Baarle en de Dodendraad

Bezienswaardigheden - Nederland

HOME / Nederland / NL - Zuiden - bezienswaardigheden

inleiding

In het zuiden van provincie Noord Brabant ligt misschien wel het meest bijzondere dorp van Nederland; Baarle-Nassau. Het dorp heeft een ontstaansgeschiedenis die terug gaat tot de 12e eeuw toen de enclave-kwestie begon tezamen met “Baarle-Hertog” wat tot België behoort. Nu kwam zo’n lappendeken wel vaker voor maar aldaar werd het probleem niet opgelost.

Alleen de 30 enclaves van Baarle-Hertog en Baarle-Nassau waren al sinds de 13de eeuw een probleem en dit zou gedurende de gehele besprekingen zo blijven. Pas in 1995 werden de enclavegrenzen dan ook vastgelegd als landsgrenzen. Tot de dag van vandaag wandel je in een paar minuten een aantal keren de grens over die aangemerkt wordt met lijnen over het trottoir en weg soms dwars door huizenblokken heen.

Indien je nu vanaf Baarle Nassau in de richting van het gehucht zondereigen rijdt kom je bij de Belgische grens terecht. Hier stond t.t.v. WW1 de dodendraad of dodenhek. Het was een ruim 300 kilometer lange draadversperring die de grens aanduidde tussen het neutrale Nederland en het door de Duitsers bezette België.

Na de oorlog werd het gehele hek verwijderd maar er zijn op sommige plekken monumenten gezet alsmede stukken replica of reconstructies om aan te geven hoe het er toen ongeveer heeft moeten uitzien.

highlights

Baarle Nassau (NL) en Baarle Hertog (BE):

Je komt niet naar de gemeente Baarle Nassau c.q. Baarle Hertog voor de schoonheid. Het is het bijzondere van een vervlochten gemeente waar een lappendeken is ontstaan van enclaves en Nederlands en Belgisch grondgebied. De grens loopt soms zelfs dwars door gebouwen en huizen.

In sommige gevallen zelfs door de voordeur. In heel het dorp is de grens met witte kruisjes en grenspalen aangegeven, wat een erg bijzonder zicht geeft. Alle stukken België en Nederland samen vormen het dorp Baarle. Om een goed beeld te krijgen kun je bij het VVV van de gemeente een kaartje krijgen met een wandeling die je naar de meest bijzondere stukjes brengt.

De Singel is het centrum van de stad waar de wandeling begint en eindigt. Hier is het ook het plaatselijke VVV gevestigd (alsmede het stadhuis) en kun je op het terras bijvoorbeeld een “Bossche bol” bestellen.

Op dit drukke punt in de stad valt het direct op hoeveel auto’s met Nederlandse en Belgische kentekenplaat rondrijden. Voor de “Remi” kerk kun je een van de voormalige grenspalen zien staan. Verderop tijdens de wandeling kom je het voormalige (dit is tevens een reconstructie) militaire ontvangststation MN7 tegen wat gebruikt is tijdens WW1 met de draadloze centrale antennemast.

Het Bels lijntje:

Ook kom je hier de overblijfselen tegen van het voormalige Bels (trein) lijntje. Baarle-Nassau had twee stations, die onderdeel uitmaakten van deze lijn. Een station Baarle-Nassau in het dorp zelf en een station Baarle-Nassau Grens bij de buurtschap Baarle-Nassau Grens.

In de straat Loveren kom je wel een heel speciaal huis tegen. Deze is namelijk door tweeën gesplitst waarbij Loveren 2 Nederlands is en Loveren 19 Belgisch. In dit gebied hebben tijdens WW1 ook Nederlandse barakken gestaan met Nederlandse militairen om de boel in de gaten te houden. Wat tenslotte ook opvalt in de gemeente is het aantal etablissementen die namen houden die suggereren naar dingen die met de smokkel te maken hebben.

Zelfs in de jaren 80 gebruikte Nederlanders en Belgen het dorp om te kopen wat bij het buurland goedkoper en of makkelijker te krijgen was. De Nederlanders tankten hun auto’s vol en kochten sigaretten. De Belgen togen massaal naar de seks shops in het Nederlandse Baarle Nassau.

Dodendraad:

Toen de Duitsers in 1914 België bezette bouwden zij op de grens met het neutrale Nederland een hek onder dodelijke elektrische spanning. Deze moest verhinderen dat oorlogsvrijwilligers en Duitse deserteurs België ontvluchtten. Tevens moest het hekwerk verhinderen dat spionageberichten uit bezet gebied via Nederland geallieerde spionagediensten bereikten en diende het smokkel tegen te houden.

Dit werd de draad, het dodendraad of het dodenhek genoemd omdat het naar schatting vele honderden mensen het leven heeft gekost. Daarentegen kon het hek niet voorkomen dat duizenden mensen op velerlei manieren alsnog de grens passeerden. De elektriciteit was vaak al voor de wapenstilstand in november 1918 van de Draad gehaald.

Een reden daarvoor was dat de Duitsers wilden voorkomen dat de Belgische wegen verstopt raakten door mensen die vanuit het frontgebied in Noord-Frankrijk en Zuid-België naar het noorden trokken. Nadat de Draad stroomloos was geworden werd hij door plaatselijke boeren over grote delen afgebroken.

Omheining als hoofdmoot:

De materialen werden voor vele doeleinden gebruikt, maar met name als omheining. Na 11 november 1918, de dag van de wapenstilstand, werden de restanten van de Draad definitief afgebroken. Behalve wat waarschuwings- en (historische) attentieborden is er niets van de versperring overgebleven.

Maar in de loop van de tijd werden op meerdere plekken langs de grens monumenten in de vorm van een reconstructie of een plaquette geplaatst. Bij het gehucht Gel (vlakbij het Belgische Zondereigen) staat een korte strook dodendraad met twintig authentieke en intacte isolatoren.

Deze werden ter plaatse tijdens akkeronderzoek gevonden. Bij deze reconstructie werd een nagebouwd schakelhuis neergezet. Andere reconstructies kun je terugvinden bij Hamont, de Klinge, Boekhoute, Leendersbos, Molenbeersel, Kotem (Maasmechelen), Koewacht en Reusel.

ZIE ALGEMEEN (onder) VOOR MEER INFO

geschiedenis - baerle nassau en dodendraad

In de buurt van Baarle is een Germaanse en Frankische begraafplaats, een bronzen strijdbijl en een grafheuvel aangetroffen om aan te geven dat de plek allang bewoond werd. De enclave-problematiek is ontstaan in de 12e eeuw toen Nederland nog een lappendeken van verschillende vorstendommen was.

Stukken land werden in leen gegeven en echt landsgrenzen zoals we nu kennen bestonden nog niet. In deze tijd probeerde de Hertog van Brabant te voorkomen dat de Graaf van Holland te veel macht kreeg in het zuiden van Nederland.

Hertog Hendrik van Brabant gaf, in ruil voor zijn trouw en steun, de Heer van Breda Godfried van Schoten stukken land in en rondom Baarle te leen. Hij kon niet alles te leen geven omdat sommige stukken al een andere leenman hadden en omdat hij bepaalde stukken zelf wilde houden om tol en belasting over te heffen.

Zo ontstond de lappen deken. Vanaf 1400 noemden de inwoners in de gebieden die bij Breda hoorde zich Baarle-Nassau. Bovenstaande problemen werden in de loop van de tijd gecorrigeerd behalve hier. Ook niet toen in 1648 de grens tussen de Spaanse en de Staatse gebieden werd vastgesteld, en al evenmin toen België zich in 1830 losmaakte van Nederland.

De enclaves speelden niet alleen staatkundig maar ook religieus een rol.

WW1:

Tijdens WW1 was het grootste deel van België door de Duitsers bezet en hermetisch van Nederland afgescheiden door een hoogspanningsraster. De Duitsers durfden het echter niet aan om de enclaves binnen te trekken, aangezien deze binnen Nederlands grondgebied lagen en Duitse troepen zich dan door het neutrale Nederland moesten begeven. Aldus bleef de Belgische post en telegraaf werkzaam buiten Duitse controle om.

In een van de enclaves werd een geheim station voor draadloze telegrafie geïnstalleerd. Onderdelen ervan werden naar de enclave gesmokkeld. In de ogen van de Duitsers werden de onbezette Belgische enclaves een haard van verzet. Om haar neutraliteit te demonstreren liet de Nederlandse regering rond de dorpskern van Baarle een vijf kilometer lange afrastering van kippengaas aanleggen, met daarin zeven streng bewaakte toegangspoorten. Tussen april en augustus 1915 hadden de Duitsers al een hoogspanningsdraad langs de rijksgrens van België gespannen.

De dodendraad

Na de inval van het Duitse leger in België in augustus 1914 ontstond een grote stroom vluchtelingen naar Nederland, die gedurende het beleg van Antwerpen haar piek kende. Onder de gevluchte waren ook mannen die via Nederland en Engeland naar Frankrijk wilden om zich aan te sluiten bij de geallieerde legers. Om de vele oorlogsvrijwilligers een halt toe te roepen, wilden de Duitsers de Belgisch-Nederlandse grens onder controle krijgen. Daarmee zou het meteen een stuk lastiger worden spionageberichten de grens over te krijgen.

Nederland zou nooit bezwaar maken tegen deze dodendraad. Er werden bomen gekapt en prikkeldraad gespannen maar de bewaking kostte vele Duitse manschappen die besloten een elektrisch hek te plaatsen. In de zomer werd begonnen met de bouw en een jaar later was het klaar. De versperring bestond uit vijf tot tien koperen, verzinkte of andere elektriciteit geleidende draden die met porseleinen isolatoren 30 centimeter van elkaar aan palen waren gespannen tot een hoogte van anderhalf tot drie meter. De barrière had een lengte van 332 kilometer van nabij het toenmalige vierlandenpunt in Noordoost-België tot in Knokke in het westen.

Voor de bouw werden Duitse militairen ingezet, evenals Russische krijgsgevangenen en Belgische arbeiders, van wie velen naar Nederland vluchtten. Aan beide zijden van de Draad was een extra hek met prikkeldraad geplaatst, om mens en dier van de Draad weg te houden. Naast het prikkeldraad lag aan Belgische zijde een pad voor patrouilles.

Sloop en niemansland

Er werden gebouwen gesloopt, over sloten heen gebouwd en kortere routes bepaald waardoor stukken niemandsland ontstonden. Naast militaire soldaten waren er zoeklichten, luchtballonnen en mijnenvelden. Tot 2x werd er een extra draad gespannen. Op enkele plekken werd er ook een draad vlak onder de grond ingegraven om te voorkomen dat men door middel van een kleine uitdieping onder de Draad door kon gaan.

Duitse militairen werden omgekocht om bijvoorbeeld even de elektriciteit uit te doen, ook het gebruik van niet-geleidende voorwerpen die voorkwamen dat het lichaam in aanraking kwam met de draad werden veel gebruikt. Tenslotte was er het gebruik van de houten Passeursramen die ingeklapt onder de kleding naar de grens gesmokkeld konden worden.

Er zijn zo’n 25.000 personen over de grens gekomen (vooral spionnen, smokkelaars, Duitse deserteurs, Belgische vluchtelingen en onvoorzichtige burgers) en men gaat uit van zo’n 500 dodelijke slachtoffers.

.

De gemeente werd 16 mei 1940 bezet door het Duitse leger en bevrijd op 24 september 1944. Volgens het oorlogsmonument in de gemeente sneuvelden er bij de bevrijding 58 Poolse soldaten en 12 burgerslachtoffers. Na de Tweede Wereldoorlog, en vooral sedert het einde van de 20e eeuw, zijn de Belgische en Nederlandse diensten steeds meer gaan samenwerken.

Een aantal zaken zijn gescheiden, andere zijn samengevoegd of in hetzelfde gebouw gevestigd, zoals in 1997 de politiekorpsen. Ook hebben de gemeenten Baarle-Hertog en Baarle-Nassau nu een gemeenschappelijke website.

>>> Lees hier de gehele Nederlandse GESCHIEDENIS

baerle nassau - tips & advies (2021)

In het centrum van “Baarle” kun je op de Singel “genieten” van de drukte vanaf een terrasje terwijl je in Chaam echt je best moet doen om een leuk terras te vinden. Zeker in het centrum. Wijzelf hebben bij een wegrestaurant gegeten even buiten Baarle.

Naam : Camping Klein paradijs (Chaam)

Adres : Schaanstraat 11

Tel.nr. : 0161 491 446

Website : www.campingkleinparadijs.nl

Inhoud:

Camping Klein Paradijs is een gezellige familiecamping niet ver van Chaam waar je boodschappen kunt doen. De ruim opgezette camping ligt op een prachtige plek, aan de rand van een uitgestrekt natuurgebied met bos, beek en heide. Maar ook op de camping zit je in het groen, dankzij de weelderige begroeiing die veel privacy en rust biedt.

Er is een redelijk groot buitenzwembad waar je een kleine versnapering kunt halen, een café met groot terras en een snackbar. Ook is er een klimtoren voor de kinderen. De wc-douches zijn gelegen in een sober maar schoon campingcomplex. Je hebt wel muntjes nodig.

Het entreehuisje (met boom) is goed bemand met vriendelijk personeel. Er staan veel “vaste” mensen op de camping en wij hadden met onze tent totaal geen privacy en geen beschutting.

Wielerronde de Acht van Chaam: Het dorp heeft landelijke bekendheid gekregen vanwege deze jaarlijkse wielerwedstrijd.

Het is een criterium dat volgens traditie de eerste woensdag na afloop van de Ronde van Frankrijk plaatsvindt. Voorafgaand vindt het festival de Nacht van Chaam plaats.

Bij o.a. de VVE in Baarle-Nassau kun je twee folders ophalen m.b.t. de dodendraad:

Wandelroute Dodendraadpad van 3,3, km
Fietsroute Dodendraadroute van 38 km

www.dodendraad.org

zie ook:

Klik hier voor bezienswaardigheden - NL - Zuiden >>>