ALGEMENE INFORMATIE - Japan

* Bijgewerkt t/m 2009 - wijzigingen voorbehouden. 

Door de lengte van het land en de bergketens verschilt het klimaat per regio nogal tijdens de vier jaargetijden, die net als in Europa duidelijk te onderscheiden zijn. Ten westen van de bergen, ligt er 's winters bijvoorbeeld veel sneeuw maar is het in augustus vaak tropisch warm.

Bepalend voor het klimaat in Japan is de moessoncirculatie van Oost-Azië en de maritieme ligging waardoor er geen extreme temperaturen voorkomen. De zomermoesson zorgt voor de meeste neerslag, behalve op het eiland Honshu, waar de meeste neerslag in de winter valt. De meeste regen valt van half juni tot half juli en in september. De regenachtigste streken liggen in het zuiden van Kyushu langs de Grote Oceaan.

Tijdens de tropische cyclonen, de tyfonen, komen vooral in september en oktober voor en er kan dan in korte tijd zeer veel regen vallen. 's Winters zijn er grote temperatuurverschillen; in het noorden daalt de temperatuur 's winters tot onder het vriespunt en op Hokkaido zelfs tot –7°C waarbij de sneeuw metersdik het land bedekt. Langs de oostkust wordt de temperatuur gematigd door de Kuro-Shio, een warme golfstroom. Op het zuidelijke eiland Kyushu daalt de temperatuur in januari niet verder dan +7°C. Op Okinawa blijft het in de winter gemiddeld 16°C. Naar gelang de geografische breedte is het 's zomers over het algemeen vrij warm.

Samenvattend:
Hokkaido: over het algemeen koel en regenachtig met korte warme zomers en lange koude winters. Het gehele jaar door neerslag, maar droger dan in de rest van Japan.

Honshu, Shikoku, Kyushu: deze eilanden hebben een gematigd, regenachtig klimaat. Vooral in de zomer en in de herfst neerslag aan de oostkust en in de zomer en de winter aan de westkust. De temperaturen variëren sterk naar gelang de breedtegraad: 's winters van koud tot zacht en 's zomers van warm tot zeer warm.

Okinawa: heeft een subtropisch klimaat met zeer warme vochtige zomers en vrij warme winters. Het hele jaar door veel regen, maar vooral in de zomer.

Japan bestaat voornamelijk uit de vier grote eilanden: (van noord naar zuid) Hokkaido, Honshu, Shikoku en Kyushu die ongeveer 98% van het eiland uitmaken. Het archipel met zo’n 4000 eilanden sterkt zich enkele duizenden kilometers uit van het uiterste noorden, bij het Russische Sachalin, tot het uiterste zuiden nabij Taiwan. Honshu is het grootste eiland met hierop de belangrijkste steden van Japan. Het eiland wordt omringd door de Japanse Zee en de Stille Oceaan.

Het eiland Japan is 9  keer groter dan Nederland.

In Japan leven ondanks de snel groeiende economie nauwelijks immigranten. Bijna 99 procent van de bevolking is Japans. De belangrijkste groep immigranten die Japan kent, zijn de Koreanen (en Chinezen), maar dit betreft een zeer kleine groep. Een andere groep is de Ainu. De Ainu zijn naar alle waarschijnlijkheid afstammelingen van de eerste bewoners van Japan. Maar de Ainu zijn praktisch helemaal verdwenen uit Japan. 

De taal en hun cultuur is nog bij een zeer selecte groep mensen bekend. Sommige wetenschappers nemen aan dat de Ainu afstammelingen zijn van de eerste bewoners van Japan. Het waren aanvankelijk nomadische stammen die in Midden- en Noord-Japan van de jacht en de visvangst leefden. Ze werden verdreven door de volkeren die na hun voet aan wal zetten en moesten zich terugtrekken op het eiland Hokkaido, waar hun cultuur langzaam verloren is gegaan. Geschat wordt dat er nog maar ca. 200 rasechte Ainu leven.

Naast Koreanen en de Ainu, leven er ook wat Zuid-Amerikanen en West-Europeanen en Zuid-Aziaten in Japan. Deze groep komt er met name om (tijdelijke) werkzaamheden te verrichten.

De verwachte levensduur bij geboorte is sinds de jaren 50 sterk gestegen. Voor mannen lag deze toen op 59,5 jaar, maar dit was gestegen tot 79,6 jaar in 2010. Voor vrouwen liggen de cijfers op 63 jaar in 1950 en 86,4 jaar in 2010. De belangrijke zorgen zijn vergrijzing en overbevolking. Circa 80 procent van de Japanse bevolking woont in de grote steden zoals:

De eilanden van Japan bestaan voor driekwart uit dichtbeboste bergen en heuvels. Het grootste deel van de bergen en bergkammen komt niet boven 2000 meter. Een uitzondering vormt het Hidagebergte ofwel de Japanse Alpen in Zuid-Honshu, dat gemiddeld 3000 meter hoog is. Japan heeft meer dan 240 vulkanen, waarvan er nog meer dan vijftig werkzaam zijn.   

Japan ligt op het raakvlak van drie geologische platen en is seismisch gezien het actiefste gebied ter wereld. Ieder jaar zijn er in Japan 7000 tot 8000 aardschokken. De meeste daarvan hebben zo'n geringe kracht dat men die nauwelijks voelt, maar soms kan een aardbeving grote schade veroorzaken zoals in 2011 toen als gevolg van een zeebeving de noordoostkust van het eiland Honshu zwaar werd beschadigd. Bij de bouw van gebouwen wordt overigens rekening gehouden met het gegeven dat zich regelmatig aardbevingen voordoen. Door de geothermale activiteit zijn er in heel Japan duizenden natuurlijke heetwaterbronnen ontstaan.

Wat veel mensen niet weten is dat Japan een schitterend landschap heeft met een grote veelzijdigheid. Ja kunt tropische stranden bezoeken, berglandschappen beklimmen en schitterende rijstvelden bekijken. En dat allemaal op meer dan 6.852 eilanden. In de lente is er overigens een populair fenomeen, het Hanami (‘bloemen kijken’) wordt dat gevierd. Op dit moment is nog steeds twee derde van het landschap Japan bedekt met bos. De bekendste bomen in Japan zijn overigens de Japanse Ceder, die 40 tot 70 meter hoog kunnen worden! 

De dierenwereld kent vele endemische vormen voor. Aziatische elementen zijn o.a. een makakensoort, de noordelijkst bekende apensoort, een vliegende hond, de kraagbeer en het sikahert. Verder nog bruine beren en een aantal andere roofdieren zoals vossen, wezels, steenmarters, hermelijnen, nertsen, dassen en de "tanuki" of wasbeerhond. In het midden van het land komen diverse hertensoorten en everzwijnen voor. De Japanse wolf is helaas uitgestorven en zeer bedreigd worden de Iriomote-kat, de Tsushima-kat, de Blakiston-visuil en de Japanse rivierotter. De vogelwereld is rijk aan soorten, ongeveer 450 zijn er in Japan geteld.

Op Hokkaido komen kraanvogels voor en ook vliegen er adelaars en haviken rond.  Reptielen en amfibieën zijn eveneens goed vertegenwoordigd; vooral onder de hagedissen treft men veel Aziatische elementen aan (gekko's en skinken). De bekendste amfibie is de Japanse reuzensalamander (Megalobatrachus japonicus), met bijna 1,50 m lengte de grootste amfibie ter wereld die voornamelijk leeft in Kyushu en West-Honshu.. Japan kent twee soorten giftige slangen, o.a. de "habu" op Okinawa. De ongevaarlijk Japanse rattenslag kan 1,50 meter lang worden. In de vele vijvers leven vele schildpadden. Onder de zoetwatervissen spelen de karperachtigen een belangrijke rol en verder zalm, forel en rivierkreeften. In de vele vijvers komen koi's voor die gekweekt worden met speciale kleurpatronen.

De kustfauna bestaat onder andere uit walvissen, zeehonden en walrussen. Kyushu is bekend vanwege de zeeschildpadden. In de zee leven veel vissoorten die in de Japanse keuken gebruikt worden: met nam tonijn en verder makreel, harder, sardine, zeebrasem, haring, harder en kabeljauw. Verder nog krabben, garnalen, oesters en mosselen.

Japan heeft 28 nationale parken (kokuritsu koen) en 55 semi-nationale parken (kokutei koen). De meeste van deze parken liggen in de regio's Tohoku op Noord-Honshu en op Hokkaido, waar de bevolkingsdichtheid niet zo hoog is. Toch zijn er ook nationale parken te vinden in de onmiddellijke nabijheid van de hoofdstad Tokio. Het grootste nationale park is het Seto Naikai Kokuritsu-koen.

De vijf grootste steden van Japan zijn: 

1. Tokio *                       : 13.000.000 inwoners
2. Yokohama                 :   3.700.000 inwoners
3. Osaka                       :   2,650.000 inwoners
4. Nagoya                     :    2.260.000 inwoners
5. Sapporo                    :    1.900.000 inwoners.

* = hoofdstad

Het bestuur in Japan is gebaseerd op de grondwet van 1947, opgesteld door de Verenigde Beroepsautoriteiten in opdracht van de toenmalige Amerikaanse bezetters en wordt een parlementaire monarchie genoemd (keizerrijk). Het verklaart dat de keizer van Japan dient als "symbool van de staat", maar dat de soevereiniteit bij de bevolking ligt. Sinds 1989 is Akihito keizer.

De uitvoerende macht berust bij het kabinet dat door de minister-president wordt benoemd en wordt geleid, gewoonlijk de leider van de meerderheidspartij. Het hooggerechtshof leidt een onafhankelijke rechterlijke macht. De huidige regeringsleider is Shinzo Abe.

Het Shintoïsme is het belangrijkste geloof in Japan, gevolgd door het Boeddhisme. Het Shintoïsme is overigens sterk beïnvloed door het Boeddhisme en de verschillen tussen beide religies zijn voor de bevolking erg klein. Daarom kiest men er vaak voor om beide geloven te belijden.

Japan is overigens een land waar de vreemdste geloven voorkomen. Naast de 130 sekten van het Shintoïsme, staan er 180 duizend religieuze organisatie geregistreerd in Japan. Dit kunnen geloven zijn gebaseerd op het Boeddhisme, maar men treft er ook geloven aan die gebaseerd zijn op sciencefiction of zelfs de bekende manga stripverhalen. Eén van deze nieuwe godsdiensten, Soka Gakkai, een boeddhistische sekte, groeide snel in de jaren 50 en de jaren 60 en werd een sterke sociale en politieke macht. Minder dan 1% van de bevolking is christen.

Het confucianisme heeft het Japanse gedachtegoed diep beïnvloed en over het algemeen heeft de Chinese cultuur een aanmerkelijke invloed gehad op de vorming van Japanse beschaving, zoals in de Japanse architectuur, Japanse kunst en Japanse literatuur.

Sport in Japan vormt een afzienbaar en belangrijk deel van de Japanse cultuur. Dit geld overigens voor de traditionele Japanse sporten zoals summo worstelen, judo, en karate maar ook voor Westerse (geïmporteerde) sporten zoals baseball en voetbal. Allen zijn zeer populair bij de sporters als kijkers.

Summo worstelen is Japans nationale sport terwijl baseball geïntroduceerd werd door bezoekende Amerikanen in de 19^e eeuw. Deze laatste sport is de grootste professionele competitie in termen van televisiekijkcijfers en bezoekers. Op de tweede plaats volgen de sporten zoals karate, judo en “kendo”. Voetbal wint terrein en is nog steeds groeiende na de sinds pas in 1992 opgerichte professionele voetbalcompetitie de J-league. Andere populaire sporten betreffen figuurschaatsen, golf en autoracen. 

De Japanners zijn erg gevoelig voor de vergankelijkheid van schoonheid. Dit is ook de reden dat men gevoelig is voor de seizoenswisselingen en een bijzondere band heeft met de natuur. Dat ziet men ook terug in de Japanse keuken. De Japanse keuken uit zich vooral in de wijze waarop gerechten geserveerd worden. Een kok in een restaurant, maar ook iemand thuis, zal van elke maaltijd een kunstwerk proberen te maken.

Zo kan men bijv. de seizoenen in de gerechten op het bord uitgebeeld zien, waarbij het dan ook zaak is om de juiste seizoensgerechten te gebruiken. Ook het serviesgoed en eigenlijk de hele entourage wordt hierop afgestemd. Er is een gezegde dat de Chinees met de tong eet en de Japanner met de ogen. Zoals bekend is de menukaart van de Japanner verschillend van de Europese en zelfs van de Chinese. Omdat men heel lang in Japan geen vlees heeft gegeten (slachten van dieren deed men niet), zijn vooral rijst en vis de hoofdingrediënten. Zo langzamerhand, mede door de komst van Japanse restaurants, raken sommige Japanse gerechten hier wat meer bekend. Zo kent men in Nederland al een groot aantal Japanse restaurants en sushi-bars.

Sojasaus wordt eigenlijk bij de meeste gerechten gebruikt en is een wezenlijk onderdeel van de Japanse keuken. De speciale ingemaakte gember is heerlijk bij deze gerechten en geeft meteen een frisse smaak. De Japanse rijst is kleverig en daarom zeer geschikt voor het maken van sushi en maakt trouwens ook het eten met de eetstokjes een stuk makkelijker. Het mag als bekend worden verondersteld dat de Japanner met stokjes (hashi) eet. Tegenwoordig wordt voor de soep nog wel eens een lepel gebruikt. Anders wordt deze gewoon gedronken met de benodigde slurpgeluiden. Dit slurpen bevordert de zuurstofopname waardoor de smaak verbetert.

Japanse rijst

De Japanse rijst is eigenlijk de ziel van Japan. Het is zo belangrijk in het Japanse eten, dat het woord voor gekookte rijst 'gohan' ook wordt gebruikt voor 'maaltijd'. Zo is 'asagohan' de 'ochtendmaaltijd' of 'ontbijt'. Een ander woord voor gekookte rijst is 'meshi' en ook dit woord wordt gebruikt voor 'maaltijd'. Rijst is het hoofdvoedsel en wordt gegeten met stokjes, die in het Japans 'hashi' heten. Naast rijst houden de Japanners van brood en noedels en een rijke variatie van vlees, vis, groenten en fruit. Bij het traditionele Japanse koken worden verse ingrediënten met grote zorg bereid. Een typisch Japanse maaltijd bestaat uit rijst, groenten, miso-soep, pickles en vis of vlees. Voor het kruiden wordt gewoonlijk sojasaus (shoyu) gebruikt, en bij rijst wordt vaak gedroogd zeewier (nori) gegeten.

De menukaart van een gemiddeld Japans gezin ziet er natuurlijk anders uit dan die van bijv. een Nederlands gezin. Zo heeft men meestal een traditioneel Japans ontbijt: gestoomde of gestoofde groente, gekookte rijst, vaak voorzien van een rauw ei en misosoep (vaak met tofu). De lunch kan bestaan uit de chirashi zushi (zie onder bij sushi) en ingelegde groenten. Ook wordt wel een bentô (lunchdoos) gebruikt. Dit is een doos met daarin gekookte rijst, augurk, vis of vlees. Deze bentô zijn overal te koop, bijv. in theaters. Het zijn meestal mooi uitgevoerde dozen en vaak heel specifiek voor bepaalde streken. Vergelijkbaar zijn de ekiben.

Deze zijn in de treinen en op de stations te koop. Als diner heeft men vaak rijstgerechten, maar ook gerechten als teriyaki of visgerechten met gekookte rijst, soep en natuurlijk groene thee. Populair in Japan is de 'kareeraisu' (afgeleid van 'curry rice') oftewel rijst met kerrie. Bij het eten wordt niet de volgorde aangehouden zoals wij die kennen. Soep bijv. wordt vaak aan het eind gegeten maar kan tijdens de hele maaltijd genuttigd worden. Alle gerechten worden bij het begin al neergezet zodat alles door elkaar gegeten kan worden.

Een aantal populaire gerechten:

Sushi

Sushi is eigenlijk geen gerecht in de zin van het woord, maar meer een snack

Misosoep

Dit is een typisch Japanse soep (miso shiru), die in feite een wezenlijk onderdeel van het Japanse leven is. De soep bestaat uit tofu, niboshi (kleine gedroogde sardientjes), katsuoboshi (stukjes bonito, een tonijnachtige vis) en wasabi (de Japanse mierikswortel). Soep wordt niet als voorgerecht gegeten maar tijdens de hele maaltijd.

Sashimi

Dit is rauwe vis, bijv. zeebrasem, zeebaars, tonijn of zalm, die in plakjes van ongeveer 1 cm dik gesneden worden uit de schoongemaakte en gefileerde vis. Het wordt meestal gegeten vlak voor of als eerste gerecht van een maaltijd zodat de fijne smaak nog geheel tot zijn recht komt. De plakjes worden in de sojasaus met wasabi gedipt en dan gegeten.

Tempura

Dit  is waarschijnlijk oorspronkelijk Portugees (Portugezen zaten al vanaf half 16e eeuw in Japan) maar is nu een typisch Japans gerecht.

Kleine stukjes groente en vis worden in deeg gedompeld en daarna gefrituurd. De bekendste zijn de grote garnalen. Als men van vis houdt is dit zeker de moeite waard. In de betere restaurants worden de tempura vlak voor het opdienen of in het bijzijn van de klant gefrituurd.

Sukiyaki

Ook vleesgerechten zijn niet origineel Japans. Men at in Japan geen vlees, maar de Europeanen en vooral later de Amerikanen brachten dit naar Japan.

Sukiyaki is een eenpans vleesgerecht en bestaat, naast allerlei groenten, uit flinterdunne plakjes biefstuk. Diverse fijn gesneden groenten, tofu en het vlees worden in een koekenpan op een vuur op de tafel klaargemaakt. In de koekenpan ontstaat door de groenten, vlees en  sauzen een overheerlijk mengsel. Men maakt steeds kleine porties en in de betere (en duurdere) restaurants komt iemand de sukiyaki aan tafel klaarmaken en bedient steeds de klanten.

Shabu-shabu

Ook dit is een vleesgerecht met de flinterdunne plakjes biefstuk en groenten. Nu wordt alles in een pan met water zachtjes gekookt waardoor een bouillon ontstaat. Tijdens dit koken hoort men een zacht geluid dat men omschrijft als shabu-shabu. De groenten en vlees worden uit de bouillon gevist en met sauzen en rijst gegeten. Na afloop kan de ontstane bouillon als soep worden gegeten.

Teppan yaki

Dit valt in de categorie yakimono ofwel gebakken of gegrilde gerechten. Vlees, veelal rundvlees (maar dat is wel duur in Japan), wordt door de kok gebraden op een grote hete metalen plaat en dan voorzien van verschillende sauzen, zoals teriyaki saus. In veel teppan yaki restaurants maakt de kok er een speciale show van.

Teriyaki

Veel gerechten kunnen worden bestreken met een zoete glazuur, de teriyaki saus. Deze saus bestaat uit sojasaus, mirin, sake en suiker. Men kan ingrediënten met deze saus zowel marineren als later, vlak voor het einde ven het grillen, bestrijken. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de bekende zalm teriyaki (sake no teriyaki), bij rundvlees teriyaki (gyuniku teriyaki) of bijvoorbeeld bij kip teriyaki (tori no teriyaki). Door de hitte van het grillen wordt de veel suiker bevattende saus stroperig.

Wagyû (Wagyu)

Wagyu is het beroemde vlees, ook wel Kobe-beef genoemd, dat wordt geleverd door een paar Japanse runderrassen. Het is een zeer smakelijke maar ook zeer dure vleessoort. Het vlees is zeer sterk gemarmerd door de fijne vetverdeling en heeft daardoor een witte waas. Het merendeel van het vet bestaat uit meervoudig onverzadigde vetzuren en is dus goed voor hart en bloedvaten. De fijne vetverdeling wordt o.m. bereikt door massage met een speciale massagehandschoen en in een bepaalde periode krijgen de koeien ook bier te drinken. Ook al omdat er in Japan weinig ruimte is vee te kunnen laten grazen, komen veel van deze koeien nauwelijks de stal uit en hebben ze weinig beweging. Dit zorgt weer voor weinig spieropbouw. Op de juiste wijze bereid behoort dit tot één van lekkerste vleesgerechten. Eén kilo kost ruim € 400. Wa-gyû betekent Japans rundvlees.

Yakitori

Kleine stukjes kip worden op een pen of bamboestokje geregen en boven een houtskoolvuur gegrild. Dit wordt dan gegeten met een yakitori saus. In Nederland zijn al verschillende yakitori restaurants.

Noedels

Japan heeft een traditie op het gebied van noedels, bamie-achtige slierten, die afhankelijk van de gebruikte ingrediënten verschillend genoemd worden. De bekendste zijn: soba, udon en râmen. Een schotel heeft de betreffende noedel als basis en daar kan men andere ingrediënten aan toevoegen. Ook bij het eten van noedels mag geluid gemaakt worden.

Soba

bestaat uit lange dunne vermicelliachtige slierten die gemaakt zijn van boekweit en zijn bruin van kleur. Er zijn verschillende recepten die gebruik maken van soba. Udon is een noedel van tarwe, dikker dan de soba en wit van kleur. Ook hier bestaan allerlei varianten van. Een bekende is de Kitsune Udon, met gefrituurde sojabonen en shichimi, een poeder met 7 verschillende specerijen. Râmen is een van de meest populaire schotels in Japan. Het bestaat uit Chinese noedels in kippenbouillon met sojasaus en miso (gefermenteerde sojabonenpasta).

En dan is er nog het zeer aparte gerecht “Fugu” (Kogelvis of Blow Fish): tot de duidelijk niet alledaagse maar (voor sommigen) intrigerende kost, behoort de Japanse Fugu. Dit is een bolvormige vis die o.a. in de wateren rond Japan kan worden gevangen. De bijzonderheid van deze vis is z'n grote giftigheid. Het gif (tetrodotoxine) is ruim 3000 keer zo verdovend als morfine. Het gif komt in deze vis voor in de lever, nieren en eierstokken en om de vis te consumeren kan hij alleen in bepaalde restaurants gegeten worden en mag alleen door hiervoor gediplomeerde koks worden schoongemaakt. Tijdens het schoonmaken mag het mes geen giftige onderdelen aanraken en de giftige organen worden op een speciale manier opgeruimd. Ondanks dat alleen gediplomeerde koks dit mogen doen, vallen er jaarlijks toch enkele slachtoffers in Japan. Waarom eet men dit? Volgens de restaurants omdat dit het heerlijkste is dat er bestaat. Volgens anderen is het meer de sensatie en de mythe er omheen en zou de smaak opzich niet zo bijzonder zijn.

Drinken:

Sake is wellicht de meest bekende drank van Japan, maar er wordt toch ook veel bier gedronken. Verder wordt er in Japan veel thee gedronken en dan met name in de variant ‘groene thee’. Kraanwater is overal goed drinkbaar. Het kan wat naar chloor smaken, maar het is drinkbaar.

Op verscheiden plaatsen in de steden staan automaten waar drank te koop is; je kunt kiezen uit koude of warme dranken. Ook koffie, met of zonder melk of suiker