GESCHIEDENIS - Italië

In het jaar 1800 v.C. woonden er boeren in het land en werd er gebruik gemaakt van kano’s en bootjes om vis te vangen in de ondiepe wateren rondom het schiereiland.

Toen kwamen de Kelten uit Gallië (het huidige Frankrijk) maar vooral de “Etrusken” die Italië bewoonden en handel dreven met de Feniciërs en de Grieken. Vanaf de 8e eeuw v.Chr. vestigden de Grieken koloniën in Zuid-Italië en op Sicilië.

Het gebied van “Groot-Griekenland” was eigenlijk meer een verzameling stadsstaatjes. Maar in de 3e eeuw werden de Grieken verdreven door de opkomende Romeinen. 

Als een leger verslagen was door de Romeinen werden zij bondgenoten; een strategie die al snel leidde tot een machtige alliantie. Handel, kennis, schrijven en het aanbidden van Goden werd overgenomen van vooral Griekse en Etruskische gebieden.

Carthago (Tunesië) was in de 3e en 2e eeuw vC de grote rivaal in het Middellandse Zeegebied wat leidde tot de drie Punische oorlogen. Tijdens de 2e Punische oorlog trok generaal Hannibal over de Alpen en verwoeste vele Romeinse legioenen in Zuid Italië.

Toen andere Romeinse legioenen de toen Carthageense kolonie Spanje veroverde en optrok naar Carthago werd Hannibal verplicht terug te keren om de stad te verdedigen. Het Romeinse rijk nam Spanje over en veroverde grote delen van Afrika, Griekenland en het toenmalige Turkije (klein Azië). Caesar zou in het midden van de 1e eeuw vC Brittannië (Engeland) binnenvallen en veroverde het huidige Frankrijk wat toen Gallië heetten en zou optrekken tot de Rijn.

Onderlinge conflicten leidden in het Romeinse Rijk tot vele burgeroorlogen en zelfs een beroemd geworden slavenoproer onder het bevel van Spartacus. In 80vC braakte de Vesuvius zoveel as uit dat hele dorpen en steden onder de lava terecht kwam (Pompeï en Hercanuleum). Onder keizer Augustus zou het rijk floreren; op bouwkundig, militair, bestuurlijk en juridisch gebied werden vele innovaties doorgevoerd die zelfs nu nog als basis van onze staat dienen. Aquaducten, tempels, circussen, triomfbogen en restanten van wegen en gebouwen zijn tot op het heden in het toenmalige rijk te vinden. En wat te denken van het Latijns?

Perzië valt grotendeels

In de jaren na Christus werden gebieden van het oude Perzië veroverd en bouwde keizer Hadrianus muur die tegenwoordig ongeveer de grens tussen Schotland en Engeland is. Een ander zeer belangrijke verandering zou de wereld op z’n grondvesten doen schudden; het kindje Jezus werd geboren en het Christendom deed z’n intrede.

Eerst verkettert maar Keizer “Constantine” omarmde het nieuwe geloof en bouwde zelfs een nieuwe hoofdstad, Constantinopel die meer kerken dan tempels bevatte. Ook werd de  St. Pieter gebouwd.

Naast de pest die vele duizenden in het rijk “opvrat” waren ook de legioenen die de grenzen van het rijk eeuwen verdedigd hadden tegen vooral Germaanse stammen en de Parthen in het oosten hadden verdedigd veranderd. Leden van deze legioenen waren nu voornamelijk mensen uit de streek die hun eigen rijk wilden opbouwen. Het rijk begon in te zakken door de druk van de steeds aanvallende groepen barbaren en de Hunnen, die uit het verre Oosten (Mongolië) met z’n hordes onrust zaaide in heel Europa  en de barbaren (o.a. de Goten) nog meer westwaarts drukten.

Het ooit zo machtige rijk was inmiddels al in tweeën gescheurd door de vele interne intriges die allemaal een nieuwe keizer wilden leveren. Na de ondergang van het West-Romeinse Rijk in 476 raakte Italië in verval. Rome bleef niettemin het centrum van de Rooms-katholieke kerk, die zijn invloed over Europa nog lang zou uitbreiden en vasthouden.

De zoon van Pepin die bekend zou worden onder de naam “Karel de Grote” werd beloond door de paus en het grote Heilige Roomse rijk was een feit; de macht verdween over de Alpen.

In de 9e en 10e eeuw nC veroverde Arabieren (in Italië bekend onder de naam de Syracenen) in naam van het nieuwe geloof “Islam” het eiland Sicilië en delen van Zuid Italië; zij brachten welvaart en vele producten als katoen, suikerriet, sinaasappels en limoenen met zich mee.

Terwijl pausen en keizers elkaar het leven zuur maakten om de macht grepen de Noormannen hun kans op Sicilië. Zij troffen een vreemde mix aan van moslims, Griekse stadsstaatjes, machtige stadsstaten zoals Napels en enclaves van Lombarden. Het zuiden werd herenigd toen de zoon van de keizer van het Heilige Romeinse Rijk Frederick I (Barbarossa) de dochter van de Viking heerser trouwde. 

In de 11e eeuw trok de handel langzaam weer aan. Stadsstaten zoals Napels, Pisa, Genua en Venetië bloeiden op door vooral de overzeese handel. Marco Polo zou aan het einde van de 13 eeuw als eerst richting het verre Oosten reizen.

Oorlogen tussen steeds machtig wordende stadsstaten soms met hulp van grote legers uit het noorden zouden de eeuwen erna schering en inslag zijn. De pest zou een extra duit in het zakje doen in de 14e eeuw door een groot deel van de bevolking in Italië uit te roeien.

Naast deze verschrikkingen gingen vele boeren als soldaat naar het beloofde land om tegen de moslims te strijden ten tijde van de Kruisvaarttochten. 

Het was na de Middeleeuwen in de 15e eeuw dat het Humanisme de kop opstak – mensen gingen naar school, gingen denken in individualisme  en de kerk kreeg concurrentie.

Tijdens de Renaissance kreeg de klassiek oudheid weer aandacht en werden grote delen van bijvoorbeeld Rome gerestaureerd en uitgebreid. Zij werd weer belangrijk. Michel Angelo en Raphael zouden het Vaticaan opknappen.

Er kwam uit Duitsland een nieuwe kerkelijke stroom naar Italië in de vorm van de Lutherse kerk (het begin van het Protestantse). De Katholieke kerk introduceerde de Inquisitie – een rechtbank die ketters veroordeelden en vermoordde. 

Aan het begin van de 16e eeuw verplaatste de handel zich van het Middellandse Zeegebied naar de Atlantische Oceaan: een gevolg van de ontdekkingsreizen en de nieuwe zeeroutes met de Nieuwe Wereld, India, China en Indonesië. Het directe gevolg was een afname van de macht van de Italiaanse stadstaten.

Italië werd een speelbal van de grote mogendheden Spanje, Frankrijk en Oostenrijk, maar had die ook nodig om het expanderende Ottomaanse Rijk te kunnen weerstaan. Het pauselijke gezag en de pauselijke invloed namen in Noord-Europa sterk af door de protestantse reformatie.

Op dit moment waren de grote Europese mogendheden aan elkaar verbonden door onderlinge huwelijken en verdragen gesloten door slechte oogsten.

Deze tijd van verlichting bracht wederom een aantal zeer belangrijke intellectuelen aan de oppervlakte. 

In de jaren 80 van de 19e eeuw verwierf Italië de koloniën Italiaans-Eritrea en Italiaans-Somaliland. In 1912 veroverde Italië na de Italiaans-Turkse Oorlog Libië en de Dodekanesos (eilandengroep rondom Rhodos) op het Ottomaanse Rijk, wat werd bezegeld bij de Vrede van Lausanne.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog bleef Italië aanvankelijk neutraal, bang voor hun machtige oude vijanden.

Italië had zelfs niet gezeurd over gebieden waar zij recht op hadden (op Oostenrijk) maar nadat de geallieerde mogendheden bij het verdrag van Londen royale gebiedsuitbreiding hadden toegezegd, verklaarde Italië in mei 1915 de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije en in augustus 1916 ook aan Duitsland.

In militair opzicht was de oorlog geen succes, maar Italië werd wel beloond met Istrië en Trieste, Zadar (Zara) in Dalmatië en geheel Zuid-Tirol. De kwestie Zuid-Tirol bleef vervolgens de Italiaans-Oostenrijkse betrekkingen belasten.

Fiume (Rijeka) wat tegenwoordig in Kroatië ligt en dat aanvankelijk tot vrijstaat was verklaard, werd in 1919 ook tot Italiaans grondgebied verklaard. Ondanks deze uitbreiding hadden Italië zo’n 600.000 jonge mannen verloren in de strijd en waren de (gewone) mensen straatarm geworden. 

Om niet helemaal geïsoleerd te geraken in Europa smeedde hij met nazi-Duitsland een verdrag (de As was geboren) en later zou Japan zich aansluiten.

In 1939 annexeerde Italië Albanië en in juni 1940 verklaarde het, na enige twijfel van Mussolini, de oorlog aan Engeland en Frankrijk. Frankrijk, Griekenland en gebieden in Noord-Afrika werden binnengevallen, maar alleen met veel moeite en met Duitse steun konden tegenstanders verslagen en gebieden behouden blijven.

Eerst werd Noord Afrika en de Hoorn van Afrika “bevrijd” van fascisten, daarna was Sicilië aan de beurt. In 1943 landden de Geallieerden en twee weken erna werd Mussolini door koning Emanuelle III afgezet en gevangen genomen. Duizenden Italianen gingen de straat op om te demonstreren om de oorlog te staken en Duitsland werd de oorlog verklaard; de Duitsers staken direct de grens over, bezetten het land en ontwapenden Italiaanse troepen.

Ook werd Mussolini bevrijd uit z’n gevangenis en mocht de vazalstaat die in Noord-Italie werd uitgeroepen leiden. Het zou de Geallieerden tot Mei 1945 kostten om uiteindelijk heel Italië te bevrijden ondanks alle hulp van de stugge Italiaanse hulp van partizanen. Diezelfde partizanen namen een vluchtende Mussolini te grazen en hingen hem tezamen met z’n minnares ondersteboven aan een benzinestation op in Milaan.

In totaal kostte de Tweede Wereldoorlog in Italië aan circa 450.000 mensen, zowel militaire slachtoffers als burgerslachtoffers en slachtoffers van de Jodenvervolging, het leven.

Ook werd de fascistische partij (PNF) verboden en is bepaald dat de republikeinse staatsvorm niet gewijzigd kan worden. In 1958 werd Italië lid van de EEC. In de jaren 60 en 70 waren er verschillende aanslagen, ontvoeringen en moorden door extreme linkse (als belangrijkste de Rode Brigades) en rechtse terroristische groeperingen.

Generaal Dalla Chiesa werd opgeroepen om de leiders van beide zijden op te pakken. Toen de meeste vast zaten werd diezelfde Dalla Chiesa gevraagd de voornaamste maffialeden in Sicilië op te pakken. Binnen een paar maanden werd hij dood in z’n auto in Palermo aangetroffen.

In het begin van de jaren 80 leefde Italië op om daarna samen met de andere Europese landen in een diepe crisis terecht te komen. Corruptie en omkopingen waren het gevolg. Toen de Joegoslavië oorlogen werden uitgevochten in de jaren 90 was Italië een belangrijk NAVO lid waarvandaan talloze vluchten werden ondernomen. Voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis kwam er in 1996 met Prodi een centrum-linkse regering aan de macht.

Naast hervormingen werd in 2001 de euro ingevoerd, als een van de eerste Europese landen. 

In de zomer van 2014 (en ook in 2015 en 2016) worden duizenden vluchtelingen (immigranten) van gammele bootjes afgehaald door Europese schepen die ronddobberen in de Middellandse zee. Ook zijn duizenden van hen inmiddels in de golven verdronken. De economie van Italië valt verder weg en lijkt het zwakke broertje te gaan worden van Europa. De werkeloosheid is torenhoog.

Rechts groeit in Italië

In november 2016 treedt Renzi af nadat zijn constitutionele hervormingen zijn weggestemd bij een referendum. Hij wordt opgevolgd door coalitiegenoot Paolo Gentiloni. In oktober 2017 stemmen inwoners van het rijke Veneto en Lombardije voor meer autonomie tijdens een niet-bindend referendum.

Giuseppe Conte werd in juni 2018 beëdigd als premier van de eerste populistische regering van West-Europa, die als doel had belastingen te verlagen, sociale uitgaven te stimuleren en de regels van de EU inzake begrotingen en immigratie te herzien.

Conte, een professor in de rechten, was de keuze van de extreemrechtse Liga en de radicale 5-sterrenbeweging, die een regeringscoalitie vormden en een einde maakten aan drie maanden van politieke impasse na onduidelijke verkiezingen. In augustus 2019 trok Liga leider Matteo Salvini zich terug uit de regering in de hoop vervroegde verkiezingen te veroorzaken en de positie van zijn partij in het parlement te versterken, maar de vijfsterrenbeweging en de centrumlinkse Democratische Partij hebben dit plan gefrustreerd door een nieuwe coalitie te sluiten zonder de Liga, waarbij Giuseppe Conte zijn positie als premier behoudt.

In 2020 werd Italië zwaar getroffen door Corona met verwoestende gevolgen voor de toch al zwakke economie. Conte treedt in januari 2021 af en wordt in februari opgevolgd door de partijloze voormalig president van de Europese Centrale Bank, Mario Draghi, die een kabinet van nationale eenheid zal leiden met veel technocraten in zijn kabinet. Zijn voornaamste taak blijft leidinggeven aan de bestrijding van de pandemie.

Zo is het verplicht in Italie om je coronapas te laten zien als je op het werk verschijnt.