Alkmaar en Bergen

Alkmaar-centrum:

Het centrum van Alkmaar beschikt over voor deze stad karakteristieke oude grachten, cafés, restaurants en winkels waarvan talloze vallen onder het kopje rijksmonument.  Verschillende delen van de stad zijn een beschermd stadsgezicht waaronder de binnenstad en Westerhoutkwartier.

De stad kent vele grachten met gebouwen en huizen uit de 16e tot de 19e eeuw waaronder de prachtige oude vismarkt en de Meint. De bekendste zijn wellicht de accijnstoren, de watertoren, het Renaissance-stadhuis, Hooge Huys of de huis met de kogel.

De bekendste van de  in totaal 13 kerken van Alkmaar is de Grote of Sint-Laurenskerk waarvan de bouw in de 15de eeuw begon. De kerk is ook nu nog het grootste middeleeuwse kerkgebouw in de Alkmaarse binnenstad. In de Sint-Laurenskerk staat de tombe van graaf Floris V van Holland.

Andere bekende kerken zijn de Rooms-Katholieke Sint-Laurentiuskerk wat een van de vroegste in Noord-Holland van de beroemde architect Pierre Cuypers is en de Don Bosco- en Doopsgezinde kerk. Alkmaar heeft ook een roze buurt(straat) en het Victorieplein – de plek waar de Spanjaarden tijdens de 80 jarige oorlog tot drie keer tot staan werden gebracht. Er staat nu een indrukwekkend monument.  

Hofjesstad

Alkmaar is alom bekend om zijn vele hofjes; de stad heeft er acht in totaal waarvan de meeste nog steeds bewoond zijn. Het oudste nog bestaande hofje is het Huis van Zessen, dat werd gesticht in 1510 en zijn naam dankt aan de zes oude rooms-katholieke mannen die hier woonden.

Vlak bij het Huis van Achten ligt het Hof van Sonoy, dat zich bevindt op de plaats van een voormalig klooster. Het hof kwam in 1572 in handen van het stadsbestuur en werd destijds gebruikt om stedelingen onder te brengen die dakloos waren geworden omdat hun huizen waren gesloopt voor de aanleg van de nieuwe stadsverdediging.

Het Wildemanshofje, dat in  1714 werd gebouwd, bood aanvankelijk plaats aan 24 bejaarde vrouwen van verschillende geloofsrichtingen. Tot 2015 telde de gemeente Alkmaar dertien molens die allemaal rijksmonument zijn. Daarvan bevinden zich er twee in Koedijk, zes in het dorp Oudorp en vijf in de stad Alkmaar zelf. 

Ten noordoosten van het centrum kun je aan de Molenkade een hele rits aan molens zien. 

De kaasmarkt:

De Alkmaarse kaasmarkt is al meer dan vier eeuwen een traditie, die tegenwoordig jaarlijks door 100.000 mensen wordt bezocht. De 'markt' vindt plaats op het Waagplein, voor het monumentale Waaggebouw dat hier ontstond nadat het gebouw in de 14^e eeuw als kapel had gefungeerd.

Het gebouw is nu zowel informatiecentrum als kaasmuseum. In de 18e eeuw werd vier dagen per week kaasmarkt gehouden, en deze duurde tot 1 uur 's nachts. Gemiddeld werd per marktdag 300 ton kaas omgezet. Sinds 1939 is Alkmaar de enige stad die nog kaas verhandelt op deze traditionele wijze. Vandaag de dag zijn de kaasmarkten elke vrijdag (van april tot september) te bezichtigen.

Op de kaasmarkt lopen de kaasdragers van het Alkmaarse Kaasdragers-gilde in vier verschillende kleuren: Geel, rood, blauw en groen. Zo vormen zij groepen die vemen worden genoemd. Alle kaasdragers dragen een wit pak met strooien hoed.

De kaasdragers hebben verschillende benamingen. Om 10:00 uur luidt de aanvangsbel en begint de kaasmarkt. De zetters beladen de karakteristieke berries, die door de kaasdragers naar de weegschaal worden gedragen. Aldaar wordt de kaas gewogen. Op het plein bepalen keurmeesters de kwaliteit van de kaas en onderhandelen handelaren over de prijs.

Dit gaat traditioneel gepaard met het handje klap. Omstreeks 12:30 is de kaasmarkt afgelopen. Naast het plein bevind ich ook het “Beatles’ museum over de populaire muziekband uit de jaren 60 van de vorige eeuw. 

Andere bezienswaardigheden in Alkmaar: 

• Je kunt het ’t Kruithuisje bekijken alsmede de oude vismarkt. Ook heeft Alkmaar het huis Leeuwenburg of huize “Egmont” (Huis de Dieu) of het Moriaanshoofd te bieden. Tenslotte zijn ook het stedelijk museum alsmede het biermuseum aan te bevelen. 

Bergen:

Het plaatsje Bergen bestaat uit een aantal buurtschappen gebouwd rond de Ruïnekerk waar al sinds de 10e eeuw mensen woonden. In 1574, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werd de kerk geplunderd en afgebrand door de geuzen gebruikmakend van de verschroeide aarde.

Zij waren bang dat de Spanjaarden het beleg van Alkmaar wilde hervatten. In 1799, tijdens de Tweede Coalitieoorlog tegen revolutionair Frankrijk, viel een Brits-Russisch leger de huidige provincie Noord-Holland binnen waarbij bij Bergen fel werd gevochten.

De vele kogelgaten en -inslagen in de kerk herinneren hier nog aan. In 1943 werd luidklok door de Duitse bezetters gevorderd. IN 1970 werd er een nieuwe klok in gebruik genomen met daarop de 266 slachtoffers uit Bergen uit WW2. Nabij het centrum van Bergen herinnert de Russenstraat ook aan de strijd in de 18de eeuw; rondom het Russenmonument (hoek met Nolsestraat) liggen zo’n 560 Russische slachtoffers van de strijd. 

Russen, Fransen en kunstenaars

Onder de Russenduin (een kolossale grafheuvel) in Bergen aan Zee liggen nog meer slachtoffers afkomstig uit Rusland. Kaasboerderij De Franschman ligt op het punt waar drie belangrijke wegen samenkomen: de Eeuwige laan uit Bergen, de Zeeweg uit Bergen aan Zee en de Herenweg uit Egmond.

Vermoedelijk ontleent de boerderij zijn naam aan een Franse soldaat die in 1799 tijdens de Slag bij Bergen hier is omgekomen en later is teruggevonden. 

Sinds ongeveer 1900 is Bergen een kunstenaarsdorp dat veel schilders, schrijvers en architecten aantrekt. De Bergense School (of School van Bergen) is een groep schilders die in het begin van de twintigste eeuw in deze plaats woonden en werkten. Het Museum Kranenburgh in Bergen toont onder andere een verzameling kunstwerken van deze Bergense School. 

De villawijk Park Meerwijk werd tussen 1915 en 1918 geheel in de stijl van de Amsterdamse School gebouwd. Er zijn in de zomermaanden op donderdag en vrijdag kunstmarkten rondom de Ruïnekerk, er zijn muziekfestivals en de Kunst10daagse die elk jaar in oktober tienduizenden bezoekers trekt. In Bergen staat ook het voormalige woonhuis van Adriaan Roland Holst (1888-1976), de "Prins der Dichters". 

Tweede Wereldoorlog

Kort voor het uitbreken van WO II kreeg Bergen een heus vliegveld. Het werd in gebruik genomen op 17 juli 1939.

Bijna 2 jaar daarvoor was aangekondigd dat de aanleg in de Bergermeer zou gaan plaatsvinden om redenen van landsbelang. In de vroege ochtend van 10 mei 1940 verschenen de eerste Duitse jagers en bommenwerpers en werd het militaire vliegveld gebombardeerd.

Van de 13 op het betonnen platform opgestelde G.1 toestellen, toen de snelste en beste jager die onze luchtmacht bezat, werden er 12 vernield. Ook vielen er 3 doden. Na de capitulatie werd het vliegveld hersteld en gecamoufleerd en stationeerden de Duitsers hier vooral Messerschmitts 110. Op 4 mei 1944 vond een zwaar bombardement plaats door de Britten. 

Vliegveld Bergen

Een Amerikaanse bommenwerper gooide op 28 mei 1944 de laatste bommen op ‘Bergen’. Na de landing in Normandië op 6 juni 1944 bliezen de Duitsers het resterende vliegveld op.

Op woensdag 2 mei 1945 dropten de geallieerden hier zo’n 1500 voedselpakketten, eindelijk een vreugdevolle gebeurtenis. Augustus 2011 staat het vliegveld op de nominatie om onderdeel te worden van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) van de overheid, waarschijnlijk inclusief het bijbehorende mobilisatiecomplex.

Het is voorlopig in beheer bij Natuurmonumenten. Bij o.a. de Hoeverweg, Kolonel Sneepweg en Groeneweg zijn nog bunkercomplexen te vinden terwijl bij boerderij de “Franschman” en de “Groeneweg” ook nog respectievelijk een tankmuur- en tankversperring te zien zijn. Verder staan in dit “vierkant” nog talloze andere bunkers- en betonnen versperringen. 

Andere bezienswaardigheden

Andere bezienswaardigheden in de gemeente Bergen zijn onder andere het Zeeaquarium (Bergen aan Zee) en de historische musea Het Sterkenhuis (Bergen) en het Museum van Egmond (Egmond aan Zee). Op de eerste woensdag van augustus is in Bergen de traditionele Lichtjesavond, waarbij de inwoners hun tuinen versieren met lampjes.

Bij Bergen staan twee poldermolens, de ene staat aan de Meerweg en de andere aan de Voert. Die aan de Meerweg is de Damlandermolen uit omstreeks 1700. 

De andere molen staat in het buitengebied van Bergen, in de Philisteinse polder ter hoogte van Het Woud.

De stad deed toen voornamelijk dienst als grensvesting en uitvalsbasis in de strijd tegen de West-Friezen. In 1328 vond in Alkmaar een grote stadsbrand plaats.

In 1573 werd Alkmaar belegerd door de Spanjaarden, die in Oudorp hun kamp hadden opgeslagen. De Alkmaarders hielden hen echter met kokend teer en brandende takkenbossen op afstand.

Deze gebeurtenis, die leidde tot de bekende uitdrukking “bij Alkmaar begint de victorie”, wordt nog elk jaar gevierd op 8 oktober tijdens Alkmaars Ontzet. In de Franse tijd werd Noord-Holland omgevormd tot het 'Departement van Texel', waarvan Alkmaar de hoofdstad werd.

Slag bij Bergen (Binnen) 1799

Het Noord-Hollands Kanaal, dat in 1824 geopend werd, liep bij de aanleg precies om Alkmaar heen. Door de groei van Alkmaar loopt het er tegenwoordig dwars doorheen.

In de 20e eeuw ontstonden nieuwe woonwijken rond Alkmaar. De stad begon ook een steeds grotere rol te spelen bij de opvang van het bevolkingsoverschot in de Randstad en de bevolking die een huis zocht door de renovatie van oude stadswijken, vooral Amsterdam. Alkmaar verkreeg de groeikernstatus en werd derhalve toentertijd als een van de eerste "overloopsteden" aangemerkt.

Tegenwoordig is Alkmaar de derde stad (gebaseerd op inwoneraantal) van de provincie Noord-Holland.