Samarkand

Het Registan e.o.:

Het Registan (plaats van zand) is het grote plein in het historische hart van Samarkand en een van de grootste bezienswaardigheden van Centraal Azië en Oezbekistan. Het plein is in de 14e eeuw ontworpen door Timoer Lenk en verfraaid door zijn opvolgers.

Het plein wordt aan drie zijden omringd door grote religieuze gebouwen: madrassa's (Islamitische scholen) en werd waarschijnlijk vanaf het begin van de bouw gebruikt als marktplein. De oudste is de prachtige Uleg Bek madressa, in 1417-1420 gebouwd door Timoers kleinzoon Ulug Bey en zeer fraai gedecoreerd met de beroemde blauwe tegeltjes.

Er recht tegenover staat de Shir Dor madrassa, gebouwd tussen 1619 en 1636. Shir Dor betekent `versierd met tijgers'. Het gebouw is inderdaad beschilderd met tijgers. De derde madrassa is Tilla Kari (overdekt met goud, 1646–1659) die tevens als moskee fungeert. De gebouwen zijn in de afgelopen eeuw geheel gerestaureerd.

Noord-West Samarkand:

Een paar honderd meter ten noord-westen van The Registan is de kroon op Timoer Lenk’s werk – de prachtige moskee Bibi Khanum. Deze is gebouwd net voor de dood van de heerser en is genoemd naar z’n geliefde “Bibi”.

Ooit was het werelds grootste moskee met een ingangshoogte van 35 meter. En dan is er ook nog Shai-i-Zinda, het eeuwenoude kerkhof met bijbehorende moskee. Het lijkt op een straat met aan beiden zijden de meest prachtig gedecoreerde mausoleums wereldwijd.    

Andere bezienswaardigheden:

• Hazrat Hizr moskee en Guri Amir mausoleum (hier ligt Timoer Lenk begraven).

Toen hij in de stad aankwam sprak hij de legendarische woorden; alles wat ik gehoord hebt over Marakanda (nu Samarkand) is waar, behalve dat het veel mooier is dan ik mij ooit had voorgesteld. Samarkand was toen al geheel ommuurd. De Arabieren brachten de islam naar de regio Sogdië, die grotendeels christelijk was.

Ibn Qutaiba veroverde de stad voor het eerst in 712, maar er volgden een aantal opstanden. Het duurde tot in 753, na de nederlaag van de Chinezen bij de rivier de Talas in 751, voor de islam er voorgoed vaste grond onder de voeten kreeg. In 1141 voegde de Kitan-vorst Yelü Dashi van de westelijke Liao, die goede betrekkingen onderhield met de Nestorianen, de stad toe aan zijn rijk.

Komst der Mongolen: 

In 1220 veroverden de Mongolen van Dzjengis Khan de stad, waarbij deze zwaar beschadigd werd. Timoer Lenk maakte Samarkand in 1370 de hoofdstad van zijn grote rijk. Timoer liet bouwmeesters uit zijn hele rijk naar Samarkand komen om zijn hoofdstad te verfraaien.

Veel van de historische gebouwen die nog te zien zijn, zijn van Timoers hand. Toen de Oezbeken Bukhara hun hoofdstad maakten raakte Samarkand deels in vergetelheid. Nadat een aantal zware aardbevingen de stad hadden geraakt was het bijna onbevolkt.  

In 1868 kwam de stad onder Russische controle (protectoraat). In 1920 werd de laatste emir, Alimkhan, door de bolsjewieken verdreven. Het was hij die de stad onder dwang weer liet “bevolken”. Hierna werd de Sovjetrepubliek Boechara uitgeroepen. In 1924 ging deze echter op in de Oezbeekse Socialistische Sovjetrepubliek, waarvan het tot 1930 de hoofdstad was. Daarna kreeg Tasjkent deze positie in handen en heeft deze tot op heden behouden.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1990 kwam de stad onder Oezbeeks bestuur.