ALGEMENE INFORMATIE - Kirgizië

* Bijgewerkt t/m 2012 - wijzigingen voorbehouden.

Het grotendeels onherbergzame landschap en de afwezigheid van nabijgelegen zeeën of oceanen zorgt ervoor dat Kirgizië te maken heeft met een mix van steppeklimaten, landklimaten en voor een klein deel een hooggebergteklimaat, waarbij de verschillende klimaatzones kriskras door elkaar lopen en er geen duidelijke afscheiding is wat betreft de klimaattypes. Over het algemeen geldt dat de mildere steppeklimaten vooral te vinden zijn in de gebieden langs de noordelijke en westelijke landsgrenzen van Kirgizië, waar er sprake is van laag- en middengebergte. 

De zomers in Kirgizië zijn mild in het hooggebergte en warm in de lager gelegen gebieden in het noorden en noordwesten. Daar loopt de thermometer in de zomer (juni tot en met augustus) gemiddeld op naar 29 tot 33 graden, in de hooggebergtes is het in de zomer vrij koel en op grotere hoogtes vriest het bijna het hele jaar. De hoogste bergtoppen zijn dan ook voorzien van eeuwige sneeuw en gletsjers. In de winter is het koel tot zeer koud. Het weer is ook in deze periode erg wispelturig waardoor er binnen enkele dagen grote dalingen of stijgingen in temperatuur voor kunnen komen.

In de berggebieden zijn diepvriestemperaturen, zowel ‘s nachts als overdag, de normaalste zaak van de wereld tijdens de koudste maanden. Vooral op de hoogste bergtoppen kan het extreem guur en koud worden. Het neerslagpatroon en de neerslaghoeveelheden binnen Kirgizië variëren flink. 

Kirgizië grenst aan de oostzijde aan Chinese Volksrepubliek, terwijl in het zuiden Tadzjikistan ligt. Oezbekistan grenst aan Kirgyzie aan de westkant. Tenslotte ligt Kazachstan in het noorden.

Kirgizië is ongeveer 8x groter dan Nederland.

De grootste etnische groep (ongeveer 70%) in Kirgyzie bestaat uit de Kirgiezen, een Turks volk. Gevolgd door de grootste etnische minderheid, de Oezbeken, die zo’n 14,5 % uitmaakt van de totale bevolking. Deze zijn vooral woonachtig in het zuiden van het land. De Russen, die rond de 9 % uitmaken wonen vooral in het noorden. Kleinere minderheden zijn Tataren (1,9 %), Oeigoeren (1,1 %), Tadzjieken (1,1 %), Kazachen (0,7 %) en Oekraïners (0,5 %). Kirgizië kent meer dan tachtig verschillende bevolkingsgroepen.

In Kirgizië heeft zich een forse verandering voorgedaan in de etnische samenstelling sinds de onafhankelijkheid in 1991. Het percentage etnische Kirgiezen groeide van 50 % in 1979 tot bijna 70 % in 2007. Dit kwam voornamelijk doordat Europese etnische groepen zoals Duitsers, Oekraïners en Russen massaal het land verlieten. Hun aandeel verminderde van 35 % naar 10 %. Het percentage etnische Russen daalde van 29 % in 1970 tot 21 % in 1989. Sinds 1991 verhuisden grote aantallen Duitsers naar Duitsland. Tussen 1991 en 2002 emigreerden er meer dan 600.000 mensen uit Kirgizië.

Van de Kirgies bevolking is ongeveer een derde jonger dan 15 jaar terwijl maar 6% boven de 65 jaar oud is. In tegenstelling tot vele andere landen leeft ongeveer een derde van de Kirgieze bevolking in stedelijk gebied terwijl rond de 65% op het platteland woont. 

De landschappelijke afwisseling is groot. Van groene alpenweiden met hier en daar naald-en loofbossen tot maanlandschappen met kleurrijke rotsen. Op de achtergrond liggen de hoge bergen tot 4700 m hoogte met hun altijd besneeuwde toppen. Bijna het hele land is bedekt met bergen, waarvan velen boven de drieduizend meter.

De meeste bergen behoren tot het Tian Shan-gebergte. De Soelajman-Too is een heilige berg voor de moslims die onderdeel is van de werelderfgoedlijst van de UNESCO. In de bergen liggen vele meren, waaronder het Issyk Kul-meer. Het meer is 182 km lang en bij het breedste gedeelte 60 km breed. Voornamelijk aan de noordzijde ervan is sprake van enig toerisme.  De rivieren in hetland zijn onbevaarbaar, maar van groot belang voor de irrigatie en energievoorziening. 

Behalve de spectaculaire bergpieken zijn er 'Kaska Suu's ofwel zilveren rivieren, rustige dorpen, groene alpenweiden, tapijten van edelweiss en rode rotspartijen. Een zee ontbreekt. 

In de bossen van Kirgyzie leven onder meer beren, wolven en lynxen. Hoger in de bergen leven steenbokken, yaks en de zeldzame sneeuwluipaarden en Marco Poloschapen. Er zijn ruim 400 verschillende vogels in Kirgizië te vinden waaronder de ibis, adelaar, gier en kraanvogel.

De vijf grootste steden van Kirgizië zijn: 

1. Bishkek *                  865.000 inwoners
2. Osj                            245.000 inwoners
3. Dejalal-Abad            100.000 inwoners
4. Karakol                       67.000 inwoners
5. Tokmok                       54.000 inwoners  

* = hoofdstad

Kirgizië is sinds 1991 een onafhankelijke republiek. In mei 1993 werd de huidige grondwet aangenomen. Zowel de president als het parlement worden rechtstreeks gekozen door algemene verkiezingen voor een termijn van 5 jaar. 

Hoewel de grondwet voorzag in een relatief gelijke verdeling van machten, trok Akajev door middel van referenda in de loop der jaren steeds meer macht naar de president toe. Zo kan de president (Almazbek Atambajev) de premier kiezen, wetgeving initiëren, het parlement ontbinden en leden voor het Hooggerechtshof aanbevelen.

Daarnaast heeft hij veel invloed bij het benoemen van ministers, ambassadeurs en lokale ambtenaren. De huidige premier Kulov is voorstander van het beperken van de presidentiële macht.

De (soennitische) Islam is de belangrijkste godsdienst in Kirgizië. Officieel zo’n 75% is moslim en bestaan voornamelijk uit Kirgiziërs en Oezbeken. De Kirgiezen zijn relatief laat (zestiende eeuw) tot de islam bekeerd. Ze houden zich nog volop vast aan pre-islamitische, sjamanistische rituelen.

Zo is het gebruikelijk een wensen door middel van een lapje stof aan twijgen van bomen en struiken te binden. Men hoopt  dat de wens op deze manier de hemel bereikt. In Kirgizië zal je op veel plaatsen bomen en struiken met vastgebonden stukjes stof tegenkomen.  Over het algemeen zijn de moslims in Kirgizië niet streng in de leer. Hoofddoekjes zijn eerder uitzondering dan regel en de verkoop van een paard op de markt van Karakol wordt letterlijk beklonken met een paar flinke glazen wodka. Ook met Ramadan zijn de meeste winkels gewoon open. 

Zo’n 20% van de bevolking is Christelijk - vooral in Bishkek, met zijn grote Russische minderheid. Zij hangen vooral de Russische Orthodoxe kerk aan.  

De officiële talen zijn Kirgisch en Russisch. Kirgisch behoort tot de Turkse taalgroep maar wordt met cyrillische letters geschreven. Alle Kirgiziërs spreken ook Russisch, dit is de taal waarin het meeste onderwijs gegeven wordt. Op het platteland zijn er nog weinig mensen die iets anders dan Kirgisch of Russisch spreken, in de steden vind je wel steeds meer jonge mensen die ook wat Engels spreken.

De meest populaire sport in Kirgizië is Bandy. Dit is beter bekend als Russiche ijshockey en wordt ook wel bal-hockey genoemd. Ze spelen niet met een puck, maar met een ronde bal. De spelregels zijn vergelijkbaar met die van voetbal. 

Een andere nationale sport is paardrijden. Het meest bekende is ULAK Tartysh, het lijkt op een kruising tussen polo en rugby waarin twee teams strijden om het onthoofde karkas van een geit. Tegenwoordig gespeeld met een nep geit of schaap. 

In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Italiaanse keuken kan de Kirgizische keuken niet op internationale faam rekenen. Indien men zich instelt op een niet al te uitgebreide keuze en veel schapenvlees kunnen de verschillende Russische en Kirgizische gerechten verrassend lekker zijn. De keuken is bij de traditionele Kirgies niet al te uitgebreid wat natuurlijk verklaard wordt doordat ze zodra het mogelijk is met hun kudden de bergen in trekken waar de mogelijkheden voor een diverse keuken nogal verkleind worden.

Gezien het gebrek aan verse groenten ligt de nadruk van de traditionele gerechten bij vlees en melkproducten. Vaak zijn de gerechten zoals laghman en Besh-Barmak gekookt in groentebouillon en worden ze geserveerd met noedels. Het laatste gerecht wordt tijdens feestdagen klaargemaakt. De standaardmaaltijd in Kirgizië is het eerder genoemde pittige laghman, een maaltijd van noedels.

Andere (traditionele) gerechten zijn:

• Jarkop is gesmoord vlees met groenten en noedels.
• Hoshan zijn gefrituurde of gestoomde noedels.
• Worstjes van paardenvlees - kazy, karta of chuchuk – eet men het liefst in combinatie met wodka. Kesme is een dikke noedelsoep met stukjes aardappel, groenten en vlees.
• Beshbarmak, letterlijk ‘vijf vingers’ wordt met de hand gegeten en is een waar feestmaal. Het bestaat uit grote platte noedels met daarbovenop lams- of paardenvlees, gekookt in een groentesoep.
• Plov and Shashlik.

Voor de stedelingen en met name de inwoners van Bishkek is er een scala van mogelijkheden. Doordat de vele migranten zich voornamelijk in de grote steden hebben gevestigd heeft dit tot gevolg gehad dat er een aardige mix van Russische, Koreaanse, Indiase, Chinese en Turkse restaurants aanwezig zijn.

Bekende producten uit Kirgizië zijn bijvoorbeeld de honing uit de omgeving van het Issyk-kull. Deze heeft een internationale faam en is zeer gewild in heel Centraal Azië, net als de zwarte bessenjam die lokaal te verkrijgen is. De valleien in het zuiden van Kyrgyzstan zijn voor een groot gedeelte met fruitbomen en ook walnootbomen bedekt. Vooral de walnoten gelden in deze regio als lekkernij en zijn zelfs ten tijde van Alexander de Grote door diens soldaten gegeten.

Drinken in Kirgizië:

Bij bijna alle gerechten wordt van oudsher thee (chai) gedronken, het verhaal gaat dat het engelse woord ‘tea’ van het Kirgies woord voor thee is afgeleidt. Maar de licht alcoholische paardenmelk genaamd koumis, wordt gezien als de nationale drank.

Deze drank wordt meestal door nomaden aan de kant van de weg verkocht en smaakt een beetje naar waterige karnemelk. Bozo is een dikke mousserende drank gemaakt uit gekookt gefermenteerde gierst of andere graansoorten. De gefermenteerde gerstdranken Maksym en Jarma zijn gemaakt van yoghurt en gist. 

Verder is door de anderhalve eeuw lange Russische overheersing de wodka overal te verkrijgen.