Den Haag

Binnenhof en de Hof vijver

Het Binnenhof is al eeuwenlang het centrum is van de Hollandse en Nederlandse politiek. Den Haag is ontstaan rond het Binnenhof, dat door de geschiedenis heen steeds in veel opzichten het middelpunt van de residentie is geweest.

Het Binnenhof is het oudste parlementsgebouw dat nog als zodanig dienst doet. Volgens een hypothese zou het terrein van het Binnenhof in 1229 door graaf Floris IV van Holland zijn gekocht.

Zeker is dat de zoon van Floris IV, graaf Willem II begon met de uitbreiding tot een kasteelcomplex waar ook het toen ommuurde Buitenhof inclusief de Gevangenpoort deel van uitmaakte. Tussen 1248 en 1280 bouwde Willem de hofkapel en de gotische Ridderzaal. Achter deze zaal werden woonvertrekken aangebouwd, een kooltuin en boomgaard. Vermoedelijk werd het kasteel voltooid tijdens de regering van Willems zoon, graaf Floris V, en was het Binnenhof waarschijnlijk korte tijd residentie van de graven van Holland.

Koning Bonaparte

Koning Lodewijk Napoleon Bonaparte, de eerste koning van het Koninkrijk Holland heeft tot september 1807 op het Binnenhof gewoond. Behalve de Hof vijver werd het Binnenhof eeuwenlang omringd door grachten o.a. belangrijk voor de aanvoer van bier. Er waren plannen tot afbraak van het binnenhof; begin 19e eeuw werd het land bestuurd vanuit Amsterdam waar koning Lodewijk Napoleon zetelde en het Binnenhof leeg stond.

De tweede keer dat er dreiging was was in 1848. De toenmalige Staten-Generaal wilden een signaal geven dat de nieuwe grondwet de macht bij de Staten-Generaal legde in plaats van de koning en wilde dit bolwerk afbreken. De lokale bevolking kwam in actie. 

Het huidige Binnenhof bestaat al lange tijd en is weinig van uiterlijk veranderd, al stelt de huidige opzet van het parlement andere eisen aan de faciliteiten dan enkele eeuwen geleden. Tot 1992 was de Oude Zaal (de Balzaal van stadhouder Willem V uit de 18e eeuw) de zittingszaal van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. 

De zaal was te klein om de 150 leden van de Kamer te huisvesten samen met alle ondersteunende personen. In 1992 werd daarom de nieuwe vergaderzaal geopend achter het oude gebouw.

In het oude gebouw worden vaak formatiegesprekken gevoerd zoals in 2014. Begin 2015 werd bekendgemaakt dat vanaf 2018 het Binnenhof voor minstens vijf jaren 'op de schop' moet en dat de gebruikers in die tijd elders moeten worden gehuisvest.

_          Ridderzaal

De Ridderzaal is het gotische gebouw, dat midden in het Binnenhof staat. Hier wordt jaarlijks op de derde dinsdag in september (Prinsjesdag) de troonrede uitgesproken door de Koning. Vanouds werd deze zaal aangeduid als de 'Groote Zaal' en ook wel als de 'Loterijzaal' vanwege gehouden loterijen.

Ook is de zaal gebruikt voor het afnemen van staatsexamens en als stal. Oorspronkelijk is de zaal een uitbreiding van een onder Graaf Floris IV van Holland begonnen paleis. Door Graaf Willem II van Holland werd aan de westzijde van dat paleis een Grote Zaal opgericht.

_          Andere bouwsels

De “Trêveszaal” werd gebouwd in opdracht van de Staten-Generaal. Dit gebeurde op verzoek van Johan van Oldenbarnevelt om zo een mooie zaal te krijgen om tijdens de Tachtigjarige Oorlog onderhandelingen te voeren die tot het Twaalfjarig Bestand van 1609 hebben geleid.

Zijn standbeeld staat op de Lange Vijverberg en kijkt naar het gebouw. In 1697 werd hier een delegatie van Russische gezanten ontvangen (de tsaar woonde toen in Zaandam) Van 1815 tot 1849 vergaderde de Eerste Kamer der Staten-Generaal in de Trêveszaal. Tegenwoordig vergadert het kabinet hier iedere vrijdag. 

Voor de rest wordt het Binnenhof opgesierd door het Keurhuis, de Hofkapel, de vergaderzaal van de Eerste Kamer en het oude en nieuwe gebouw van de Tweede Kamer. Tenslotte is daar de fontein midden op het pleintje en de poorten. Lang was het hele terrein van het Binnenhof en het Buitenhof ommuurd. Er waren poorten om van het Binnenhof naar de buitenhoven te gaan en vandaar de buitenwereld te betreden. 

Het Torentje is sinds 1982 de werkkamer van de minister-president.. Het Torentje is in de jaren 1840 gebruikt als werkkamer door Thorbecke, maar de verschillende premiers wisselden nog wel eens van kantoor. Pas sinds de regeerperiode van Ruud Lubbers is het Torentje de vaste werkplek van de minister-president.

Hij koos als neutrale plaats voor Den Haag. Hier werd in 1899 de eerste Vredesconferentie van Den Haag gehouden. Er werd een miljoenenbedrag gedoneerd en een internationale prijsvraag uitgeschreven om tot een goed ontwerp te komen.

In 1907 werd symbolisch de eerste steen geplaatst tijdens de tweede Vredesconferentie van Den Haag. Eén jaar na de opening van het Vredespaleis brak de Eerste Wereldoorlog uit. Tijdens WW2 heeft het verzet in het paleis verzetskranten gemaakt (o.a. de “Je Maintiendrai”). Het verzet had in de toren een grote antenne geplaatst.

In de kelder werden kerkbanken, de preekstoel en een groot glas-in-loodraam bewaard van de Duinoord-kerk, die in 1942 is afgebroken om plaats te maken voor de aanleg van de Atlantikwall. Tegenwoordig zijn verschillende “hoven” en “organisaties” die te maken met (internationaal) recht gevestigd in het Vredespaleis. 

Het belangrijkste en bekendste is het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties. Vanwege ruimtegebrek wordt voor diverse tribunalen uitgeweken naar andere locaties in Den Haag (zoals voor het Joegoslavië-tribunaal). Op 28 augustus 2013 werd gevierd dat het Vredespaleis 100 jaar eerder was geopend.

Paleis Noordeinde

In een akte uit 1370 wordt vermoedelijk al geschreven over Noordeinde. Nadat het bewoond is geweest door verschillende rijk gestelde werd het huis vanaf 1591 bewoond door Louise de Coligny, de weduwe van Willem van Oranje en met haar zoon Frederik Hendrik graaf van Nassau, de latere prins van Oranje.

Het paleis werd daarna bewoond door Willem II, Willem III, Frederik I (van Pruisen), Anna van Hannover. Haar kleinzoon Willem, de latere koning Willem I, woonde er van 1792 tot 1795. Na het vertrek van de Fransen in 1813 kwam het in handen van de Nederlandse staat. Paleis Noordeinde was van 1817 tot 1940 de residentie van de regerend vorst.

Koning Willem I kreeg het in 1813 ter beschikking als winterpaleis. Tijdens de regeringsperiode van koning Willem II woonde zijn hofhouding in het paleis, terwijl de koning in Paleis Kneuterdijk resideerde.

Zijn opvolger en zoon koning Willem III woonde er wel. In 1880 werd zijn enige dochter Wilhelmina er geboren, de latere koningin. Zij zou er na de dood van haar vader in 1890 blijven wonen met haar moeder koningin-regentes Emma en vervolgens met haar echtgenoot prins Hendrik. In 1909 werd hun enig kind Juliana in het paleis geboren. Na WW2 keerde koningin Wilhelmina niet terug naar Paleis Noordeinde. Zij bleef voortaan in Apeldoorn in haar zomerpaleis Paleis Het Loo wonen.  

Verhuizing naar Soestdijk

In 1948 werd het paleis gedeeltelijk door brand verwoest. Koningin Juliana gaf de voorkeur aan wonen in Paleis Soestdijk in Baarn dat meer privacy bood dan het sterk verouderde Noordeinde midden in een drukke binnenstad.

In 1969 werd bekendgemaakt dat Beatrix na haar troonsbestijging er haar werkpaleis wilde vestigen. In 1984 werd het werkpaleis op Prinsjesdag officieel in gebruik genomen.

Elk jaar vertrekt vanaf hier op Prinsjesdag de koninklijke stoet naar de Ridderzaal. Na de rijtoer komt de familie nog even op het balkon. Noordeinde werd verscheidene malen gebruikt als gelegenheid waar het Nederlandse volk afscheid kon nemen van de overleden prins Claus van Amsberg, prinses Juliana en prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld. Het was op de uitvaartdagen het vertrekpunt van de ceremoniële overbrenging van het stoffelijk overschot naar de grafkelder van Oranje-Nassau in de Nieuwe Kerk te Delft. 

Maar ook wordt het paleis bij vrolijker gebeurtenissen gebruikt. Zo lagen hier de felicitatieregisters ter tekening na de geboorten van de kinderen van koning Willem-Alexander, de prinsessen Catharina-Amalia, Alexia en Ariane. Koning Willem-Alexander gebruikt het momenteel als werkpaleis.

Aan het begin van de 80 oorlog werd echter een deel van het Haagse Bos gekapt om een stadswal rond Den Haag te bouwen.

Omdat de Spanjaarden Den Haag bezetten, werd het hout gebruikt door de Spanjaarden in hun verdediging tegen de opstandelingen. Vanaf 1606 werd het grasveld gebruikt om het spel malie te spelen waaraan het veld zijn naam te danken heeft.

Het Malieveld doet dienst als plaats voor demonstraties, militaire parades (een traditie van ongeveer 400 jaar), kermissen, circussen, festivals en evenementen zoals de “Tong Tong” (vroeger Pasar Malam). Tijdens WW2 werd Scheveningen “sperrgebiet” van de Duitsers en werd het poffertjeshuis (het paviljoen) verplaatst vanuit daar naar het Malieveld in 1941. Na de oorlog bepaalde koningin Wilhelmina dat het paviljoen op het Malieveld mocht blijven.

De grootste massademonstratie ooit op het Malieveld gehouden telde 550.000 betogers. Hij werd op 29 oktober 1983 gehouden en was gericht tegen de plaatsing van nieuwe kernwapens in Nederland. Popbands als “The Rolling Stones” (1998) en “Coldplay” (2012) traden hier op met tienduizenden bezoekers. 

Paleis Huis ten Bosch

Het Paleis Huis ten Bosch is gebouwd in de 17e eeuw als zomerverblijf voor Frederik Hendrik en zijn vrouw. Zowel Willem IV als Willem V van Oranje-Nassau zouden hier graag verblijven. Na de Franse inval van de Republiek in 1795 werd het paleis in beslag genomen als oorlogsbuit en het meubilair werd grotendeels verkocht.

Het gebouw deed dienst als gevangenis, museum en een deel als bordeel. In 1805 was het paleis woonhuis voor raadpensionaris Schimmelpenninck en vervolgens voor Lodewijk Napoleon.

Hoewel deze laatste hier slechts kort woonde zijn de meeste meubelen die je vandaag ziet van z’n hand. Na het vertrek van de Franse koning kwam de Franse gouverneur prins Lebrun hier te wonen.

Wederom woonhuis

Toen in 1815 Nederland een monarchie werd het paleis weer woonhuis van de Oranjes. Bij de scheiding van tafel en bed tussen koning Willem III en koningin Sophie in 1855 kreeg de laatste Huis ten Bosch toegewezen als verblijf. Na haar overlijden in 1877 stond het lange tijd leeg. Koningin Wilhelmina stelde het paleis in 1899 en 1907 beschikbaar voor de Haagse vredesconferenties. Maar toen ze van 1914 tot 1918 vanwege de oorlog aan de landsgrenzen Den Haag niet kon verlaten, werd Huis ten Bosch haar tijdelijke zomerresidentie.

Bijna was Paleis Huis ten Bosch in WW2 afgebroken door de Duitse bezetters, omdat er een tankgracht voor de verdediging van Den Haag moest worden aangelegd. Afbraak kon voorkomen worden, maar wel raakte het paleis tijdens de oorlog zwaar beschadigd. Na de oorlog werd het gerestaureerd en weer bewoonbaar gemaakt. In 1981 (een jaar na haar aantreden) betrok koningin Beatrix met haar gezin het paleis.

Na haar abdicatie op 30 april 2013 is zij hier officieel tot 4 februari 2014 blijven wonen. In juni 2015 wordt bekendgemaakt dat Paleis Huis ten Bosch tot eind 2018 wordt verbouwd. Het ligt in de bedoeling dat koning Willem-Alexander en zijn gezin op termijn in Paleis Huis ten Bosch gaan wonen.

Omniversum:

Omniversum is een grootbeeld filmtheater in het westen van de wijk Zorgvliet in Den Haag. Het scherm staat als een halve bol om het publiek heen en levert een betere beleving dan een plat scherm. Een geavanceerd geluidssysteem produceert hoorbare signalen maar ook extra lage tonen die met name voelbaar zijn. Er zijn 300 zitplaatsen.

De missie van Omniversum luidt: "Omniversum streeft ernaar om kennis over het menselijk leven, de natuur en onze planeet op een bijzondere en indrukwekkende wijze aan het publiek door te geven, kennis die met name essentieel is voor een duurzame samenleving." Dit vertaalt zich in films met als thema cultuur, natuur en wetenschap.

Ook muziek, geschiedenis en entertainment komen aan bod. In 1976 werd het toenmalige Sijthoff-planetarium, daterend uit 1934, door een brand verwoest. Direct na deze brand is men begonnen met het opzetten van een nieuw planetarium. In dat nieuwe theater zouden zowel planetariumvoorstellingen vertoond worden als IMAX-filmvoorstellingen.

Omniversum werd geopend in 1984 en was het eerste IMAX Dome theater in Europa. In 2007 heeft de documentaire Dolphins 407.281 bezoekers getrokken. Met dit aantal bezoekers is de documentaire niet alleen de best bezochte in Nederland, maar ook in de rest van de wereld.

Panorama Mesdag

Het cilindervormig schilderij van Panorama Mesdag is zo’n 14 meter hoog en heeft een omtrek van 120 meter.

Het schilderij, dat een van de oudste 19e-eeuwse panorama's in de wereld is, is een vergezicht op de Noordzee, de duinen, Den Haag en Scheveningen. Het behoort tot de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.

Het is in 1881 geschilderd door Hendrik Willem Mesdag en vier assistenten. Het kostte ongeveer vier maanden om het kunstwerk te schilderen. Op het panorama heeft Mesdag zijn vrouw Sientje geschilderd (onder de parasol) i.p.v. een handtekening wat gebruikelijk is op panoramaschilderijen.

Bij de opening was ook Vincent van Gogh aanwezig, die over het panorama zei: "Het enige dat aan dit schilderij mankeert is dat er niets aan mankeert". 

Madurodam

Madurodam is een bekende Nederlandse miniatuurstad in Den Haag op een schaal van 1 op 25.

Dit toeristisch attractiepark, dat jaarlijks honderdduizenden bezoekers trekt, is genoemd naar George Maduro, een Curaçaose student die zich tijdens de meidagen van 1940 als cavalerieofficier onderscheidde in de slag om de residentie, maar in 1945 in Dachau overleed.

De miniatuurstad werd op 2 juli 1952 geopend. Madurodam geeft een beeld van een Nederlandse stad en de Nederlandse samenleving door middel van maquettes van gebouwen uit alle delen van Nederland. 

In 2003 werd het model van de Luchthaven Schiphol vernieuwd en vergroot (waarmee het grootste gebouwde object in de geschiedenis van Madurodam is) en is ook de Rotterdamse haven gebouwd. Ieder jaar komen er nieuwe maquettes bij (en soms verdwijnen er oude). Alle maquettes en schaalmodellen in het stadje worden door Madurodam zelf vervaardigd in het eigen atelier. 

Landgoed Clingendael

Eigenaar Philips Doublet III liet in de 17e eeuw de boerderij die z’n vader had gekocht afbreken en liet er een landhuis bouwen met een prachtige tuin.

Marguérite barones van Brienen, bijgenaamd Freule Daisy (Den Haag 1871), woonde er tot haar overlijden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het huis bewoond door rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart.

In 1953 na overlijden van de toenmalige eigenaren werden de tuinen en het park van Clingendael-Oosterbeek verkocht aan de gemeente en voor het publiek opengesteld.

Sinds 1992 is er het bekende Instituut Clingendael gehuisvest. Het plan is daar (ondanks felle weerstand van bewoners en milieuactivisten) vanwege de vermeende bouw van nieuwe ambassade voor de V.S. De verhuizing zou in 2016 plaatsvinden.

Naast “huize Clingendael” zijn er vele bijgebouwen op het landgoed; een koetshuis, portiers-, tuinmans-, en logeerhuis. Daarnaast is er een ijskelder en een boerderij. Het beroemdste deel van de tuin is ongetwijfeld de Japanse tuin (de grootste in Nederland), die slechts acht weken per jaar voor het publiek geopend is. Freule Daisy reisde veel en nam uit Japan lantaarns, een watervat en enkele bruggetjes mee om hier een Japanse tuin aan te leggen. Tenslotte is er een Oud-Hollandse tuin en het Sterrenbos.  

Andere bezienswaardigheden: 

• De Grote kerk, De uithof, museum het Mauritshuis, lange Voorhout, de Koninklijke tuinen, de Haagse toren, museum de gevangenpoort en de Haagse Passage. 

In de 2e eeuw na Chr. lag er in de duinen aan de zuidrand van het (huidige) Den Haag een klein Romeins fort met een bijbehorende nederzetting. Dit fort lijkt te zijn gebruikt van het jaar 150 tot ca. 180 na Chr. en had een rol in de verdediging van de kust tegen invallen van plunderaars vanuit zee.

Ockenburgh is de grootste vindplaats van Romeinse resten in Den Haag. Ook bij de Scheveningseweg heeft mogelijk een Romeins fort gestaan. Dit fort stond waarschijnlijk via een weg in verbinding met het Forum Hadriani, de grootste Romeinse stad in deze regio, gelegen in het huidige Voorburg.

Middeleeuwen 

Over het ontstaan van Den Haag zelf is weinig bekend. Graaf Floris IV van Holland zou rond 1230 een 'Hof' hebben gekocht terwijl z’n opvolger, graaf Willem II, in 1248 zou zijn begonnen om dat jachtverblijf om te bouwen tot een als bestuurscentrum bruikbaar kasteel, het Binnenhof. Willem overleed in 1256, voordat zijn residentie gereed was, maar zijn zoon Floris V zorgde ervoor dat de Ridderzaal voltooid werd, en voorzien van een verguld dak en torenspitsen. Rond het Binnenhof is later het dorp Den Haag ontstaan.

De Ridderzaal en het Binnenhof werden versterkt, maar het dorp eromheen kreeg nooit stadsrechten, al bleef Den Haag residentie van de graven van Holland en hun opvolgers. Den Haag kon groeien als compromis tussen de Hollandse steden, maar diezelfde steden zorgden ervoor dat Den Haag geen vestingstad werd.

Aan het eind van de langdurige Hoekse en Kabeljauwse twisten werd Den Haag, niet beschermd door wallen en singels, in juli 1479 ingenomen en geplunderd door Wolfert VI van Borselen en Reynier van Broeckhuysen.

Vanaf 1585 werd Den Haag de vergaderplaats en werd het stadhouderlijk hof hier gevestigd.  In de 17e eeuw werd Den Haag omgeven door grachten, die door stadhouder prins Maurits als aanzet tot volledige vestingwerken waren aangelegd, maar van de geplande echte verdedigingswerken kwam verder niets.

Door de aanwezigheid van het stadhouderlijk Hof, de Staten-Generaal en buitenlandse diplomaten en adel had Den Haag een veel aristocratischer karakter dan de meeste andere Nederlandse steden. Maar er was een groot contrast tussen de aristocratische wijk rondom het Binnenhof en Voorhout en de meer volkse delen van het "dorp".

19e en 20e eeuw

Omstreeks 1870 zou het aantal van 100.000 worden gehaald, en rond 1900, in de fin de siècle-tijd van Louis Couperus, telde de stad ongeveer 200.000 inwoners. Ten zuiden van de oude binnenstad ontstonden toen dichtbevolkte arbeiderswijken (Laakkwartier, Schilderswijk, enz.), terwijl tegen de duinkant nieuwe wijken voor de meer gefortuneerde burgers gebouwd werden: Statenkwartier, Duinoord, Archipelbuurt, enzovoort.

In die tijd speelde Den Haag ook in kunstzinnig opzicht een belangrijke rol vanwege de schilders van de Haagse School. In de loop van de negentiende eeuw trok de vissersplaats Scheveningen geleidelijk meer toeristen, die vooral op het brede zandstrand afkwamen. In 1899 vond in Den Haag de Eerste Haagse Vredesconferentie plaats, die leidde tot de oprichting van het Permanent Hof van Arbitrage, dat in Den Haag gevestigd werd.

De Amerikaanse staalmagnaat Andrew Carnegie schonk een immens bedrag voor de bouw van het Vredespaleis (gebouwd tussen 1907 en 1913), waarin dit hof zou zetelen. Sinds de 19e eeuw heeft Den Haag ernaar gestreefd gebieden te annexeren wegens ruimtegebrek.

Bombardement Bezuidenhout:

Tijdens de Duitse bezetting (1940 - 1945) werden ongeveer 15.000 van de meer dan 17.000 Haagse Joden vermoord. De beide NSB-burgemeesters die Den Haag in die periode kende hebben hier met het Haagse politiekorps een actieve rol in gehad.

De HofstadGroep

De laatste 20 jaar heeft Den Haag een gigantische reformatie meegemaakt; oude wijken verdwijnen en moderne hoge kantoor- en appartementsgebouwen verrijzen en veranderen de “skyline” aanzienlijk.