Breda en de Efteling

Grote- of Onze Lieve Vrouwekerk: 

De Grote kerk (onze lieve Vrouwekerk) van Breda is het belangrijkste monument van de stad en tevens het herkenningspunt en symbool. De toren van de witte kerk gelegen in het centrum is bijna 100 meter hoog en torent overal boven uit maar bovenal heeft de kerk een nationale betekenis.

De in 1100 gebouwde houten kerk werd in de 15^e eeuw vervangen door de huidige Gotische kerk. In 1520 werd begonnen aan de bouw van de Prinsenkapel in opdracht van graaf Hendrik III van Nassau-Breda.

Zij was in eerste instantie bedoeld als familiekapel, waarin getrouwd kon worden en waar ook familieleden begraven konden worden.

Uiteindelijk werden er 17 leden van de familie in de kapel begraven. Hoogepunt is het praalgraf van Engelbrecht II van Naussau.

Toen stadhouder Willem van Oranje overleed lag het in de bedoeling dat ook hij daar begraven zou worden, maar omdat de stad Breda in die tijd nog in handen was van de Spaanse heerser, zijn hij en na hem al zijn regerende nakomelingen te Delft begraven. 

Het kasteel

De hertog van Brabant verkocht het kasteel van Breda in 1353 aan de Hollandse edelman Jan II van Polanen, Heer van Breda, die de burcht versterkte met een gracht en vier hoektorens.

D.m.v. een huwelijk kwam het in 1403 in handen van de Duitse edelman Engelbrecht I van Nassau waardoor er een band ontstond tussen Nederland en het huis van Oranje-Nassau. Het kasteel werd door opvolgers flink verbouwd en uitgebreid en kwam in handen van de toen elfjarige Duitse neef Willem van Nassau-Dillenburg (de latere Willem van Oranje).

In zijn strijd tegen het Spaanse gezag kreeg het kasteel opnieuw een militaire functie. In 1667 werd in het kasteel de Vrede van Breda getekend. Stadhouder-koning Willem III bouwde tussen 1686 en 1695 het kasteel verder uit, waarbij het de naam Prinsenhof krijgt. Hij en zijn opvolgers verblijven echter maar weinig in het kasteel. In de Franse tijd (18e eeuw) deed het Kasteel van Breda dienst als kazerne en militair hospitaal.

Koning Willem I stelde in 1826 het Kasteel van Breda ter beschikking aan de Koninklijke Militaire Academie (KMA). Het Kasteel van Breda was in WW1 en WW2 gemobiliseerd door Nederlandse militairen. Het Kasteel werd vanaf juli 1940 door de Duitse bezetter gebruikt voor de opleiding van de Kriegsmarine, een bureau van de Siegerheidsdienst (SD), een militaire telefooncentrale en om een eenheid van de Nationalsozialistische Kraftfahrerkorps (NSKK) in onder te brengen.

Na de oorlog zou het kasteel weer door het KMA in gebruik worden genomen. Veel van de oorspronkelijke versterkingen zijn niet langer aanwezig; slechts aan het Spanjaardsgat zijn nog twee zevenhoekige torens zichtbaar. 

Andere bezienswaardigheden:

Andere belangrijke gebouwen in Breda zijn de Waalse kerk, het gerechtsgebouw (uit 1886), het Octrum huis en het burgerweeshuis. Ook kun je een kijkje nemen in de Sint Joostkapel, bij de vlees- of vishal of de oude haven die gedempt werd in 1966 maar tegenwoordig weer “open” is. Breda heeft eeuwenlang een belangrijke rol gespeeld als vestingstad en bleef ook na de slechting van de vestingwallen, in de jaren 1869-1877, een garnizoensstad waar grote kazernecomplexen verrezen.

De meeste van deze hebben een andere gekregen zoals de “Trip van Zoudtlandkazerne” die in 1997 gedeeltelijk werd verbouwd tot het Generaal Maczek Museum, dat de geschiedenis belicht van de in 1942 opgerichte Poolse divisie welke Breda in 1944 heeft bevrijd. Er is ook nog een oorlog- en vredemuseum. Ook zijn de hofhuizen de moeite waard om te bezichtigen; dit is een soort type huis waarin de hofhouding van de Nassaus resideerde.

Hofhuizen

Ook betekent het een wooncomplex dat rond een binnenplaats was gebouwd met een poort die op de straat uitkwam. De Hofhuizen zijn karakteristiek voor Breda. Tenslotte is er nog de koepelgevangenis waar na WWII oorlogsmisdadigers werden opgesloten. 

In de buitenwijken van Breda liggen twee hele andere bezienswaardigheden; eerst is daar het prachtige kasteel Bouvigne, ooit bezit van prinsen en tevens in 1637 het hoofdkwartier toen Frederik Hendrik de stad Breda belegerde om aan de Spaanse overheersing een eind te maken. Nu een geliefde trouw locatie. De ander is de villa die dienst deed als film locatie van de film “Schatjes” uit 1984. Deze is gelegen aan de Batenburglaan nummer 157. 

Het heeft 36 attracties met o.a. het Sprookjesbos (vooral geënt op Anton Pieck’s fantasie), achtbanen, waterattracties en darkrides maar ook een natuurpark met speeltuin, theehuis en roeivijvers.

Naast een attractiepark omvat de hele Wereld van de Efteling tegenwoordig ook het Theater de Efteling, het Efteling Hotel, de Golfclub Efteling, het accommodatiegebied Bosrijk en bestaan er plannen voor verdere uitbreidingen.

De Efteling is onderscheiden met diverse prijzen, waaronder de Pomme d'Or voor het "beste recreatiepark van Europa" (1972) en de IAAPA Applause Award voor het "beste pretpark ter wereld" (1992).

Het sprookjesbos: 

Het sprookjesbos was de eerste attractie in het park dat officieel de deuren in 1952 opende. Uitbreiding kwam in de vorm van de Stoomcarrousel, de Indische waterlelies, Holle bolle Gijs, het Spookslot, de Python, de Pirana, de Fata Morgana, het volk van Laaf en droomvlucht. Meer recentere uitbreidingen zijn de 3D bioscoop Pandadroom, Joris en de draak en de vliegende Hollander. 

De Efteling ligt in de gemeente Kaatsheuvel zo’n 15 km ten noordoosten van Breda.

Vanuit de wijde omtrek trokken mensen naar Breda om daar hun handel te drijven. In het begin van de 14e eeuw rond 1333 wordt Breda ommuurd. Al snel breidt de stad zich uit buiten de poorten en worden de muren vervangen door vestingwerken.

Tussen 1576 en 1581 werd Willem van Oranje opnieuw tot Heer van Breda gekozen waarbij hij in dat laatste jaar als vogelvrij wordt verklaard door de Spanjaarden die ons inmiddels regeren over ons land.

De Spaanse oorlog: 

In 1590 wordt Breda heroverd op de Spanjaarden door de list met het turfschip van Breda door de broer van Willem, Maurits van Oranje. In de jaren 1624 en 1625 wordt Breda omsingeld door Spinola maar in 1637 wordt de stad weer heroverd door de Republiek o.l.v. Frederik Hendrik van Oranje. In 1667 wordt in Breda de vrede van Breda getekend wat de beëindiging inhoudt van de tweede Engels-Nederlandse oorlog. In 1793 volgt wederom een beleg van de stad – deze keer zijn het de Fransen o.l.v. Charles Francois Dumouriez.

Na jaren van Franse bezetting (Napoleon) verschijnen er in 1813 Kozakken in de buurt van Breda die de laatste Franse doen vluchten. De stad wordt bezet door Russische en Pruisische troepen tot een ander Frans leger terug komt om de stad weer te veroveren. Deze worden teruggeslagen tijdens het Beleg van Breda, mede m.b.v. Nederlandse troepen en de burgerbevolking.

Kort na de Duitse inval - op de vroege ochtend van 10 mei 1940 - vond de massale evacuatie van Breda plaats. De stad en z’n bevolking dreigde namelijk tussen de frontlinies van de oprukkende Duitsers en Fransen terecht te komen. De omstreeks 50.000 inwoners kregen op deze Eerste Pinksterdag van 12 mei 1940 het bevel de stad te evacueren. De lokalen spreken zelf van ‘De Vlucht’. Er kwamen wat Franse troepen de grens over maar deze trokken alweer snel weg.

De Vlucht 

De tijden van bezetting en erna: 

Tijdens de bezetting maakten de bezetters gebruik van het grote aantal militaire bouwwerken in de stad om onder meer militairen van de snel uitbreidende Fliegerhorst Gilze-Rijen te huisvesten. Breda lag pal op de luchtroute van Engeland naar Duitsland en kreeg daardoor regelmatig te maken met luchtaanvallen of bombardementen, die enkele honderden inwoners het leven kostten.

In december 1942 volgde deportatie van de meeste Joodse inwoners van Breda. In totaal kwamen 118 Bredase Joden om uit een Joodse gemeenschap van ongeveer 150 mensen, De NSB vernielde delen van de synagoge, een deel van het interieur werd geroofd. Op 4 september 1944 kondigde radio Oranje aan, dat Breda bevrijd was, nadat op die datum ook Antwerpen bevrijd was. Dat bericht bleek vals (dolle dinsdag) en werd later die dag ingetrokken. Veel bezetters en collaborateurs ontvluchtten toen de stad.

Op 29 oktober 1944 werd de stad bevrijd door Poolse soldaten van de 1^e pantserdivisie onder generaal Maczek die hier in 1994 is begraven op de militaire begraafplaats. Na de oorlog zou de koepelgevangenis vele voormalige bezetters die verdacht werden van oorlogsmisdaden opgesloten – o.a. de vier van Breda. In die tijd was Breda al een heuse stad geworden met veel nieuwbouw.

Prijswinnaars

Breda wilde zich vanaf 2009 meer gaan profileren als Nassau-stad met zijn historische verbondenheid met het Huis Nassau en het Koninklijk Huis. Op 8 oktober 2009 won Breda de tweejaarlijkse verkiezing van de beste binnenstad van Nederland.