Malakka

De koloniale binnenstad:

Malakka kent meerdere koloniale en postkoloniale bezienswaardigheden waardoor het een belangrijke toeristische trekpleister is. In de oude binnenstad vindt men nog veel terug uit het Nederlandse koloniale verleden.

Op het Dutch square, in de volksmond het rode plein geheten, bevindt zich bijvoorbeeld nog de rood-witte kerk genaamd Christ Church (oorspronkelijk een Nederlands-Hervormde kerk), die nu aan de Anglicaanse Kerk toebehoort.

Deze kerk is in 1750 gebouwd. In de directe nabijheid van de Christ Church is het vroegere stadhuis van Malakka, genaamd het Stadhuys, gelegen. Het Stadthuys is in 1650 gebouwd en wordt algemeen beschouwd als het oudste Nederlandse bouwwerk in Azië. Anno 2005 is er een historisch museum gevestigd. 

Het is inmiddels uitgegroeid als het symbool van Malakka. Ook is er nog een klokkentoren op het Nederlandse plein gevestigd en nabij is het oude gouverneurs huis waar ook een museum in gevestigd is. 

De Nederlandse hoek

Even ten zuiden van het Nederlandse “hart” bevindt zich het oud Portugese gedeelte; gebouwd op een kleine heuvel staat de St. Paul’s kerk. Deze werd ooit gebouwd door een Portugese kapitein in het jaar 1521 en zorgt nu voor een prachtig zicht op oud Malakka.

Op het voorplein en binnen zijn nog talloze Nederlandse graven van adel te bewonderen. Van het indrukwekkende Portugese fort Porta de Santiago zijn nu alleen nog maar fracties te bewonderen; gebouwd in 1511 werd het na Nederlandse overname grotendeels afgebroken. Het was omdat sir Stamford Raffles dit gebood te stoppen in 1810 anders had er niets meer van overgebleven. 

Op de poort is nu nog een oud VOC embleem te zien. Onderdeel van het maritieme museum is de replica van Flora de la Mar te zien – het Portugese schip dat hier tijdens koloniale tijden is gezonken voor de kust van Malakka. Tenslotte kun je een kijkje nemen bij het nagebouwde houten paleis van de sultan.  

Chinatown

Aan de westzijde van de Malakka rivier ligt Chinatown, een ander hoogtepunt van de stad. De Chinese buurt is bijzonder goed bewaard gebleven en bevat meerdere “must-see”s. In een goed bewaard oud Chinees woonhuis is anno 2005 het Baba Nyonya Heritage Museum gehuisvest.

In dit museum kan men een goede indruk krijgen van de manier van leven van vroegere Chinese families. In Chinatown zijn ook een aantal Chinese tempels die bezocht kunnen worden, onder andere de in 1645 gestichte Cheng Hoon Teng tempel.

Die tempel wordt algemeen beschouwd als de oudste Chinese tempel in Maleisië. Een andere bezienswaardigheid is het 8 Heeren straathuis – gebouwd in de 18de eeuw toen Nederland hier nog de scepter zwaaide. In de oude Jonker straat worden vaak nachtmarkten georganiseerd die de moeite waard zijn. 

Andere bezienswaardigheden:  

• Andere bezienswaardigheden zijn onder andere het A Famose-fort, de Bukit China-begraafplaats, de kerk van Sint Francis Xaverius, het Hang Jebat-mausoleum, het Hang Kasturi-mausoleum, het onafhankelijkheidsmonument, de Kampong Hulu-moskee, de Kampong Keling-moskee, Sint John's fort, ruïnes van de Sint Paul's kerk, Sint Peter's' kerk, de Sultan's put, Tranquerah-moskee en de Victoria-fontein.

De stad vervulde een sleutelrol in de specerijenhandel en fungeerde tijdens de twee moessons als pleisterplaats voor de handel tussen China en India. Door zijn strategische ligging was Malakka een belangrijke tussenstop voor Zheng He's spectaculaire ontdekkingsvloot.

In Malakka vestigden zich vele Chinezen, die later bekend werden als de Straits-Chinezen of de Peranakan. Er werd vanuit de stad gehandeld met de omliggende landen, maar ook kwamen er handelaren uit Europa en Zuid-Amerika. De voornaamste handelsproducten waren zijde, opium, goud, thee en kruiden en de stad fungeerde als stapelmarkt voor deze producten.

De eerste koloniale macht die de stad aandeed was Portugal in 1509. Ondanks een aanvankelijk vreedzame handelrelatie te hebben gehad veroverden de Portugezen de stad in 1511 o.l.v. Afonso de Albuquerque (de onderkoning van India) en bouwden er een fort, A Famosa. Waarop de gevluchte sultan een nieuw koninkrijk vestigde in Johor. Van daaruit trachtte hij de stad te heroveren, hetgeen niet lukte. 

Ook werd de stad regelmatig belaagd door troepen uit Negeri Sembilan en het islamitische Atjeh. De Portugezen zouden Malakka gebruiken als strategische positie voor verdere expansie in de regio. De Jezuïtische missionaris Franciscus Xaverius verbleef in 1545, 1546 en 1549 enkele maanden in de kolonie. 

De VOC en de Nederlanders

O.l.v. Cornelis Matelieff de Jonge deed de VOC in 1606 een poging om de stad te veroveren door met een vloot te landen. Deze aanval werd afgeslagen.

Pas na een acht maanden durende belegering gaf de stad zich op 12 januari 1641 over, na een heftige stormaanval. De verovering van deze laatste Portugese vestiging in de regio was mede te danken aan de hulp van de sultan van Johor.

De Nederlanders waren meer geïnteresseerd in handel dan in het overbrengen van religie en de rust keerde terug. Onder de VOC bleef de stad het centrum van de handel op het Maleisische schiereiland, maar verloor haar handelspositie in de rest van Zuidoost-Azië aan Batavia. De stad was vooral ook strategisch belangrijk door haar ligging aan de Straat van Malakka. Hierdoor beheerste de VOC deze zeestraat en dus de toegang tot de Indische Archipel. 

Een gevaar voor Nederlandse schepen in deze zeestraat waren de grote groepen Boeginezen, een volk afkomstig van Zuid-Celebes, die zich vestigde in Johor. Dit zeevarende volk was al op de vlucht voor de VOC, maar kreeg een grotere invloed in de Straat van Malakka. De Boeginezen werden pas in 1786 verslagen door Jacob Pieter van Braam. 

Onder Engels bewind

Op 15 augustus 1795 verscheen op de rede een Engelse vloot van 15 oorlogsschepen met een totale bemanning van 3500 koppen.

Na ongelukkig verlopende onderhandelingen en een nauwelijks gevoerde strijd gaf Abraham Couperus Malakka over aan de Engelsen, wat hem later – volgens D.K. Bassett ten onrechte – op beschuldigingen van hoogverraad kwam te staan.

De naar Engeland gevluchte prins Willem V had in februari in zijn Brieven van Kew opdracht gegeven alle koloniale bezittingen tijdelijk over te dragen aan Engeland. De Britten vreesden dat Nederland weer een handelsconcurrent zou worden wanneer ze de stad terugkreeg en daarom begonnen ze in 1807 het Nederlandse fort te slopen.

Ook moest een deel van de bevolking gedwongen verhuizen naar Penang. Toen Nederland de stad in 1818 terugkreeg was de handel al lang niet meer wat het geweest was en in 1824 werd de stad geruild voor de havenstad Bencoolen op Sumatra (verdrag van Londen). 

Van 1826 tot 1946 werd Malakka eerst bestuurd door de Britse Oost-Indische Compagnie en later als een kroonkolonie. Het maakte deel uit van de Straits Settlements, samen met Singapore en Penang. Na de ontbinding van deze kroonkolonie in 1946, werd het samen met Penang onderdeel van de Maleisische Unie, in 1957 van de onafhankelijke Federatie van Maleisië en in 1963 van Maleisië.

Er was nog een kleine opleving in het begin van de 20^ste eeuw toen rubber zeer belangrijk werd; daarna zou Malakka weer een rustige kustplaats worden. Toerisme is vandaag de dag hetgene waar geld aan wordt verdiend.