Achtergrondinformatie - Oezbekistan

de zijderoute en marco polo

HOME / Oezbekistan / Oezbekistan geschiedenis

geschiedenis van de route

Niemand weet precies wanneer zijde precies uit China werd geïntroduceerd in het westen; er werd een zijden band gevonden op het hoofd van een 3000 jaar oude mummie. Ook is onduidelijk wanneer de befaamde route – de Zijderoute – exact is ontstaan.

In de 4e eeuw v.Chr. zouden de legers o.l.v. Alexander de Grote doorstoten tot diep in Centraal Azië. Aristoteles zou in dezelfde eeuw een zeer fijn sterk flinterdun materiaal beschrijven wat weleens zou kunnen duiden op zijde. De Romeinen troffen op het slagveld in Perzië vlaggen en vaandels aan van de Parthen, de geduchte oosterse tegenstander die gemaakt waren van zijde.

Wie uiteindelijk de handel heeft opgezet is ook onduidelijk – waren het Chinese ontdekkers, Joodse handelaren of toch Parthianen. Berichten waren echter tot China doorgedrongen over Ta-tsin (Rome), dat erg rijk en machtig was, en graag met China handel wilde drijven.

Parthia

Het is bijna zeker dat in de 2e eeuw v.Chr. er in Parthia handel werd gedreven met zijde met China. In het jaar 150 v.Chr. werd er een soort van verdrag gesloten tussen die twee landen en nog later was er sprake van een eerste vorm van ambassade – de zijderoute was geboren. Ook de Romeinen waren zeer gecharmeerd van deze fijne sterke stof en het werd zelfs meer waard dan goud. Keizer Julian zou spionnen naar China sturen om uit te zoeken hoe deze stof werd gemaakt.

Ook gaan er verschillende verhalen rond over de “ontdekking” van de zijderups. De Chinezen hielden dit geheim natuurlijk zo lang mogelijk verborgen om het mandaat te houden op deze zeer lucratieve handel. Zo zou een Chinese prinses levende wurmen en cocons in haar kapsel hebben verstopt en zo de douane hebben verschalkt. Anderen hebben het over twee monniken die in het jaar 552 in holle wandelstokken zijderupsen smokkelden naar het Byzantijnse Rijk.

Na de ontdekking en verspreiding was de productie van zijde niet langer aan de Chinezen voorbehouden. De naam Zijderoute bleef nog eeuwen hangen.

>>> Lees hier de GESCHIEDENIS van China.

ROUTES EN GOEDEREN

Hoewel de term zijderoute suggereert dat het om één route ging, hebben er in de loop der eeuwen verschillende routes bestaan, en waren er ook vaak op eenzelfde moment verschillende routes tegelijk in gebruik. De continentale zijderoute splitst zich in noordelijke en zuidelijke routes vanuit de commerciële centra in Noord-China en besloeg een afstand van 11.265 km.

De zijderoute begon in het noordelijke Chang'an (Xi'an) en liep door de 'Pas van de Jaden Poort' (Yumenguan) naar Afghanistan om daarna via Perzië uit te komen in de Middellandse Zee. De noordelijke route gaat door de Bulgar-Kiptsjak-zone naar Oost-Europa en het schiereiland Krim. Vanaf daar gaat de route door de Zwarte Zee naar de Middellandse Zee. De zuidelijke route gaat door Turkestan-Khorasan en Iran naar Mesopotamië en dan naar Antiochië aan de Middellandse Zee.

Steden op de zijderoute zijn Antiochië, Damascus, Bagdad, Berbera, Isfahan, Merka, Merv, Mogadishu, Constantinopel (Istanbul), Balkh, Hobyo, Samarkand, Tasjkent, Kashgar, Hotan, Ürümqi en Xi'an. Daarnaast doet de term vermoeden dat het een lange reis betreft. In feite waren er maar weinig reizigers die de gehele route aflegden van begin tot eind. Er werden op de weg talloze herbergen (cavanserais) gebouwd waar de reizigers in konden slapen, eten en nieuwe goederen konden inslaan of verhandelen. Uit de eenvoudige hostels ontstonden later hele steden.

Oosterse producten

Naast zijde werd , satijn, muskus, robijnen, diamanten, parels, porselein, rabarber, vruchten zoals perziken en sinaasappels, paarden en buskruit verhandeld. Ook de slavenhandel was wijdverspreid; vanaf de 8e eeuw werden bepaalden vooral nomadische Turkmannen de slavenmarkten van o.a. Khiva en Bukhara tot diep in de 18e eeuw goed gevuld.

Misschien wel het belangrijkste geheim dat van China naar het westen werd geëxporteerd was het maken van papier. Het concept van productie zou gekomen zijn van Chinese gevangenen die in Samarkand zouden zijn opgesloten en zou via Bagdad naar Europa zijn gekomen.

De noordelijke route werd in het bijzonder bereden door karavanen die China goederen brachten als dadels, saffraanpoeder en pistachenoten uit Perzië, wierook, aloësap en mirre uit Somalië, sandelhout uit India, glazen flessen uit Egypte en andere dure en belangrijke producten uit de wereld. Op de terugreis namen de karavanen rollen met zijdebrokaat, lakwerk en porselein mee terug.

Vanwege het transport van andere producten kennen bepaalde delen van de route ook andere namen, zoals de Wierookroute en de Theeroute.

>>> Lees meer over de karavanserai TASH RABAT in Kirgizië.

CULTUUR- EN PERSONEN OVERDRACHT

Niettemin reisden niet alleen goederen mee langs de route, maar ook opvattingen, ideeën, ziektes en culturen. Handel over de zijderoute was een belangrijke factor in de ontwikkeling van de beschavingen van China, India, het Perzische Rijk, Klein Azië, het Oude Egypte, het Arabisch Schiereiland, het Griekse rijk, Centraal-Azië en het Romeinse Rijk. Het hielp de basis te leggen voor de moderne wereld vanuit verschillend oogpunt.

Het christendom en de islam werden via de zijderoute naar het Midden-Oosten, Centraal-Azië, China en India verspreid. Het boeddhisme ging via India naar Centraal-Azië, het Midden-Oosten en naar China. Er werd ook enige tijd een Miss-zijderouteverkiezing gehouden. Alle landen die doorkruist werden door de zijderoute konden deelnemen.

Marco Polo, een Italiaanse koopman, is de eerste buitenlander die in zijn boeken beweerd heeft dat hij een route afgelegd heeft. Dit werd altijd voor waar aangenomen, maar de laatste decennia zijn er twijfels geuit of Marco Polo daadwerkelijk in China geweest is.

Marco Polo beweerde via Tabriz en Kashgar de Mongoolse hoofdstad Karakorum bereikt te hebben, van waaruit hij op missies door oost-Azië zou zijn getrokken in opdracht van de Khan.

>>> Lees hier over HANGHZOU, de stad van Marco Polo

marco polo's reizen

De vijandschap tussen de islamitische wereld en het christelijke Europa in de tijd van de kruistochten betekende dat men in het westen nauwelijks contact had met de verder oostelijk gelegen gebieden in Azië. De opkomst van het Mongoolse Rijk creëerde een nieuwe (meer stabielere) situatie voor het geïsoleerde Europa – er was weer ruimte voor handel.

De vader en ooms van Marco Polo dreven vanuit het huidige Italië en de Zwarte zee handel in o.a. edelstenen met o.a. de Khan. Op een van hun reizen konden zij vanwege oorlogsomstandigheden niet meer terugkeren naar Venetië waarna de broers oostwaarts naar Buchara trokken.

Na een verblijf van drie jaar troffen ze een gezant van Kublai Khan die ze uitnodigden om mee te reizen naar z’n hof. De groot Khan bleek geïnteresseerd in de situatie in Europa en het christelijk geloof en zond de Polo's als zijn gezanten naar de paus in Rome.

Met officiële brieven vertrokken ze nu in gezelschap met de 15 jarige Marco in 1271 vanuit Ayaş over de zijderoute in de richting van Armenië. Het zou ruim drie jaar duren voordat ze hun reisdoel bereikten.

Vanuit Tabriz, ook toen al vermaard om zijn tapijten, trok het reisgezelschap door de woestijn naar het snikhete eiland Hormuz in de Perzische Golf, een belangrijk knooppunt in de specerijenhandel. Het plan was om overzee naar China te reizen, maar de Venetianen durfden het niet aan met de gammele schepen ter plaatse zee te kiezen.

Toch de karavan-route

In plaats daarvan kozen ze de oostwaartse karavaanroute door de provincie Kerman en via de door Dzjengis Khan geplunderde handelscentra Herat en Balkh. De omgeving van Badakhshan was rijk aan edelstenen zoals lapis lazuli, zeer geschikte handelswaar voor de reizende kooplieden. Ze staken de Pamir over, een gebergte dat zo hoog lag dat er geen vogels meer vlogen en het kampvuur nauwelijks wilde branden.

Na de oasestad Kashgar wachtte hun de angstaanjagende Taklamakanwoestijn, waarover Marco Polo meldde dat er geesten zijn die 's nachts de mensen toeroepen en op trommels spelen. Deze geluiden zijn door meer reizigers beschreven en worden veroorzaakt doordat passerende mensen of de wind het zand in beweging zetten. De drie Venetianen liepen opnieuw een jaar vertraging op in de Chinese provincie Gansu.

Dunhuang

In deze streek was de pleisterplaats Dunhuang een belangrijk boeddhistisch centrum met talrijke kloosters en tempelgrotten. Na een reis door het noorden van China arriveerden de reizigers in mei 1275 uiteindelijk aan het hof van Koeblai.

Na 17 jaar in China te zijn geweest keerden de Polo’s terug. Aangezien de landroute door een oorlog was afgesloten, werd besloten het gezantschap over zee naar Perzië te laten reizen. Na een verblijf van negen maanden in Tabriz, Iran reisden zij verder naar de kust van de Zwarte Zee.

Via Constantinopel en Negroponte keerden de drie wereldreizigers in 1295 terug in Venetië, 24 jaar na hun vertrek.

>>> Lees hier over de GEBOORTEPLAATS van Marco Polo.

het einde van de route

De Zijderoute zou z’n eerste klap moeten verwerken toen China tijdens de “Tang” dynastie (tussen 618 en 907) zich steeds meer terugtrok in eigen gelederen. De Muur werd gebouwd en het land trok zich terug van de wereldse handel. Djenghis Khan gevolgd door Timoer Lenk zouden daarna de handel verder doen verstommen. De nagel in de doodskist van de Zijderoute was het ontstaan van de maritieme handel ontstaan door Europese ontdekkingsreizigers. De landroute was overbodig geworden.

Centraal Azië zou tot de 19e eeuw totaal worden genegeerd door zowel het westen als oosten. Pas toen Britse en Russische ontdekkers opdoken kwam de naam “Zijderoute” in swung. Het belang van de eeuwenoude zijderoutesteden werd eindelijk onderkent. Door de val van de Sovjet Unie in 1991 zou een mini-revival van de route worden.

De “stan” landen in Centraal Azië kwamen op eigen benen te staan en de routes zouden uit het stof doen herrijzen. Kamelen en ezels waren vervangen door trucks en treinen maar de handel tussen China enerzijds en bijvoorbeeld Iran anderzijds kwam langzaam maar zeker op gang en nieuwe rails en wegen werden aangelegd waar ooit stoffige wegen lagen als onderdeel van de magische Zijderoute.

zie ook:

Klik hier voor geschiedenis - OEZBEKISTAN >>>