Muiden, Pampus en Naarden

Muiden (en het Muiderslot): 

Een deel van Muiden is een beschermd stadsgezicht. In Muiden zijn er verder tientallen rijksmonumenten en een aantal oorlogsmonumenten. De belangrijkste zijn wellicht de Gotische Hervormde kerk, de kazerne en het Muizenfort als deel van de fortificatie van Muiden.

Maar het bekendste en veruit de meest populaire bezienswaardigheid van de stad is het nabijgelegen Muiderslot. Dit Middeleeuwse kasteel is in een prima staat en is tegenwoordig een (rijks)museum.

Het kasteel, gebouwd in de 13^e eeuw o.l.v. graaf Floris V (zoon van Willem II) is een vierkante waterburcht met op elke hoek staat een ronde toren wat een Franse uitvinding was. Binnen de muren staat een groot gebouw met trapgevels. De meubels, gebruiksvoorwerpen en schilderijen die momenteel in het kasteel zijn te bezichtigen stammen uit de 17e eeuw toen o.a. Hugo de Groot hier gevangen zat.

Het kasteel heeft een slotgracht met een ophaalbrug. Je kunt het kasteel alleen bezoeken d.m.v. een rondleiding. Er is ook onder meer een gerestaureerde moestuin, pruimenboomgaard en een kruidentuin. Langs het slot kun je het Waterliniepad (het slot behoorde tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie) en/of het Floris V pad lopen. 

Pampus: 

Na de Frans-Duitse Oorlog van 1870 was het Nederlands bestuur bevreesd voor een aanval op Amsterdam. Men bouwde rondom Amsterdam een vestingring, de Stelling van Amsterdam. In 1879 werd een eerste voorstel om op het Muiderzand, ten zuiden van Pampus een permanent fort aan te leggen.

Met de batterijen ten noorden van het IJ op het Vuurtoreneiland en ten zuiden met Fort Diemerdam zou de gehele toegang tot Amsterdam worden bewaakt. Na 8 bouwen kwam het fort in 1895 klaar. Het fort staat op 4.000 heipalen van 11 meter lang en heeft een ovale vorm en het hoofdgebouw telt twee verdiepingen.

Op de benedenverdieping bevonden zich o.a. de manschappenverblijven, keuken, wasplaatsen, telegraaf, verpleegruimte en de magazijnen. Rond het hoofdgebouw ligt een 8 meter brede droge gracht.

Vanuit de benedenverdieping was het hoofdgebouw verbonden met de contrescarp door middel van holle beren aan de zuid- en noordkant.. Het geheel werd door een ruim glacis beschermd.  

Naarden (vesting)

Naarden is een van de best bewaarde vestingsteden in Europa en vooral beroemd om zijn unieke stervorm. De 17de eeuwse vesting heeft zes bastions, een dubbele omwalling en dubbele grachtengordel en was onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De vesting is een beschermd stadsgezicht en de huisjes daarbinnen zijn vooral uit het jaar 1572, toen de Spanjaarden de stad wreed binnen kwamen.

Er is nog een stadspoort open en deze ligt aan de oostkant van de vesting – de Utrechtse poort. Binnen de stadsmuren zijn de 14de eeuwse Gotische Sint-Vituskerk met z’n houten gewelven met schilderingen. De Grote Kerk is jaarlijks op Goede Vrijdag het decor van een fameuze, de hele dag durende uitvoering van de Mattheuspassie van Johann Sebastian Bach.

Een ander hoogtepunt is het Spaanse Huis is een van de laatst overgebleven middeleeuwse gebouwen in de stad. Tijdens de verovering van Naarden door de Spanjaarden diende het gebouw als stadhuis. Op de voorgevel zijn nog altijd twee gevelstenen aanwezig die herinneren aan de 'Spaanse Moord'. Sinds 2012 is hier het Weegschaalmuseum gevestigd.

Tenslotte is daar het Stadhuis daterend uit 1601 en gebouwd in de Hollandse renaissancestijl. Heel kenmerkend aan dit gebouw is de dubbele trapgevel. Momenteel vinden er in het Stadhuis gemeentevergaderingen, huwelijken en culturele activiteiten plaats. Binnen de vestingmuren zijn er overigens talloze restaurants, galerieën, hotels en het “Comenius” museum aanwezig. In het bastion de Turfpoort is het Nederlandse vestingmuseum gevestigd en je kunt een wandeling maken rond de vesting die het Waterliniepad gedoopt is. 

Het Naarderbos is aangelegd in de jaren 70 en is gelegen aan het Gooimeer tussen Muiderberg, Naarden en de A1. Het bestaat uit een recreatiegebied, golfbaan, jachthaven, woonwijk en een bedrijventerrein. 

Het Muiderslot:

In 1576 vond de belegering plaats op Muiden van het Staatse leger op de Spanjaarden die alleen werd verbroken door een felle Spaanse tegenaanval. De stad kon in het rampjaar 1672 behouden blijven vanwege een succesvolle inundatie. Twee jaar later was de eerste zeesluis tussen rivier de “Vecht” en de toen nog “Zuiderzee” klaar.

In 1795 werd Muiden ingenomen door Franse troepen, al was er nauwelijks sprake van weerstand. In oktober 1811 bezocht keizer Napoleon voor enige uren de plaats, hij was op doorreis naar Naarden. Op 1 december 1813 bevrijdden Pruisische troepen en Russische kozakken Muiden.

De Russen bleven enkele maanden in Muiden om de Fransen uit Naarden te verdrijven. Als reactie op de ontwikkelingen op het gebied van oorlogsvoering, werd na de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871) de oude vesting weer gemoderniseerd met o.a. een inundatiesluis. Muiden maakte deel uit van de (Nieuwe) Hollandse Waterlinie en vanaf 1901 tot de Stelling van Amsterdam. 

Het forteiland Pampus, gelegen binnen de gemeente Muiden, werd gebouwd in 1887-1897 en was bestemd om samen met het Vuurtoreneiland bij Durgerdam en de batterij bij de Diemer Zeedijk de ingang van het IJ te beschermen. Het werd opgenomen – net als 41 andere forten – in de “Stelling van Amsterdam” die de hoofdstad moest beschermen. Het staat op de UNESCO werelderfgoedlijst. 

Naarden:

De geschiedenis van de stad Naarden gaat terug tot de regeerperiode van keizer Otto I (936-968). Vermoedelijk kreeg de stad omstreeks 1300 stadsrechten van graaf Floris V. Naarden lag toen niet op de plek waar het nu ligt. Het lag ten noorden van de huidige stad.

Doordat het oprukkende water van de steeds wilder wordende Zuiderzee het plaatsje steeds meer bedreigde, besloot men de stad, nadat deze was verwoest tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten, op een veiligere plek te herbouwen.

Deze plek is een uitloper van de Utrechtse Heuvelrug en is tevens de enige plek waar men van het oosten van het land naar de belangrijke steden van het graafschap Holland kon reizen. Ten zuiden lagen uitgestrekte veenmoerassen en ten noorden de Zuiderzee. Het huidige Naarden is gesticht in 1350.

Bloedbad van Naarden

Nadat Naarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog de protestantse kant gekozen had, kreeg de stad op 1 december 1572 een zware slag te verduren. Spaanse troepen o.l.v. Don Frederik, de zoon van de hertog van Alva, rukten als onderdeel van Don Frederiks veldtocht op tot voor de middeleeuwse stadsmuren. Uit angst voor een mogelijke Spaanse vergelding, in het geval de bewoners langer verzet bleven bieden, openden de inwoners de stadspoorten. Vóór het toenmalige stadhuis vermoordden de Spanjaarden alsnog zevenhonderd Naardense inwoners, inclusief vrouwen en kinderen.

De gebeurtenis werd bekend onder de naam het Bloedbad van Naarden. En als een extra vergelding, om toekomstige opstandige gevoelens tegen te gaan, braken de Spanjaarden de stadsmuren af. Het was duidelijk dat Naarden beter verdedigd moest worden. Er werden vestingwerken aangelegd volgens het Oudnederlands stelsel. De vestingwerken werden verder uitgebreid door de Fransen die, o.l.v. Lodewijk XIV, de verwaarloosde vesting in 1672 zonder slag of stoot hadden veroverd.

Willem van Oranje

Deze verbeteringen konden echter niet voorkomen dat de stad in 1673 werd heroverd door Willem III van Oranje. Na de herovering door de troepen van de stadhouder werd besloten de vesting te moderniseren. In 1685 was de huidige verdedigingslinie af met een dubbele gordel van wallen en grachten. Vanaf de 17e eeuw maakte Naarden deel uit van de Oude, en later de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Hiervan is het fort Ronduit, aan de noordkant van Naarden, officieel het noordelijkste onderdeel.

Van november 1813 tot mei 1814 vond het Beleg van Naarden plaats door het Nederlandse leger nadat de Franse generaal “Quitard de la Porte” (die de vesting in 1795 had ingenomen) weigerde de vesting op te geven na de capitulatie van Napoleon. De laatste keer dat er uitgebreid aan de vestingwerken gesleuteld is, was na de Frans-Duitse oorlog in 1870-1871. Deze toevoegingen bestonden uit het bouwen van een reeks onderaardse 'bomvrije' kazernes in de kelen van een aantal bastions en het bouwen van verzonken mortierkazematten in de saillanten (punten) van een aantal bastions.

Onderdeel van de Waterlinie

Verder kwamen er een bomvrij ziekenhuis en een bomvrije bakkerij in een van de bastions. Tussen 1867 en 1870 werd ook het Offensief voor Naarden aangelegd. Een vijftal versterkingen schermden het hoge gebied af ten zuiden van de Vesting Naarden, maar lagen voor de inundaties van de waterlinie. Vanuit hier waren offensieve acties tegen de invallende legers mogelijk. In de eerste fase van de strijd lag het veldleger voor de inundaties, maar bij tegenslag trok het leger zich terug achter de inundaties.

De fortenrij beschermde de ruimte tot Naarden waardoor de troepen tijd kregen om veilig terug te trekken. De vestingfunctie van Naarden had ook gevolgen voor de bebouwing buiten de eigenlijke vesting. Deze moesten van hout worden gebouwd zodat deze bij een eventuele aanval worden afgebrand en kon de vijand zich niet hierachter verstoppen. Zeer fraaie voorbeelden van dit soort huizen zijn te vinden aan de Verlengde Fortlaan en (vooral) de Sandtmannlaan in Naarden. 

In 1926 verloor Naarden zijn vestingfunctie, en de verdedigingswerken raakten in verval, zoals in de historie vaker was voorgevallen. De vesting met omliggend gebied is sinds 1985 een beschermd stadsgezicht.