Venetië

Op het beroemde grote San Marco plein voor de basiliek staat sinds de 12e eeuw de Campanile, de klokkentoren van de Basiliek van San Marco (gebruikt in de film Moonraker). Napoleon zei ooit dat dit plein het beste tekenkamer van Europa was.

De Basiliek van San Marco, op het Piazza San Marco, is de derde kerk op deze plaats en dateert van rond 1060. Op de ingang staan de beroemde (ook uit Constantinopel geroofde) vier koperen paarden.

Het gebouw bevat onder andere romaans beeldhouwwerk, mozaïeken, marmer, bronzen beelden en een zeer indrukwekkend van edelstenen voorzien gouden altaarstuk (doek): de Pala d'Oro. Venetiaanse kooplui stalen het lichaam van Sint Mark uit Alexandrië in het jaar 828 en plaatsen deze, de schrijver van het nieuwe Testamentboek “Marcus”, in de basiliek. 

Andere meesterstukken

Ook andere meesterstukken uit het oude “Christelijke” Constantinopel liggen opgeslagen in de San Marco basiliek. Naast de klokkentoren en de sarcofaag kun je ook de Pala d’Oro, de schatkamer en de galerie bekijken.

Het Palazzo Ducale, naast de basiliek, gaat terug tot de 9e eeuw en deed niet alleen dienst als woning van de doge, maar ook als gerechtshof en als stadhuis. Dit gotische meesterwerk bestaat gedeeltelijk uit roze marmer.

Binnen bevinden zich talloze kunstschatten, waaronder werken van Tintoretto, Veronese en Carpaccio. Voor de rest kun je in de buurt de “Procuratie’ (woonruimte der procureurs van de San Marcos), de Piazetta di San Marco en de “Mercerie” bezoeken.

De brug der zuchten

In de noordwand van het plein bevindt zich nog de Torre dell'Orologio, tussen 1496 en 1499 gebouwd. Tenslotte is daar nog het kleine bruggetje Ponte dei Sospiri (de brug der zuchten) bewonderen – deze werd zo genoemd vanwege de (laatste) zucht der gevangenen die hiervandaan de kelders ingingen voor hun opsluiting. 

Het Grand Canal is een ongeveer 3,5 kilometer slingerende (hoofd)rivier die zo’n 6 meter diep is in de vorm van een omgekeerde “S” door het centrum van Venetië stroomt. D.m.v. een watertaxitour in de rivier die tussen de 40 en 100 meter breed is kun je de mooiste gebouwen van het oude Venetië ontdekken. Een van die parels is het Fondaco dei Turchi. In het paleis Vendramin-Calergi overleed de componist Richard Wagner in 1883. Ca d’Oro wordt betiteld als het fraaiste Gotische gebouw in Venetië. 

Een ander huis – Ca’ Foscari wordt zelfs bestempeld als het mooiste gebouw in de stad. Misschien is “Ponte di Rialto”, gebouwd in de 16de eeuw wel het mooiste bruggetje waar onderdoor wordt gevaren. 

Cannaregio, San Polo en Dorsoduro

De stadswijk “Cannaregio” ligt in het uiterste noorden van het centrum van Venetië aan de noordzijde van de Grand Canal. Deze wijk is i.t.t. de anderen een stuk rustiger en ligt een stukje uit de doorgaande toeristenstraten.

Een van de delen van deze wijk heet Getto Nuovo en zou het originele wereld getto zijn. In 1516 werd dit afgegrendelde stukje stad (het eilandje omringd door water) een Joodse wijk die ’s avonds afgesloten werd door Christelijke bewakers.

Eind 18^e eeuw konden Joden ook elders in de stad gaan wonen en waren zij vrij om te gaan. Menig kerk (o.a. Chiesa della Madonna dell’Oroto) is hier te zien. In het Ghetto bevinden zich nog vijf synagogen. De oudste is de Scuola Grande Tedesca uit 1528.

Een van de hoogtepunten aan een bezoek aan de stadswijk San Polo is de scuola grande di San Roco waar meer dan 50 muur- en plafondschilderingen van kunstschilder “Tintoretto” te zien zijn. Vlakbij de Ponte di Rialto kun je naar de nog immer staande vers markt gaan – een van de eerst bewoonbaar gemaakte delen van de stad. In Dorsoduro zou je eigenlijk tijd vrij moeten maken voor Gallerie dell’Academia. 

Arsenaal

De groteske kades van het ooit zo machtige Venetië werden gebouwd in het jaar 1104. Op de piek bevonden zich niet minder dan 300 bootmaatschappijen hier actief en werkten hier zo’n 16.000 mensen. Elke 100 dagen werd een nieuw schip afgeleverd. Het gehele gebied was hermetisch afgesloten door fortificaties en was een symbool van het Venetiaans suprematie van die tijd.

In 1797 werd het vernield door Napoleon’s troepen maar deze werd herbouwd en tot WWI diende het als een scheepsdok voor de Italiaanse marine. Even verderop staat het beeld met de leeuw van “San Marcos’ om de overwinning te herdenken van de Christelijke vloot die de Turkse versloeg in Lepanto in 1571. Je kunt ook een kijkje in het maritieme museum alhier.

Venetië in kleur:  

In het midden van de 7e eeuw was de strijd min of meer al beslist, maar het Byzantijnse Rijk behield in Italië onder meer de regio Venetië. Omdat de dreiging bleef, kreeg het gebied een eigen, voor het leven gekozen leider, de zogeheten doge (naar dux, het Latijnse woord voor leider).

Pas in de 9e eeuw was er sprake van een stad als echte eenheid, door de gemeenschappelijke vijanden en door de bouw van meer bruggen tussen de eilandjes, en tevens doordat de stad een beschermheilige kreeg. In 828 werd de heilige Marcus van Alexandrië, die door de traditie wordt geïdentificeerd met de schrijver van het Evangelie volgens Marcus, begraven op de plek waar nu de Basilica di San Marco staat.

De op zee sterke Venetianen, die de Adriatische Zee domineerden, moesten met hun vloot vaak Byzantijnse belangen verdedigen en kregen in ruil meer onafhankelijkheid en handelsprivileges. In de 12e eeuw werd de stadstaat Venetië een steeds grotere economische bedreiging voor de concurrerende steden Genua en Pisa en tevens machtiger ten opzichte van Byzantium. Land en kostbaarheden veroverd tijdens de Kruistochten belandde in de zakken van Venetiaanse kooplui en stedelingen.

Christelijke plunderpartijen

In 1204, tijdens de Vierde Kruistocht, plunderde de “Repubblica Marinara” zelfs Constantinopel, en kreeg het een groot gedeelte van het Byzantijnse Rijk in handen. In 1271 Venetiaans koopman “Marco Polo” reisde naar China om 20 jaar later pas terug te komen. Er volgde een meer dan honderd jaar durende bittere strijd om de macht in de oostelijke Middellandse Zee, de zogeheten Chioggia-oorlogen, met concurrent Genua dat op 13 augustus 1380 uiteindelijk verslagen werd.

In de 12e, 13e en 14e eeuw was de stad op het hoogtepunt van haar macht. 

In 1453 echter namen de Turken Constantinopel in, waarmee het tij voor de republiek Venetië definitief keerde. Het verloor veel havens en eilanden en raakte daardoor in financiële moeilijkheden. Ook werd de nieuwe handelsweg rond de “Kaap van Goede Hoop” in gebruik genomen zodat de Middellandse Zee inleverde qua belangrijkheid.

Ook van belang was de ontdekking van Amerika in 1492: in de exploitatie van dat continent speelde Venetië geen rol. In het begin van de 16e eeuw sloeg Venetië nog een aanval af van de Liga van Kamerijk, gevormd door de paus, Frankrijk, Spanje en Duitsland, maar op de lange duur bleek de republiek te klein ten opzichte van de Europese grootmachten.

Fascinatie ten top

De 18e eeuw was de laatste eeuw waarin de stad onafhankelijk was, maar deze periode wordt wel gezien als de meest fascinerende van zijn bestaan. Gedurende dit Settecento werd de stad misschien wel de meest elegante en verfijnde stad van Europa en had Venetië grote invloed op kunst, architectuur en literatuur. Veel jongeren uit rijke families deden de stad aan als onderdeel van hun grand tour.

Op 12 mei 1797 veroverde Napoleon de stad, waardoor Venetië na meer dan duizend jaar zijn onafhankelijkheid verloor, en op 12 oktober van hetzelfde jaar tekende hij het Verdrag van Campo Formio, waarmee de stad onderdeel werd van het door de Oostenrijkers gecontroleerde koninkrijk Lombardije-Venetië. Op 18 januari 1798 namen zij de stad over. Tijdens het Congres van Wenen van 1814-1815 werd deze beslissing bekrachtigd.

In 1861 ontstond het Italiaanse koninkrijk, maar pas in oktober 1866 kwam ook Venetië daarbij. Terwijl in WWI de stad nog enigszins gebombardeerd werd, kwam deze in WWII redelijk ongeschonden uit de strijd. In november 1966 werden Florence en Venetië geteisterd door ongekende overstromingen, die veel schade toebrachten aan de talloze, unieke kunstschatten.

Vergeleken met 100 jaar eerder was in 2003 het gemiddelde waterpeil 23 cm hoger geworden. Om verdere overstromingen te voorkomen werd dat jaar begonnen met de bouw van een stormvloedkering die de lagune bij hoog water moet afsluiten: het MOSE Project.