Tsjernobyl

Precies op tijd worden we een grote touringbus in gedirigeerd en maken we kennis met onze gidsen die eerder op padvinders lijken met hun legertenues en grote laarzen. Het is zo’n 2 uur noordelijk richting Wit Russische grens en naarmate we dichterbij komen nemen de dorpjes, wegen en verkeer af en het bos toe.

Zo’n 30 km voor de echte centrale worden onze paspoorten gecontroleerd bij een eerste wegversperring waar grote gele borden met waarschuwingen van nucleaire straling staan.

Er wordt gecontroleerd of we allemaal dichte schoenen aan hebben en als ze een Amerikaan spotten met een korte broek maken we rechtsomkeert om de jongen alsnog de kans geven een lange broek te kopen. Na een uur vertraging komen we opnieuw bij de controle aan en nu mogen we doorrijden. Waar ik een open braak liggend terrein had verwacht met donker grind en voor de rest niets is het groen, heel groen en bijna vredelievend. 

Onze eerste stop is een groot veld waar de schoonmaaktrucks direct gebruikt nadat de ramp in 1986 bekend werd. Ze zien eruit als verroeste pantserwagens en staan kriskras door elkaar. We rijden even later het dorpje Tsjernobyl in wat totaal verlaten is.

De mensen zijn na bekendmaking direct geëvacueerd en moesten huis en haard direct achter zich laten. Als we door de kapot geslagen ramen kijken zien we duidelijk sporen van vandalisme maar andere zaken doen het lijken op een heuse spookstad. De natuur heeft de stad teruggenomen en overwoekert huizen, schuren en het is toeval dat het een Joods dorp was.

Bij een zeer brede rivier stoppen we en lopen richting de oever waar we aan de overkant een aantal half gezonken boten zien liggen, allen zwartgeblakerd alsof ze in brand hebben gestaan. We worden gewaarschuwd niet over het mos en door de struiken te lopen maar op het asfalt te blijven.

Natuurlijke oase

De gids zegt dat de bovenste laag van zo’n 25 centimeter is afgegraven en dat daaronder voor de komende 20.000 jaar het radioactieve afval ligt opgeslagen. Het is beangstigend om daar niets van te zien of ruiken. Als er een kat voorbijschiet schrikken wij ons rot. We krijgen uitgelegd dat beesten zoals honden, katten, vissen en vogels te kort leven om besmet te worden en eraan dood te gaan. Zij leven hier in dus bijna in volledige rust en planten zich natuurlijk voort en er wordt niet opgejaagd.

Terwijl wij staan te kijken naar het opgerichte monument voor de brandweermannen van het eerste uur die allen zijn overleden aan de gevolgen ervan, kijken we verbaasd op als we mensen in korte mouwen de kantoorpanden aan de overkant uit zien komen. Ze lachen en lijken zich totaal niet te storen aan de straling die hier hangt. Onze gids legt uit dat je hier gemakkelijk een dag kan werken, als je dan maar wel een paar dagen elders werkt. Opnieuw een controlepost en deze geeft aan dat je nu naar de 10 km ring gaat rond de rampcentrale. Het is nog steeds zeer groen en zo bedrieglijk; sommige mensen besluiten vanaf nu niet meer naar buiten te gaan vanwege het gevaar voor straling.

We horen dat het de Zweden waren die de ramp wereldwijd bekend maakte omdat Rusland het binnenskamers wilden houden en ook dat het tijdens een routinetest werd opgemerkt. 

Hier kun je overigens de boosdoener zien – centrale nummer 4 – die totaal ingepakt is zo te zien. Waar er een brug over de rivier is stoppen we even en mensen lopen een stuk de brug op om de vissen in de rivier te voederen en de meeuwen pakken ook hun graantje mee. Vreemd allemaal. Nog dichterbij vraag ik mij af?

We staan nu zo goed als voor de reactor waar het allemaal gebeurd is en het lijkt wel of deze nog steeds actief is. Mensen lopen in en uit die hier gewoon werken! Het parkeerterrein staat vol met auto’s . Het gevoel bekruipt mij nu een beetje alsof dit het nu allemaal waard is. 

Ingepakte reactor

Aan de andere kant van de reactor op zo’n 100 meter afstand stoppen we weer en bekijken we naast de ingepakte reactor ook een monument met reddingwerkers en twee honden. Ook staat er een stralingsmeter die nog steeds totaal uitslaat. Ik had er heel wat anders van verwacht; eerder een oorlogsgebied met kraters en gaten zoals op de maan.

Maar niets van dat alles; er is heel veel groen en het zonnetje schijnt op het gebouw zoals er zoveel andere zijn. Ik had ze al zien filmen en ze komen nu naar achteren en willen mij interviewen omdat ik Duits en Engels spreek. Het zijn mensen van de Duitse zender ZDF en willen vooral achterhalen wat ik voel om hier te zijn en waarom ik eigenlijk met een tour meewilde. Helaas wordt de documentaire in Augustus uitgezonden als ik nog niet thuis ben.

Na dit hoogtepunt op papier rijden we door naar een andere spookstad (Prypyat) die ook direct ontruimd diende te worden aangezien de wind hiernaartoe stond. De mensen hadden om precies te zijn 30 uur om hun spullen te pakken. Omdat hier straten en pleinen overwoekerd zijn door struiken, bomen en mos en grote appartementencomplexen er leeg en verlaten bijstaan is dit nog een akeliger gezicht dan het dorpje eerder. 

De oude hoofdweg is een bospad geworden en het is luguber en onwerkelijk in hetzelfde tijd. Iedereen uit de bus verspreid zich en kijkt in de woonappartementen die nog volstaan met oude meubels en troep. Er ligt gebroken glas op de grond en sommige bomen zijn inmiddels binnengekomen.

Even verderop is een oud festivalterrein met draaimolen en reuzenrad en we zien nog een oude pop van een kind liggen. De gids gebruikt de stralingsmeter om aan te tonen dat het hier heel hoog is, de reden weet niemand, en we mogen hier niet te lang blijven.

Op de terugweg worden we geacht een formulier te tekenen waarop je aangeeft dat je hier uit vrije wil bent gekomen en dat zij niet verantwoordelijk zijn voor de meest vreselijke ziektes etc.

Als we door het hek van de 10km zone zijn zien we wat bewoonde huizen aan de zijkant van de weg. Deze mensen zijn een aantal weken na de ramp teruggekeerd en mogen hier nu blijven wonen. Je moet er toch niet aan denken!? Dit werd hierna overigen direct verboden. Een paar kilometer verderop moeten we de bus uit en moeten we door een stralingsmachine lopen waar we onze handen op een soort hendels moeten zetten.

Nu gaan we echt terug naar Kiev en het is stil; ik denk dat iedereen met gemengde gevoelens in de bus zit.