Lech Walesa

Lech Wałęsa werd geboren in 1943, tijdens WWII geboren in Popowo in Polen. Hij werkte lange tijd als elektromonteur op de Lenin-werf in Gdańsk.

Hij richtte in het communistische Polen de onafhankelijke vakbond Solidarność (Pools voor solidariteit) op. In Polen bestond echter, net als in de Sovjet-Unie en de andere communistische landen, geen vrijheid van organisatie van werknemers.

Wałęsa werd dan ook ontslagen na eerdere stakingen in 1976. Deze waren met grof geweld onderdrukt, waarbij doden waren gevallen. In 1980 koos het regime voor onderhandelingen. Delegatieleiders waren premier Jagielski en Lech Wałęsa. Op 31 augustus sloten zij een historisch akkoord. Voor het eerst werd in een Oostblokland een onafhankelijk vakverbond erkend door de regering. Solidarność kreeg zelfs beperkte toegang tot radio en televisie.

En ook na de opheffing van het oorlogsrecht in juli 1983 werd hij overal gevolgd door de geheime politie. Wałęsa kreeg voor zijn vreedzame inzet voor de Poolse werkers in 1983 de Nobelprijs voor de Vrede.

Nobelprijs voor de vrede

Zijn vrouw reisde naar Stockholm om de prijs in ontvangst te nemen. In 1984 werd een gelimiteerde amnestie verleent en een aantal leden van de oppositie werden vrijgelaten. Anderen kwamen pas twee jaar later vrij.  

De opkomst van Gorbachev in de Sovjet Unie met z’n gevoerde perestrojka en glasnost was een belangrijke stimulans voor democratische veranderingen in het gehele Oostblok inclusief Polen.

Na een nieuwe ronde van stakingen in 1988 werden Wałęsa en de zijnen door de regering uitgenodigd voor een rondetafelconferentie. Voorjaar 1989 kwam een akkoord tot stand dat tot een deling van de macht moest leiden. Bij te houden verkiezingen behielden de communistische partij en haar bondgenoten de meerderheid in de Sejm, het Poolse parlement. Maar er werd een vrij te kiezen senaat in het leven geroepen en in die senaat gingen alle zetels naar Solidarność.

De gevolgen van deze nieuwe situatie zou een domino-effect hebben door het gehele Sovjet blok; de communistische partij zou in 1990 afstand doen van de macht in Polen.

In 1990 werd Wałęsa bij de eerste directe presidentsverkiezingen sinds de omwenteling gekozen tot president van Polen. Na zijn verkiezing liet Wałęsa de president van de Poolse regering die sinds 1940 in ballingschap in Londen verbleef, Ryszard Kaczorowski, naar Warschau komen waar deze als het wettig Pools staatshoofd werd ontvangen.

Ryszard Kaczorowski droeg de macht aan Lech Wałęsa over, premier Jaruzelski werd niet gevraagd om daarbij aanwezig te zijn. Zo distantieerde Polen zich van de regering die het na de oorlog door Moskou was opgedrongen. Als president herstelde Wałęsa een aantal symbolen van het Poolse presidentschap zoals dat voor 1940 had bestaan.

Oude wapen en zegel

De presidentiële garde kreeg de oude uniformen terug en Wałęsa gebruikte het oude wapen en het oude zegel. Zijn ambtstermijn werd gekenmerkt door een succesvolle transitie van een centraal geleide economie naar markteconomie, volgens een plan van minister van financiën Leszek Balcerowicz en premier Tadeusz Mazowiecki. Polen was daardoor het eerste land van het voormalige Oostblok dat zijn negatieve economische groei omboog in een sterke positieve groei.  

Zijn enigszins onorthodoxe stijl als president en de problemen die deze omvorming van de Poolse economie met zich meebracht, waaronder een hoge werkloosheid, maakten Wałęsa echter weinig populair bij de meeste kiezers. Buitenlandse investeerders en de meeste macro-economen waren echter zeer te spreken over Wałęsa's economische politiek. Wałęsa (en Balcerowicz) hadden ook te kampen met tegenwerking van coalitiepartijen die geen hardere maatregelen wilden. Hij trachtte zich keer op keer te redden door het ontslaan van regeringen, waardoor Polen zeer instabiel werd.

Binnenslands was zijn populariteit tegen het eind van zijn termijn zo ver gedaald, dat hij de verkiezingen van 1995 verloor nipt van de "postcommunist" Aleksander Kwaśniewski.

Augustus 2014: "Museum voor vakbond Solidarnosc in Gdansk":

President Bronislaw Komorowski van Polen heeft in de havenstad Gdansk het Europese Centrum van de Solidariteit geopend. Hij overhandigde zondag een kruis dat hij in het interneringskamp kreeg, aan de leiding van het museum.

''Ik wilde iets geven dat in mijn la is blijven liggen'', zei hij. Het museum ter herinnering aan de in 1981 verboden vakbond Solidarnosc van de latere president Lech Walesa is gevestigd op de vroegere Leninwerf.