Maastricht

Centrum Maastricht:

Het Vrijthof is een plein gelegen in het hart van de stad. Het is het grootste en bekendste plein in het centrum en vooral bekend vanwege de vele monumenten (waaronder een voor Nederland unieke 'kerkentweeling'), diverse culturele voorzieningen, een groot aantal caféterrassen en de evenementen die er regelmatig plaatsvinden.

Aan het plein staat o.a. de Sint-Servaasbasiliek; deze kerk is, naar men aanneemt, gebouwd op het graf van Sint-Servaas en wordt beschouwd als de oudste nog bestaande kerk van Nederland. De kerk, de kloostergangen en de schatkamer zijn dagelijks geopend voor publiek en tegen betaling te bezichtigen.

De protestantse Sint-Jan ligt gebroederlijk naast de Rooms-katholieke Sint-Servaas aan het Vrijthof en vormt met die kerk een voor Nederland unieke "kerkentweeling". Op 19 mei 1214 vond in deze kerk de prachtvolle huwelijksvoltrekking plaats tussen keizer Otto IV en Maria van Brabant.

Tenslotte staat ook het voormalige “Spaans Gouvernementshuis” aan het Vrijthof, nu een museum. Het is waarschijnlijk het oudst bewaard gebleven woonhuis van Maastricht. Van 1567 tot 1616 woonde de militaire gouverneur in het Spaans Gouvernement. De Spaanse veldheer Alexander Farnese, hertog van Parma, ondertekende waarschijnlijk in 1580 in het Spaans Gouvernement de vogelvrijverklaring van Willem de Zwijger. 

Rondom de Vrijthof is een labyrint van smalle kleine Middeleeuwse straatjes met prachtige koopmanshuizen. Via het grote plein de Markt met o.a. het standbeeld van Johannes Petrus Minckelers (die de gaslamp bedacht) kom je uit bij de Sint Servaasbrug over de Maas. Dit is de oudste brug van Nederland en leid naar de oostzijde van de rivier (met o.a het treinstation).

Het Onze Lieve Vrouwenplein ligt net ten zuidwesten van de brug en hier staat rond het sfeervolle pleintje de gelijknamige basiliek. In het Jekerkwartier staan nog delen van de eerste en tweede Middeleeuwse stadsmuur, de Jekertoren maar ook de Helpoort stammend uit het jaar 1229. Hiermee is deze overgebleven stadspoort de oudste van Nederland.  

Fort Sint Pieter: 

Het fort werd gebouwd nadat de Fransen in 1673 de 125 meter hoge Sint-Pietersberg hadden ingenomen om van hieraf met kanonnen bressen te slaan in de zuidelijke vestingmuren. Vanuit dit fort zou voortaan elke zuidelijke aanval afgeslagen kunnen worden.

Het fort werd in 1794 door de Fransen in de rug aangevallen tijdens het beleg door Kléber. In het begin van de 19e eeuw is het nog ingrijpend gemoderniseerd om aan de eisen van de tijd te kunnen voldoen.  Bovenop het fort kunt u een uitkijktoren vinden.

Vanaf hier werd er uitgekeken naar lucht aanvallen en naderende vijanden. De toren is gebouwd in 1937 door een vrijwillige militaire groep, voor de opkomende politieke situatie in Europa. Aan het begin en tijdens de oorlog werd deze plek overgenomen door de Lucht Bewaking Dienst (LBD) welke moesten uitkijken naar aanvallen vanuit vliegtuigen.

Na de oorlog is de locatie overgenomen door de Civiele Bescherming service BB, om uit te kijken naar aanvallen vanuit vliegtuigen en atoombom inslagen.

De tunnels

Het waren ooit de Romeinen die in de Sint Pietersberg begonnen te graven. Als gevolg van de ondergrondse mergelwinning voor ruim 2000 jaar was er in het begin van de 20e eeuw een gangenstelsel ontstaan dat zich uitstrekte van het Fort Sint Pieter in het noorden tot Eben Emael in het zuiden.

De totale lengte van de gangen bedroeg rond de 150 kilometer en de oppervlakte van alle groeven tezamen bedroeg ca 98 hectare. Door de afgravingen is ca 80% van het ondergrondse gangenstelsel verdwenen en rest nog slechts 30 km (ca 20 ha oppervlakte).

Van 15 december 1941 tot circa 1 maart 1942 - slechts 2,5 maanden - werd in de St. Pietersberg een kluis gemaakt. De bergplaats heeft een inhoud van slechts 360 m3 en de wanden hebben een dikte van 50 cm en een dak van 1 m. Erboven ligt 33 meter mergel en 2 meter grond. Van 24 maart 1942 tot en met 25 juni 1945 lag de Nachtwacht hier opgeslagen. Een aantal van die tunnels zijn nu deel te bezichtigen waaronder de Zonneberg en de Jezuïetenberg.

De hoeve Lichtenberg bij de gelijknamige kasteelruïne huisvest het Sint Pieters Museum, dat informatie verschaft over de geschiedenis van de Sint-Pietersberg, het dorp Sint Pieter en haar bewoners. 

Andere bezienswaardigheden: 

• In het Natuurhistorisch Museum Maastricht bevinden zich een groot aantal fossielen afkomstig van de Sint-Pietersberg, waaronder Mosasaurussen, reuzenschildpadden en andere fossielen uit de Krijtzee. Ook is daar het Bonnefantenmuseum. 

The Dark Ages

In de Middeleeuwen groeide Maastricht uit tot een voor die tijd redelijke grote welvarende stad dankzij de aanwezigheid van de bisschopszetel. In 881 werd de stad geplunderd door Vikingen. In de 11^e en 12^de eeuw waren met name voor het kapittel van Sint-Servaas een tijd van grote voorspoed.

De Duitse keizers en andere notabelen bezochten met regelmaat het graf van Sint-Servaas en deden daarbij belangrijke schenkingen. In 1204 werd Maastricht (tot dan toe geleid door de prins-bisschop van Luik) door de keizer in leen gegeven aan de hertog van Brabant waardoor de stad twee heren kreeg.

In de twee eeuwen daarna werd Maastricht zeker zesmaal belegerd, een direct gevolg van de Luiks-Brabantse oorlogen (1204-1378). De oude aardenwal werd vervangen door een stenen ommuring die in de 14^e eeuw flink verlengd werd. In 1430 kwam Brabant, en dus ook het Brabantse deel van Maastricht, in bezit van de hertog van Bourgondië. 

Een garnizoen als antwoord

Als antwoord op de Beeldenstorm besloot landvoogdes Margaretha van Parma in 1567 een garnizoen in de stad te legeren. Na ongeregeldheden vertrokken de Spaanse troepen uiteindelijk Maastricht in 1577. Een jaar later wilde zij Maastricht terug en begon het beleg van de stad dat vier maanden zou duren.

De stad werd geplunderd, verwoest en de rekatholisering begon. In 1632 veroverde Frederik Hendrik, tijdens zijn veldtocht langs de Maas, de steden Venlo, Roermond, Stokkem, Sittard en Maaseik. Op 9 juni van dat jaar omsingelden zijn troepen de stad Maastricht. Het Beleg van Maastricht (1632) eindigde op 22 augustus met de capitulatie van stad en garnizoen. De stad was nu in handen van de protestantse Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In 1673, tijdens de Hollandse Oorlog, werd Maastricht belegerd en veroverd door Lodewijk XIV van Frankrijk (Beleg van Maastricht, 1673).

Bij de bestorming van de vesting kwam de musketier Charles de Batz de Castelmore, beter bekend als d'Artagnan uit de boeken van Alexandre Dumas, om het leven. De Franse overheersing duurde tot 1678. Bij de Vrede van Nijmegen kwam Maastricht weer onder Luiks-Staats bestuur. In juli 1747, aan het einde van de Oostenrijkse Successieoorlog, vond onder de rook van Maastricht de Slag bij Lafelt plaats en werd de stad even later opnieuw bezet door Franse troepen.

Tijdens de kortdurende Franse bezettingen van 1673-'77 en 1747-'48 werden de protestantse Maastrichtenaren hun gelijke rechten weer tijdelijk ontnomen en deelden alleen katholieken in de stedelijke ambten.

Toch in Franse handen

Op 4 november 1794, na een beleg van twee maanden, veroverde de Franse bevelhebber generaal Kléber Maastricht. Bij het beleg waren een groot aantal gebouwen in brand geschoten. Al na enkele maanden werd Maastricht ingelijfd bij de Franse Republiek en was vanaf dat moment een Franse stad, bevolkt door Franse staatsburgers.

De komst van de Fransen betekende het einde van de eeuwenoude tweeherigheid. In de zomer van 1803 brachten Napoleon, zijn vrouw Joséphine en haar zoon Eugène een bezoek aan Maastricht. Napoleon bezocht de vestingwerken, het fort Sint Pieter en de grotten van de Sint-Pietersberg. Op 4 en 5 mei 1814 trok het Franse garnizoen zich terug uit Maastricht.

Aan het vertrek van de Fransen ging een chaotische periode en een winter vol ontberingen vooraf (Blokkade van Maastricht, 1814). Al op 1 augustus 1814 werd Maastricht hoofdstad van de nieuwe provincie Limburg in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Tijdens de Belgische opstand van 1830 bleef Maastricht, door de vasthoudendheid van garnizoenscommandant Dibbets, onder Nederlands bestuur.

Limburg bezet

Hoewel bij de Conferentie van Londen in 1832 werd bepaald dat België het bezette oostelijk deel van Limburg weer af moest staan, bleven de Belgische troepen heel Limburg bezet houden, met uitzondering van Maastricht en Sint Pieter. Doordat Nederland het verdrag pas in 1839 ondertekende, bleef Maastricht tussen 1830 en 1839 een geïsoleerde 'Hollandse' stad in 'bezet' Belgisch gebied.

In 1843 werd in Maastricht het verdrag van Maastricht getekend. Nederland en België bereikten overeenstemming over de nieuwe grens. Wat betreft Maastricht werd bepaald dat de grens op de linker Maasoever op 2,3 kilometer van de stadsmuren kwam te lopen. Dit was de afstand hoe ver een kanon in die tijd kon schieten.

Grote groei en WW2

Maastricht groeide gestaag en werd onder invloed van de Waalse steden een vooraanstande industriestad. Al in de Franse Tijd waren plannen gemaakt voor de Zuid-Willemsvaart. In 1826 werd dit kanaal, inclusief de nieuwe binnenhaven Bassin, opengesteld voor het scheepvaartverkeer. Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers Nederland binnen.

Omstreeks zes uur in de ochtend werden de twee verkeersbruggen en de spoorbrug over de Maas door het Maastrichtse garnizoen opgeblazen in een poging de Duitse opmars te vertragen. Enkele uren later capituleerde het garnizoen en konden de Duitsers met bootjes de Maas oversteken.

Ook het vlak bijgelegen Belgische fort Eben-Emael was al zeer snel uitgeschakeld. Eind augustus 1944 begonnen de Duitse troepen zich terug te trekken uit de stad. Op 13 september trok de Amerikaanse 30e infanterie divisie ('Old Hickory') het stadsdeel Wyck binnen en een dag later was de hele stad bevrijd.

Na de oorlog

Na WW2 nam de bevolking van Maastricht explosief toe, wat leidde tot de bouw van uitgestrekte nieuwbouwwijken, vooral ten westen van de Maas. In de jaren 60 en 70 had Limburg het zwaar als gevolg van de mijnsluitingen maar er volgde een impuls in de jaren 80 en 90 met de topconferenties van de Europese Raad.

Begin 1992 werd door de vertegenwoordigers van twaalf Europese landen het Verdrag van Maastricht getekend, waardoor Maastricht geboortestad van de euro werd. In 2010 werd burgemeester Leers ontslagen vanwege de “Bulgaarse villa-affaire” en in 2014 volgde burgemeester Onno Hoes (“Onno-Gate”).