ALGEMENE INFORMATIE - Oekraïne

* Bijgewerkt t/m 2013 - wijzigingen voorbehouden.

Het grootste deel van Oekraïne heeft een gematigd landklimaat; het schiereiland Krim heeft aan de zuidzijde een zeeklimaat dankzij de invloed van de Zwarte Zee. Vanwege de ligging is Oekraïne een vrij droog land met op de meeste plekken minder dan vijfhonderd millimeter neerslag op jaarbasis. Uitzondering is het noorden dat iets natter is. De neerslag valt gedurende het hele jaar en er zijn geen echte natte periodes. In de wintermaanden valt de meeste neerslag in de vorm van sneeuw of ijzel. Het droge klimaat is ook te merken aan de relatieve luchtvochtigheid, die vrij laag is. Daarom is de gevoelstemperatuur in de winter regelmatig iets hoger dan de werkelijke temperatuur en zijn de warme dagen in de zomer goed uit te houden, tenzij het heet wordt met uitschieters richting de veertig graden. 

Vooral in het voorjaar en najaar is het weer erg onvoorspelbaar. Binnen een zeer korte periode kan het weer omslaan van koud en guur naar zonnig en lente-achtig of andersom. Vooral de maanden april en oktober hebben hier last van. De zomers in Oekraïne zijn gemiddeld aan de warme kant. De temperaturen langs de Zwarte Zeekust zijn te vergelijken met de Cote d'Azur in Frankrijk en ook wat betreft het aantal zonuren doet de Oekraïense kust niet veel onder voor de Franse Riviera. Niet voor niets dat in het Sovjet tijdperk de Russen met de betere posities vooral in dit gebied van de voormalige Sovjet-Unie verbleven, omdat naar het buitenland reizen vrijwel onmogelijk was in die tijd. 

Oekraïne grenst in het zuiden aan de Zwarte Zee, in het oosten aan Rusland, in het noorden aan Wit-Rusland en in het westen aan Polen, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Moldavië. Oekraïne is het grootste land (qua oppervlakte) dat geheel in Europa ligt.

Oekraïne is ongeveer 15 keer groter dan Nederland.

De bevolking bestaat uit Oekraïners (73%), Russen (22%), joden (1%) Witrussen (0,8%), Moldaviërs (0,6%), Bulgaren (0,5%), Polen (0,5%), Hongaren en Roemenen. West-Oekraïne is hoofdzakelijk Oekraïens, in de rest van het land kent wonen veel meer van bovengenoemde etnische groeperingen, met op de Krim en in het oosten veel mensen die zich nog als Russen zien. Hoewel Oekraïne een vrij homogene bevolkingssamenstelling heeft, kent het land nog enkele kleine minderheidsgroepen in het centrum en het zuidwesten. In het uiterste westen wonen de “Lemky”, iets verder oostelijk leven de “Boiky”. In de noordelijke berggebieden leven de “Wolyniërs” en in de Karpaten woont de belangrijkste minderheidsgroep, de “Hutsuls”. Na de breuk met de Sovjet-Unie keerden ook de “Krim-Tataren” weer terug, die in 1944 gedeporteerd waren naar Siberië en Centraal-Azië op beschuldiging van collaboratie met de Duitsers.

In 1992 bereikte de Oekraïense bevolking voorlopig haar grootste omvang. Oorzaken hiervoor zijn de verslechterde gezondheidszorg, slechte voeding en de dalende levensstandaard, waardoor de kindersterfte is toegenomen en de levensverwachting van de Oekraïner daalde. Bovendien daalde sinds 1993 het aantal immigranten uit de voormalige Sovjetrepublieken aanzienlijk en nam sinds 1995 het aantal emigranten naar vooral Canada, de Verenigde Staten en Israël toe. Andere grote Oekraïense gemeenschappen kun je vinden in Argentinië, Brazilië, Duitsland en Groot Brittannië. Nog steeds wonen miljoenen Oekraïners in de landen van de vroegere Sovjet-Unie; anderen in Duitsland waar zij bleven toen zij als dwangarbeider tijdens WWII naar nazi-Duitsland waren overgebracht. 

Ca. 70% van de Oekraïense bevolking woont in grote steden. 

De republiek Oekraine bestaat grotendeels uit vlakten, waarin de rivieren uitgeslepen zijn. Lager dan 200 meter zijn de vlakke Polesje in het noorden, het laagland in het zuiden en het lichtgolvende laagland ten noorden van de middenloop van de Dnjepr.

Een hoogte van 200 tot 500 meter bereiken het Volhynisch-Podolisch Plateau in het westen, het Dnjeprplateau in het midden en de Azov- en Donetsplateaus in het zuidoosten. De enige bergen vindt men in het zuiden op het Krimschiereiland met de Roma-Kosj (1541 m) en in het westen de Karpaten met de hoogste top van het land, de Goverla (2061 m).

Oekraïne kent een vijftal landschappen:

• De gemengde bosgordel ten noorden van de lijn Loetsk-Rovno-Zjitomir-Kiëv-Konotop, met door de hoge grondwaterstand en de slechte afwatering een groot moerasgebied, de Pripet. Ten zuiden hiervan ligt de bossteppe en zuidelijk van de lijn Balta-Kirivograd-Charkov tot aan de kusten van de Zwarte Zee en de Zee van Azov strekt zich een enorm steppegebied uit. Een groot deel van dit gebied wordt ingenomen door de beroemde zwarte tsjernosem-gronden (meer dan 50% van de totale landoppervlakte), een van de meest vruchtbare (löss)grondsoorten ter wereld.
• De Karpaten is een boogvormig ketengebergte in Midden-Europa dat door de zuidwesthoek van Oekraïne loopt. De Karpaten vormen de waterscheiding tussen Oostzee en Zwarte Zee en bestaan uit verschillende delen: de west-Karpaten, de Voor-Karpaten, de Transsylvaanse Alpen en de Woudkarpaten of Oost-Beskiden, waar de hoogste berg van Oekraïne ligt, de Goverla. De Karpaten zijn erg bosrijk: aan de voet treft men eiken aan, in het midden een gordel van beuken en wat hoger sparren. De boomgrens ligt op 1500 meter, in het zuiden op 1800-1900 meter.
• De Krim is een schiereiland aan de noordkust van de Zwarte Zee. Er kunnen vier gebieden onderscheiden worden: de steppen, de landengte van Kertsj (samen 75% van de oppervlakte), het Krim-gebergte en de kustvlakte.
• De steppen vormen een verlengde van de Zuid-Oekraïense steppen. Hier bevinden zich ca. 400 magnesiumhoudende zoutmeertjes. De landengte van Kertsj bestaat uit een aantal heuvels en ruggen
• De kuststrook van het noorden vertoont vele langgerekte inhammen, zogenaamde ria’s. Ten zuiden van de lijn Sevastopol-Feodosia strekt zich het Krim-gebergte uit, waarvan het Jajla-gebergte de belangrijkste keten is. De meer dan honderd naar het westen en noorden afstromende riviertjes lopen allemaal dood in het steppegebied. De 1,5 tot 9,5 km brede kuststrook in het uiterste zuiden heeft een parklandschap met subtropische flora.

Het wijdvertakte rivierennet bestaat uit grote rivieren als de Dnjepr, Donau, Dnestr, Zuidelijke Boeg, Noordelijke Donets en Boeg, alle voornamelijk regen- en sneeuwrivieren. Alleen de Zuidelijk Boeg ligt geheel binnen Oekraïens grondgebied. De Dnjepr is de grootste rivier van Oekraïne, na de Wolga en de Donau de grootste rivier van Europa. Er zijn ongeveer 73.000 rivieren en meer dan 3000 meren. De meeste rivieren lopen uit in de Zwarte Zee en de Zee van Azov, de rest stroomt uit in de Baltische Zee. De kust van de Zwarte Zee bestaat uit veel baaien en riviermondingen, terwijl de kust langs de Krim vooral rotsachtig is. De kust aan de Zee van Azov is net als die aan de Zwarte Zee vooral laag, met hier en daar zandplaten.

Oekraïne, inclusief de Zee van Azov en de Zwarte Zee, wordt bevolkt door ca. 45.000 diersoorten, waaronder 170 vissoorten, 17 amfibiesoorten, 21 reptielsoorten, 400 vogelsoorten, 108 zoogdiersoorten en ca. 35.000 ongewervelde dieren en insecten. Het dierenleven van Oekraïne is typisch voor steppe- en bosgebieden. Eeuwen geleden leefden er volop beren en wolven in de bossen. Vandaag de dag is de vos het meest voorkomende roofdier van het hele land. Alleen in de Karpaten kun je de het wilde zwijn, de wolf, lynx, wilde kat of Europese bizon treffen. Grote zoogdieren zijn wilde zwijnen en herten; kleinere zoogdieren zijn hazen, rode eekhoorns, egels en dassen. Rivieren en meren zijn de habitat voor muskusratten, otters, bevers en beverratten. Op de steppen leven veel grondeekhoorns en talrijke kleine knaagdieren. Veel slangensoorten kent men niet, maar er leven wel giftige slangen in de moerasgebieden, onder andere de Orsini-adder en verder verschillende ongevaarlijke ringslangsoorten.

De steppearend is een van de grootste vogels en andere roofvogels in verschillende regio’s zijn haviken, valken en uilen. Zwaluwen, oostelijke bluebirds en spreeuwen komen in groten getale voor. Vroeger kwamen er in de winter vele goudvinken voor, maar door de warmere winters en de luchtverontreiniging is hun aantal flink verminderd. Wilde en tamme duiven zijn in de steden te vinden, in de bossen zien we regelmatig koekoeken en eksters. De meren, watertjes en rietoevers van de rivieren vinden vele eenden- en ganzensoorten een goed heenkomen. 

In de rivieren en meren van Oekraïne komen, ondanks de vaak beroerde omstandigheden, ongeveer 200 vissoorten voor: o.a. snoek, baars, snoekbaars, karper, riviergrondel en kroeskarper.

De vijf grootste steden in Oekraïne op chronologische volgorde zijn: 

1. Kiev *                       2.600.000 inwoners
2. Charkov                   1.500.000 inwoners
3. Dnjepropetrovsk      1.100.000 inwoners
4. Odessa                    1.000.000 inwoners
5. Donetsk                   1.000.000 inwoners

* = hoofdstad

De parlementaire democratie Oekraïne werd een onafhankelijke republiek op 24 augustus 1991 toen het onafhankelijk werd van de Sovjet Unie. De nieuwe grondwet van 28 juni 1996 voorziet in een presidentiële republiek en een één kamer tellend parlement, de 'Verkhovna Rada', met 450 leden, die elke vier jaar worden verkozen. De helft van het aantal parlementsleden wordt gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging en de andere helft op basis van een districtenstelsel. Het staatshoofd is de president (Viktor Janoekovytsj) , die via rechtstreekse presidentsverkiezingen om de vijf jaar gekozen wordt. De regeringsleider of premier is “Mykola Azarov”. 

Oekraïne is onderverdeeld in 24 oblasten, een autonome republiek en twee steden met een bijzondere status.

De voornaamste kerk is de orthodoxe Kerk, die al sinds 988 de heersende religie in Oekraïne is. In dat jaar nam vorst Vladimir de Grote het orthodoxe geloof aan. Tijdens de Sovjet-overheersing was Oekraïne een kerkprovincie van de Russisch-orthodoxe kerk; in 1989 werd de Russische kerkprovincie herdoopt tot de Oekraïens-orthodoxe kerk, maar wel onder het patriarchaat van Moskou. De toenmalige metropoliet (aartsbisschop) van Kiev stichtte daarop zijn eigen Oekraïens-orthodoxe kerk-patriarchaat Kiev. Ongeveer de helft van de Oekraïense bevolking hangt deze groep aan. Tussen deze twee groeperingen woedt nog steeds een felle machtsstrijd, niet in de laatste plaats omdat er in het oosten van Oekraïne nog zeer veel Russen wonen die nog aanhangers van de Russisch-orthodoxe kerk zijn gebleven. Zij nemen ongeveer een kwart van de bevolking aan.

De West-Oekraïense Geünieerde Kerk behoorde tot 1946 tot de Rooms-Katholieke Kerk, maar ging in dat jaar op last van de Sovjet-Russische autoriteiten over tot de Orthodoxe Kerk. Er volgde een jarenlange vervolging: haar kerken werden gesloten en haar priesters veroordeeld tot ballingschap of een clandestien bestaan. Vanaf 1988 konden de katholieken uit de clandestiniteit treden en op 30 maart 1991 kon aartsbisschop Myroslav Ivan Lubachivsky terug naar Oekraïne keren en de St. Joriskathedraal te Lviv terug in bezit nemen. Na de onafhankelijkheidsverklaring van het land in augustus 1991, werd de kerkelijke hiërarchie in 1992 weer hersteld en kon het katholieke geloof weer beleden worden. Acht procent van de Oekraïense bevolking behoort tot de Oekraïens-katholieke Kerk, wat neerkomt op zo'n 3,5 à 3,7 miljoen mensen. Zij erkennen de leer en het gezag van de paus, maar wel uitdrukkelijk volgens de orthodoxe liturgie.

Joden vormen in Oekraïne met 500.000 leden een minderheid, maar is cultureel en religieus nog zeer actief. De islam maakt al eeuwen deel uit van het religieuze leven in Oekraïne. De meeste moslims zijn Krim-Tataren, die in 1944 door dictator Stalin naar Centraal-Azië gedeporteerd werden. Sinds eind jaren tachtig keerden ze weer uit ballingschap terug naar de Krim, waar ze regelmatig botsen met Oekraïense en Russische christenen.

Sinds 1996 is de vrijheid van godsdienst in de grondwet vastgelegd, waarna er nog protestantse lutheranen en wederdopers actief werden en na de val van het communisme ook baptisten, evangelische bewegingen en mormonen. De rooms-katholieke kerk is vooral actief onder de Poolse minderheid in het westen en midden van het land. Zelfs niet-christelijke groepen als boeddhisten en Hare Krishna komen in dit Oost-Europese land voor.

De meest populaire sport van Oekraïne is voetbal. Het nationale elftal van Oekraïne wist zich knap te plaatsen voor het Wereldkampioenschap voetbal in 2006 in Duitsland. Het behaalde toen de kwartfinale. Tijdens het Europees Kampioenschap in 2012 toen het toernooi in eigen land (samen met Polen) werd georganiseerd kon het de hoge verwachtingen niet waarmaken. Het land strande in de eerste ronde. 

Algemeen kan je stellen dat de Oekraïense keuken sober is terwijl ze toch een rijke geschiedenis heeft en grote verscheidenheid. De Oekraïense keuken heeft, net zoals Oekraïne trouwens,  een grote invloed gekend vanuit Polen, Rusland, Duitsland en Turkije. Over het algemeen is de Oekraïense keuken heel smaakvol en redelijk gezond. In de meeste gerechten van de Oekraïense keuken zit vlees, groenten, champignons, bessen, vruchten en kruiden. Champignons, bessen worden veelal vers geplukt in de bossen. Ook kenmerkend, gerechten bevatten vaak ingemaakte groenten, wanneer deze in het seizoen van bereiding niet beschikbaar zijn. Toch zijn er bepaalde gerechten die enkel bereid kunnen worden gemaakt wanneer deze verse ingrediënten beschikbaar zijn. Oekraïners eten graag en veel, de gerechten worden altijd in grote porties geserveerd. Desserts zijn mierzoet; overladen met honing en ingemaakte pruimen en kersen. Ook zoet banket, de varenky, is een Oekraïense lekkernij.

Aardappelen worden redelijk veel gegeten en in diverse maaltijden verwerkt. De eenvoudigste is natuurlijk de gekookte aardappel, geserveerd in boter, smetana (zure room) en dille. Soms ook met ei geserveerd. Maar aardappel wordt er ook veel gebakken. Deruny bvb zijn aardappel geprakt en dan gebakken als mini pannekoekjes. Net zoals altijd geserveerd met smetana. Of Pyrizhky welke broodjes met  aardappel en vlees gevuld zijn gebakken, cream en dille. Heel populair in Oekraine is Perohy. Een soort van kleine gebakjes. Het deeg heeft basis waarvan het meel, gist, zout, water, soms melk. Dit deeg wordt vervolgens gevuld met champignons of jam. Nadien gebakken in de pan of een oven. Guliash verwijst naar een stoofpotje in het algemeen, maar wordt ook gebruikt voor de bekende Hongaarse goulash. Wat echter echt typisch Oekraiens is, is Vareniky. Vareniky kan je een beetje  vergelijken met de Italiaanse ravioli. Het zijn dus deegwaren, ze lijken op kleine zakjes die gevuld worden. In tegenstelling met de Italiaanse ravioli worden vareniki nooit met tomatensaus geserveerd, enkel met smetana en bij fruitvullingen ook met suiker.  Deze vullingen zijn heel verschillend, gaan van varkensvlees en aardappel tot verschillende soorten groenten en fruit. Zoals elke goede Oekrainer met smetana en suiker. Daar Vareniki met veel diverse vullingen gemaakt kan worden ben je het nooit beu. Wat je ook heel veel op de Oekraiense tafel kan vinden is holubchi. Dit zijn gestoomde koolbladeren (soms ook druivenbladeren) gevuld met rijst, gehak en uit. Dit wordt dan verder gestooft in tomatensaus. Ook vis (ryba) haalt regelmatig de tafel. Kholodets is zoals aspic, een sterke boullion van vis of vlees. In Oekraine gebruiken ze geen gelatine maar de beenderen van runds of varken in de aspic. Als laatste, om de hoofdgerechten af te sluiten nog een heel populair item en veel gegeten. Kotlety is ook iets wat ik heel graag eet in combinatie met spaghetti. Kotlety zijn eigenlijk gehaktballetjes met ui, ei, brood en knoflook.

Hét nationale gerecht is salo. Salo is afgekoeld varkensvet. Ooit ontstaan uit armoede, gewoon vlees was te duur, tegenwoordig heeft ieder huishouden zijn eigen recept. De Oekraïners praten over salo als Fransen over wijn. Naarmate de salo ouder is, wordt hij beter en duurder. Zowel Rusland, Litouwen als andere Slavische culturen claimen borsjtsj als nationaal gerecht, maar de oorsprong van deze befaamde rode bietensoep ligt in Oekraïne. Oekraïne kent talloze soorten borsjtsj: steden als Kiev, Odesa en Poltava kennen allemaal hun eigen versie van de rode bietensoep, maar ook bijna elke Oekraïense familie maakt de soep op haar eigen manier. Borsjtsj kan met allerlei soorten groenten worden gemaakt, maar het hoofdbestanddeel blijft de rode biet, die de soep zijn karakteristieke kleur geeft. Er is een vegetarische variant, maar borsjtsj kan ook worden gegeten met pittige worstjes of ham. Bovendien kan de soep zowel koud als warm worden geserveerd. Met een flinke dot zure room boven op de soep is de borsjtsj overheerlijk!

Andere Oekraïense gerechten zijn:

• Varenyky: dit zijn gevulde knoedels.
• Pirozhki: Dit is een algemene term voor gebakjes of gefrituurde broodjes die met verschillende ingrediënten worden gevuld.
• Blintz: Blintz is de Oekraïense versie van de pannenkoek. Het wordt op dezelfde manier bereid, het enige verschil is dat er gist in de bereiding van het deeg gebruikt wordt.
• Holutsbi: Dit is een koolroll. De gekookte kool wordt in bladeren gerold en wordt zo geserveerd. Er worden bij de kool ook andere ingrediënten gedaan zoals vlees, knoflook, eieren, champignons, rijst, ui, groenten en kruiden.
• Kotlety Po-Kyivskomy: Dit gerecht is beter bekend als Chicken Kiev. De kip wordt met lookboter en kruiden besmeerd, waarna het gepaneerd en gefrituurd of gebakken wordt.

Ook brood en graanproducten zijn zeer belangrijk in de Oekraïense keuken. Paska en babka zijn 2 typische paasbroden. Paska is een brood rond van vorm en versierd met paassymbolen zoals roosjes of kruisjes. Babka is van smaak eerder zoet brood, gevuld met rozijnen en ander gedroogd fruit.  Kalach is een ringvormige brood meestal geserveerd met Kerstmis en begrafenissen. Het deeg is gevlochten met drie strengen die de Heilige Drie-eenheid voorstelt. Met deze vlechten worden dan een cirkel gevormd (cirkel = kolo in het Oekraïens) die de cirkel van het leven en familie moet voorstellen. Korovai is ook een rond gevlochten brood, vergelijkbaar met de kolach. Het wordt meestal gebakken voor bruiloften waarbij de cirkel versierd is met vogels en maagdenpalm. Pampushki is een soort broodje. Zodra gebakken wordt het gemengd met gehakte knoflook, verse kruiden en olie. Geserveerd met soepen, zoals borsjtsj maar wordt ook zo gegeten want is heel lekker.

Qua desserts is de Kievskiy torte het bekendste. Deze kan je vinden in diverse varianten en overal vers verkrijgbaar in Oekraine. Rijkelijk versierd soms, soms zonder enig franje. Maar altijd erg lekker !! Ze worden meestal gemaakt zonder bloem en met heel veel eieren. De versiering varieert enorm. Van chocolade tot allerlei soorten creme. Kievskiy torte maakt niemand thuis, het zijn enkel de Roshen fabrieken die deze torte maken en verdelen in gans Oekraine. Syrniki is ook heel populair in Oost-Europa daar ze niet duur en relatief eenvoudig te maken is. Ze zijn gemaakt van romige kwark, gemengd met bloem, eieren en suiker, soms nog vanille-extract. De zachte mengsel wordt gevormd in cakes, gebakken in plantaardige olie. De buitenkant wordt krokant, en het centrum is warm en romig. Ze zijn zoet en geserveerd voor het ontbijt of dessert. Tijdens de kerstperiode maakt men veelal kutia. Dit is een zoete granenpudding. Traditioneel word het gemaakt van maanzaad, honing (of suiker), verschillende noten en soms rozijnen. In vele recepten wordt ook melk of room gebruikt. Rijst is het belangrijkste ingrediënt van kutia..

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

De populairste drank, overvloedig gedronken in Oekraïne is Wodka, gestookt uit graan of aardappelen. Wodka wordt door Oekraïners heel vaak zelf gestookt. Het staat zelfs in de grondwet dat elke Oekraïner het recht heeft om thuis Wodka te stoken, over het algemeen is dit destillaat niet echt zuiver en bevat veel alcohol. In sommige gevallen gebruikt men een suiker of kruiden infuus. Als je Oekraïners hoort praten zeggen ze dat ze Wodka drinken niet voor de alcohol wel omdat het gezond is en dat klopt ook!!

 Alcoholische dranken

De allerbekendste onder de alcoholische dranken zijn natuurlijk wodka (водка) en horilka (горілка). Zeer populair zijn de Wodka's met infusies van fruit, kruiden of rode pepers. 

De echte wodka wordt gemaakt uit aardappelschillen.Een van mijn favorieten is Oekrainse Rada. Oekrainers stoken thuis veelal hun samahon zelf. Deze is meestal met meer alcohol dan de wodka gestookt in de fabrieken. Samohon zelf stoken kan gevaarlijk zijn. Zeker als men met fruit stookt. Elk jaar vallen er doden door alcoholvergiftiging. Oekraiene is zoals de meeste Slavische landen een bierland. De bekendste bieren ijn Obolon, Lvivske,Chernihivske, Slavutych, Sarmat, and Rogan. Deze worden ook geexporteerd. Obolon kan je ook in Belgie vinden. Op het schiereiland Krim worden ook wijnen geproduceerd, hoewel in de meeste kleine steden de bewoners hun eigen wijn maken. In Oekraine drinkt men ook mede. 

Mede is een gefermenteerde alcoholische drank gemaakt van honing, water en gist. De smaak is afhankelijk van de planten bezocht door de bijen, de tijd en methode van veroudering en de specifieke stam van gist gebruikt. Het alcoholpercentage varieert van maker tot maker en is afhankelijk van de methode van de productie. 

Bij de niet alcoholische dranken horen kompot en uzvar tot de meest gedronken dranken (buiten water, koffie en thee) Kompot is een zoete drank, gemaakt van fruit meestal bessen, kersen, deze worden gekookt in water. Uzvar is gelijk aan kompot maar daar zijn het vnl appels, peren of pruimen die gekookt worden. Dit drinken Oekrainers zowel warm als koud. Op straat kan je regelmatig een tentje tegenkomen met Kvas (квас). Dit lijkt op bier maar is 100% alcoholvrij. Dit is een zoet-zure sprankelende drank gebrouwen van gist, suiker en gedroogde roggebrood.