Dordrecht

Binnenstad Dordrecht:

Belangrijke bezienswaardigheden in Dordrecht zijn in de eerste plaats de rivierkade bij de Groothoofdspoort, verder de Grote Kerk met zijn onvoltooide toren en — ongebruikelijk in Holland — zijn stenen overwelving. Ook de binnenhavens, waarvan er één wordt overkluisd door het stadhuis en het Scheffersplein, vormen een bezienswaardigheid.

De stad telt ongeveer 900 rijksmonumenten, meer dan 650 gemeentelijke monumenten en twee beschermde stadsgezichten. Langs de oude havens staan historische koopmanshuizen.

Bijzonder zijn de circa 50 huizen met Dordtse gevel, een eigen geveltype dat in de 16e eeuw werd ontwikkeld als meesterproef van het metselaarsgilde. Het Hof is een oud Augustijner klooster met een interessante geschiedenis, zo vond er in 1572 de Eerste Vrije Statenvergadering plaats.

Het in de twintigste eeuw ontworpen Statenplein is het commerciële middelpunt van de stad. Op het nabijgelegen Scheffersplein staat een standbeeld van Ary Scheffer, de Dordtse schilder, en op de Visbrug een standbeeld van de gebroeders Johan en Cornelis de Witt.

Op de Noordendijk staat de laatst overgebleven molen in Dordrecht: Molen Kyck over den Dyck. Dordrecht kent ook nog enkele hofjes: o.a. de Regenten- en Lenghenhof 1755), de Arend Maartenshof (1625), de Van Slingelandthof (1542), en de Clara en Mariahof (1880). In de loop van de eeuwen zijn in de stad diverse beelden en andere kunstwerken geplaatst.

In de vishal (rijksmonument) aan de Vismarkt werd vroeger vis verkocht, die werd aangevoerd vanaf het aan grenzende water van de Knolhaven, onder andere steur en zalm uit de toen nog niet vervuilde rivieren. 

·         Museum 1940-1945 (ook wel het Verzetsmuseum genoemd) – zie musea

Moerdijkbruggen:

De Moerdijkbruggen verbinden het Eiland van Dordrecht in de provincie Zuid-Holland met de provincie Noord-Brabant over het “Hollandsch Diep”. Ze zijn genoemd naar het dorp Moerdijk aan de zuidzijde van de bruggen. Willemsdorp ligt in het noordelijke deel. Van west naar oost zijn het een verkeersbrug, de tweesporige Brug Hollandsch Diep voor de HSL-Zuid, en een tweesporige brug voor de spoorlijn Dordrecht - Lage Zwaluwe.

De Moerdijkbruggen vormen een belangrijk onderdeel van de verbinding van het westen met het zuiden van Nederland (en verder richting België en Frankrijk). 

De eerste brug, gebouwd aan het einde van de 19e eeuw, was een spoorbrug, en werd geopend in januari 1871. De tweede brug, bestemd voor autoverkeer, is aangelegd in de jaren dertig. Op 10 mei 1940 werd na een Duitse parachutistenlanding rond de beide landhoofden enige tijd hard gevochten om het bezit van de Moerdijkbruggen. In 1944 werden zowel de verkeers- als de spoorbrug door de Duitsers vernield om de geallieerden te beletten West-Nederland in te trekken.

Hierbij werd een aantal brugpijlers onherstelbaar beschadigd, wat het herstel van de brug enorm vertraagde. Pas op 24 augustus 1946 werd de provisorisch herstelde Moerdijkbrug door Z.K.H. Prins Bernhard geopend voor het treinverkeer. Het oorlogsmonument staat sinds kort parallel aan de verzorgingsplaats lopende Rijksstraatweg. Deze dient ter herdenking van de omgekomen bemanning van de Nederlandse Fokker T-5 856 bommenwerper; deze werd op 13 mei 1940 door de Duitsers neergeschoten bij een poging om de Moerdijkbruggen te bombarderen.

Het monument bij de (nieuwe) verkeersbrug werd onthuld door H.M. Koningin Juliana op 11-10-1978. In de jaren vijftig is de spoorbrug vervangen door een breder exemplaar en zo ook de verkeersbrug in de jaren zeventig. Inmiddels is er door de aanleg van de hogesnelheidslijn (HSL-Zuid) een derde brug bijgekomen.

Groepsschuilplaatsen (bunkers) – Dordts eiland

Deze Nederlandse groepsschuilplaatsen op het Eiland van Dordrecht waren bedoeld als onderkomen bij beschietingen en bombardementen, als de loopgraven tussen de schuilplaatsen niet genoeg dekking boden. Het principe was gebaseerd op de strijdwijze in de Eerste Wereldoorlog.

Enkele tientallen groepsschuilplaatsen werden gebouwd tussen februari en mei 1940. Vanwege de haast bij het opleveren zijn deze bunkers kleiner dan bijvoorbeeld bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

Deze personele bunkers werden door de Duitsers 'Pyramiden' genoemd, vanwege de vorm van de bunker. Veel bunkers hebben inslagen van kogels of granaten uit de hevige slag die op het eiland plaatsvond. In totaal zijn er op het Eiland van Dordrecht meer dan 200 Nederlandse soldaten gesneuveld.

Op 10 mei 1940 werd de boerderij Berkenhof  (Wieldrechtse Zeedijk 13) door Duitse parachutisten ingericht als compagnies-commandopost en veldhospitaal tot op 13 mei de 9de pantserdivisie arriveerde. De boerderij ligt tussen de Moerdijkbruggen en Dordrecht. 

Andere bezienswaardigheden: 

• Dordrechts Museum (in de volksmond het Schilderijenmuseum geheten) en het “Huis van Gijn”. 

De positie als "eerste stad van Holland" betekende dat afgevaardigden uit Dordrecht voorrang hadden op de andere leden van de Staten van Holland en als eerste in aanmerking kwamen voor gezantschappen. In 1421 kwam Dordrecht op een eiland te liggen ten gevolge van de tweede Sint Elisabethsvloed, waarbij grote delen van het achterland voorgoed verdronken.

Door haar strategische ligging ontwikkelde de stad zich tot een belangrijke stapelplaats; Dordrecht verhandelde vooral wijn, hout en graan. In 1489 diende Dordrecht als basiskamp, waarvan de Jonker Fransenoorlog werd bestreden door Jan III van Egmont. De regent over de Nederlanden Maximiliaan van Oostenrijk verbleef zelfs enkele maanden in Dordrecht, waarbij hij menigmaal het Augustijnenklooster bezocht. 

In 1566 vond ook in Dordrecht een Beeldenstorm plaats, op 25 juni 1572 was de inname van Dordrecht een feit dankzij de hulp van de Watergeuzen. In datzelfde jaar kwam te Dordrecht de Eerste Vrije Statenvergadering bijeen. Vertegenwoordigers van alle Hollandse steden erkenden stadhouder Willem I, prins van Oranje, en steunden de opstand tegen de Spanjaarden. Hiermee werd een begin gemaakt met de vrije en onafhankelijke Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. 1650-1672:

Eerste Stadhouderloze Tijdperk, ook wel de Ware Vrijheid genoemd. Na het overlijden van stadhouder Willem II zag men de kans zich te ontdoen van de stadhouders. In 1653 werd mr. Johan de Witt, zoon van mr. Jacob de Witt, als leider naar voren geschoven. Onder zijn leiding, als raadspensionaris, werd in 1654 vrede met Engeland gesloten, daarbij werd de Akte van Seclusie opgenomen. Deze moest voorkomen dat de zoon van Willem II stadhouder zou worden. 

Franse tijd (1795-1813)

Op 19 januari 1795 trokken 200 Franse troepen door de Rietdijkspoort de stad Dordrecht binnen. Ze verjoegen de Oranjegezinden die na 1787 weer de overhand hadden gehad. In eerste instantie waren de inwoners blij met hun komst, maar dit sloeg na enkele weken om.

Dit omdat de regelgeving niet erg werd versoepeld en er inkwartiering plaatsvond; elk huishouden moest een Franse soldaat in huis nemen.

Tijdens de Franse bezetting werd binnen Dordrecht een Nationale garde opgericht waarbij alle mannelijke burgers tussen de 18 en 25 jaar binnen de stad zich moesten melden. Het financieel aantrekkelijke stapelrecht werd afgeschaft, Dordrecht verloor de positie van eerste stemhebbende stad in de Statenvergadering, de familiewapens worden in het streven naar gelijkheid van de grafzerken afgehakt, de wapenborden uit de kerken verwijderd en de gilden opgeheven.

Op 5 oktober 1811 bezoekt Keizer Napoleon de stad Dordrecht, vanwege een waterlinie-inspectie, dit om een mogelijke Engelse invasie te voorkomen. Op 22 november 1813 vonden de grootste ongeregeldheden plaats in Dordrecht, het Franse garnizoen dat om strategische redenen in Papendrecht was gelegerd, zag dat de Franse vlag was weggehaald aan de Dordtse kant en dat er leuzen als; oranje boven werden geroepen.

Hierop opende men het vuur, waarbij een groot aantal huizen werd beschadigd en ook het Melkpoortje het moest ontgelden. Bij de burgers vielen er enkele gewonden en 1 dode. 's Avonds roeide stadscommandant Matthijs Beelaerts naar Papendrecht om te onderhandelen. Hij moest de volgende dag 300 Franse soldaten weer toelaten binnen de stad. Op 23 november vluchtten de Fransen echter opnieuw de stad uit bij het horen van de komst van Pruisische troepen en Russische Kozakken. Het betekende het einde van de Franse overheersing.

Moderne Tijd

Binnen Holland werd Dordrecht vanaf de 18e eeuw overvleugeld door Rotterdam. Op 1833 zijn de stadswallen, langs de huidige Spuihaven, die als verdedigingsgracht dienst deed, gesloopt. Door de eeuwen heen heeft Dordrecht een sleutelpositie ingenomen bij de verdediging van Holland, tot ver in de 20e eeuw was Dordrecht ook garnizoensstad. In de “Benthien” kazerne aan Buiten Walenvest langs de Oude Maas waren pontonniers gelegerd.

Tijdens de mobilisatie van augustus 1939 werden ook infanteristen en artilleristen naar Dordrecht gestuurd om het eiland te verdedigen. In mei 1940 gaf Luitenant-kolonel Josephus Adrianus Mussert leiding aan de verdediging van Dordrecht, Jo Mussert was een broer van Anton Mussert die na de Tweede Wereldoorlog geëxecuteerd werd omwille van hoogverraad. Toen het Nederlandse leger de strijd tegen de Duitsers opgaf en zich uit de stad terugtrok, vertrok de luitenant-kolonel op 14 mei 1940 naar Papendrecht.

Hier kwam J.A. Mussert te staan tegenover reserve 1e luitenant A.J. Kruithof die Mussert verdacht van hoogverraad. Mussert weigerde zich over te geven en werd door Kruithof neergeschoten. Mussert leefde nog en werd vervoerd naar het ziekenhuis in Gorinchem, waar hij later die nacht om circa 02.00 uur is overleden aan zijn verwondingen.

Later is Jo Mussert door toedoen van Generaal Winkelman postuum gerehabiliteerd; zijn nabestaanden ontvingen zelfs een schadeloosstelling. Luitenant Plasschaert won in de strijd om Dordrecht zijn Militaire Willems-Orde. In WW2 werd Dordrecht en omgeving het middelpunt van de strijd in de winter van 1944-1945. De grens tussen bevrijd en bezet gebied lag toen bij het Hollandsch Diep. 

Leuke feiten:

·         In de jaren 50 van de 20e eeuw werd de snack de Frikandel in Dordrecht uitgevonden door slagersknecht Gerrit de Vries, hij komt in 1984 ook met de Mexicano.

·         In de jaren 50 tot 70 speelt Dordrecht een belangrijke rol in het nationale voetbal. Daarbij speelt de familie van der Gijp (o.a. Cor, Wim en René) een grote rol met het behalen van het Nederlands elftal.

·         In de jaren 1995-2010 is Dordrecht een plek waar vaak films en series worden opgenomen, onder andere: De Tasjesdief (1995), Wij Alexander (98), Kruimeltje (99), Pietje Bell (02), Zwartboek (06), The Blue Horse (09), Annie M.G. (10), Rembrandt en ik (10). Zelfs Jackie Chan kwam voor opnames naar Dordt voor zijn film Who Am I (99). 

·         Op 14 november 1992 was de landelijke intocht van Sinterklaas in Dordrecht. Ook in 2011 kwam Sinterklaas aan in Dordrecht en dit was de 60ste intocht op tv. Zowel in 1992 als in 2011 meerde Pakjesboot 12 aan in de Wolwevershaven.