De slag om Letland (1944 en 1945)

In 1944 werd de Duitse “Wehrmacht” langs z’n hele Oostfontlinie terug geduwd naar het thuisland. In Februari van dat jaar zouden de nazi’s zich vanuit de buurt van Leningrad terugtrekken naar de “Panther linie” aan de grens met Estland.

In de zomer werd tijdens operatie Bagration legergroep Centrum bijna in z’n geheel vernietigd in Wit-Rusland. Nu was daar de mogelijkheid voor het Rode Leger om door te drukken tussen de Duitse legeronderdelen naar de Oostzee. Op 5 Juli werd operatie Shyaulyay (een vervolg van Bagration) uitgevoerd richting de “Golf van Riga”. Aan het einde van de maand werd dit bewerkstelligd.

De Duitse reactie was snel en succesvol. De Duitse reactie (operatie Doppelkopf) ging op 16 Augustus van start; onderdelen van legergroep Centrum (3e Panzerleger) m.b.v. legergroep Noord creëerde een 30 km brede corridor tussen de beide legergroepen aan de kust. Een aanval op de belangrijke transporthub Siauliai werd ondanks herhaaldelijke aanvallen niet gerealiseerd. Op 20 Augustus werden de Duitse aanvallen gestaakt na grote verliezen.

Schorner, de Duitse commandant begon z’n troepen te verplaatsen naar Koerland vanaf Riga terwijl verschillende Duitse tegenaanvallen (tevergeefs) werden ingezet (operatie Casar). De aanval op de Golf werd doorgezet terwijl de Russen verse troepen inzetten om zuidwaarts, in de richting van Memel (Klaipeda in Litouwen) te laten aanvallen.

De Duitsers zagen wel in dat er iets gaande was aangezien zij grote legergroepen van het 1^e Baltische front zagen verplaatsen maar wisten hun bestemming niet. Op 5 Oktober werd de aanval op Memel ingezet. Schorner’s troepen in het Koerland en Riga (legergroep Noord) waren nu gescheiden van Legergroep Centrum.  

Op 10 Oktober wilde Schorner wederom proberen de corridor terug te nemen en wilde de stad Riga laten voor wat het was. Terwijl de stad al onder Russisch vuur lag slipte de Duitsers de hoofdstad van Letland uit naar het Koerland, bruggen verwoestend op hun weg naar het veilige gebied. Riga werd op 13 Oktober ingenomen door Russische troepen van het 3e Baltische front. Legergroep Noord lag nu geïsoleerd in wat bekend zou komen te staan als de zak van Koerland.

Hitler’s adviseurs (met name Heinz Guderian) was groot voorstander om de soldaten  van Legergroep Noord zo snel mogelijk te evacueren en deze te gebruiken om de situatie in Centraal Europa te stabiliseren.

Hitler was van mening dat deze nodig waren om de Duitse belangen in de Oostzee (vooral de onderzeehavens) veilig te stellen om zo de Atlantische Oceaan oorlog te winnen. Als de Westelijke Geallieerden verslagen zouden worden, kon de focus gelegd worden op het Oostfront en dan zouden deze soldaten heel goed van pas komen.

Resultaat was dat 33 Duitse divisies vanaf Oktober 1944 waren omsingeld in een gebied dat liep van Liepaja (Libau) tot Riga. Deze ongeveer 200.000 soldaten werden door een 10maal groter Russisch leger, afgesloten van hun andere leger in Pruisen. Met veel pijn en moeite werd er d.m.v. telefoonlijnen overleg gepleegd met de overige legergroepen en Berlijn.

De Sovjets zouden tussen Oktober 1944 en April 1945 niet minder dan zes grote offensieven beginnen tegen de Duitse soldaten in de “zak van Koerland”. Ondertussen waren grote offensieven gepland en uitgevoerd op Pruisen, Polen en Duitsland zelf. De aanvallen waren vooral op de havenstad “Liepaja” gericht dat soms met 80 Russische divisies tegelijk werd aangevallen.

Ondanks de oneerlijke verhouding in soldatenaanvallen (1:10) wisten de Duitsers met enkele bondgenoten stand te houden. In Januari wist Guderian Hitler eindelijk zover te krijgen om 7 Duitse divisies terug te trekken vanuit het Koerland. De legergroep werd Legeronderdeel Koerland genoemd om aan te geven dat er geen nieuwe pogingen werden ondernomen om de corridor naar het thuisland te herstellen.

Op 16 Maart begon de laatste grote Russische aanval op de Duitsers in Koerland; twee weken later werd de aanval afgeblazen; 75.000 doden en gewonden, meer dan 250 tanks en tientallen vliegtuigen waren verloren gegaan aan Russische zijde. Terwijl de Russische en Duitse versies totaal verschillen m.b.t. het Koerland mag worden aangenomen dat de Russen tot eind 1944 hebben geprobeerd de Duitsers in zee te drijven.

De maanden in 1945 hebben de Russen veel soldaten weggehaald om elders ingezet te worden. De Duitsers mochten niet ontsnappen en de aanvallen werden gedaan om evacuatie voor de nazi’s zo moeilijk mogelijk te maken. Aanvallen op de Duitsers werden uitgevoerd tot de overgave.

Vier dagen later waren de overgebleven 135.000 soldaten van de legergroep Koerland verzameld waaronder 28 generaals en 14.000 Letse aanhangers. In totaal werden zo’n 180.000 Duitse soldaten in de overgebleven Baltische gebieden bijeengedreven.

De bulk van de Duitse krijgsgevangenen werd opgevangen in het Valdai heuvelkamp. De Duitse commandant Carl Hilpert zou twee jaar later overlijden in een Duits krijgsgevangenkamp.

De Russen gebieden alle mannen tussen 16 en 60 zich te melden en begonnen een uitgebreid ontbossingscampagne om alle verzet de kop in te drukken.