Napoleon. Na WWI werd hier voor het eerst een onafhankelijke regering samengesteld voor Polen en zetelde hier zelfs voor enige tijd de regering.

 

Operatie "Reinhard"

Lublin werd een nazi hoofdkwartier voor operatie Reinhard – het begin van de eindoplossing die wij de “Holocaust” zouden gaan noemen. In Maart 1941 werd het getto van Lublin officieel in gebruik genomen maar al een jaar eerder werden de Joodse inwoners van het nabijgelegen Wieniawa al in de stad gedropt omdat het gebied nodig was om als een recreatiepark voor de SS te dienen.

 

De getto was gelegen in het oudste en armste deel van de historische Joodse wijk in de oude stad. Lublin telde op dit moment zo’n 40.000 Joden – dat was een derde van de totale bevolking.  Tot Maart 1942 was het Lublinse getto niet streng gesloten zodat er voedsel kon worden gesmokkeld van buiten. Begin Maart werd het in tweeën gedeeld; het zogenaamde grote getto was voor de werklozen terwijl in het kleine de Jodenraad en zijn instellingen werd gevestigd.

 

Opheffing van het getto

Deze laatste werd afgesloten met prikkeldraad. Op 16 maart werd het grote getto omsingeld door SS en Oekraïense bewakers en werd er geëist van de Jodenraad dat elke dag zo’n 1500 Joden zouden vertrekken naar het Oosten om te werken – in werkelijkheid werden zij naar vernietigingskamp “Belzec” gebracht dat een halte verder lag. Op 14 April van dat jaar stopten de deportaties en werd het getto verplaatst om ook vanuit daar nog enkele duizenden naar Madjanek te transporteren.

 

In November 1942 werden de laatste groep Joden naar het kamp gebracht. Zo’n 250 Joden uit Lublin werden bevrijd uit verschillende concentratiekampen na de bevrijding en enkele waren ondergedoken.  Nog tijdens WWII werd door de Russen hier de provisorische Communistische regering gerealiseerd en fungeerde het aan het eind van 1944 wederom als hoofdstad. In de jaren tussen de twee wereldoorlogen (het interbellum) was 40% van de Joodse bevolking Joods – het grootste deel is omgekomen in de vernietigingskampen in Belzec en Madjanek.

 

Volgens sommige is Lublin de stad waar de waterval aan stakingen begon tegen de Communistische regering die uiteindelijk leidde tot de Gsdank-overeenkomsten in 1980.