ALGEMENE INFORMATIE - Israël

* Bijgewerkt t/m 2014 - wijzigingen voorbehouden.

Israëls ligging tussen de Middellandse Zee en de woestijn bepaalt voor een groot gedeelte het weer. Israël kent maar liefst vier klimaatzones, van mediterraan tot woestijnklimaat. Het grootste deel van Israël is in twee seizoenen te verdelen, de hete, droge zomer en de koude, natte winter. Zo kunnen de temperaturen in Jeruzalem dalen tot 5°C (laagste temperatuur ooit gemeten in Israël: -7°C) met soms zelfs sneeuw, terwijl in het gebied rond de Dode Zee de temperatuur tot 45°C kan oplopen. Ook in de berggebieden van Noord-Galilea kent valt regelmatig sneeuw. West-Israël bezit een mediterraan klimaat met droge, hete zomers en zachte, vochtige winters. De in het oosten gelegen slenk van el Ghor ontvangt minder dan 200 mm regen per jaar en kent daardoor een woestijnklimaat. 

In de zomer lopen de temperaturen plaatselijk vaak op tot meer dan 40°C, met name als uit het oosten de ‘hamsin’ (Hebreeuws: sharav), een woestijnwind, waait. De zomerwarmte wordt overdag getemperd door de dagelijkse zeewind vanuit het westen; de afkoeling 's nachts is vaak zo sterk dat er dichte nevels en zware dauw optreden. De warmste gebieden van Israël zijn Eilat, het Aravadal in de Negev-woestijn, de laagst gelegen gebieden van de Jordaanvallei (hoogst gemeten temperatuur ooit: 54°C), het dal van Bet Shean de oevers van het Meer van Tiberias in de zomer en de Dode Zee.

De winterregen valt gewoonlijk in drie perioden: de vroege regen na de droge zomer in oktober en november, de winterregen, in hevige buien, afgewisseld door perioden met zonneschijn en de late regen in maart en april. De gemiddelde regenval per jaar bedraagt ca. 600 mm en neemt van noord naar zuid en van west naar oost af. De meeste regen valt tussen november en april; in het gebied rond de berg Hermon valt tot 1000 mm per jaar, terwijl er in Eilat, in het zuiden, meestal minder dan 50 mm neerslag per jaar valt.

Noord-Galilea kent ongeveer 70 dagen regen per jaar, in Jeruzalem en in de bergen van Judea regent het jaarlijks ongeveer 50 dagen en in de Negev-woestijn valt ongeveer 10 dagen lang regen.

De grens heeft een lengte van in totaal 1006 km, maar voor ongeveer de helft is deze nog niet definitief: met Egypte in het zuiden 255 km (definitief), met de Gazastrook 51 km (niet betwist), met Jordanië in het oosten 238 km (definitief), met Libanon in het noorden 79 km (nauwelijks betwist), met Syrië in het noordoosten 76 km (betwist) en met de Westelijke Jordaanoever 307 km (betwist). De kustlijn is 273 km lang.  

Israël is ongeveer half zo groot als Nederland. Dit is volgens de grenzen van 1949, dus exclusief de bezette gebieden en de Palestijnse Autonome Gebieden - Westelijke Jordaanoever, Gazastrook en Golanhoogte.

Zo’n 82% van de Israëlisch bevolking is Jood terwijl 17% Arabieren is. Naar plaats van geboorte kan het volgende onderscheid gemaakt worden: Europees/Amerikaans van geboorte 32.1%, Israëlisch van geboorte 20.8%, Afrikaans van geboorte 14.6% en Aziatisch van geboorte 12.6%. Op de Westelijke Jordaanoever wonen ca. 187.000 joden, in de Gazastrook ca. 5.000, op de Golanhoogvlakte ca. 20.000 en in Oost-Jeruzalem ca. 175.000.

Tegenwoordig leven er meer dan 1 miljoen Arabieren in Israël, van wie 80% moslim is. De overige 20% bestaat uit christenen en Druzen. Op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem wonen ca. 1.682.000 Palestijnen. De bevolking is zeer ongelijk over het land verspreid: in het district Noord, ten noorden van Haifa, en in het district Zuid, ten zuiden van Jeruzalem, - tezamen 85% van de totale oppervlakte van het land - woont maar ca. 27% van de totale bevolking. Israël is dan ook een van de meest verstedelijkte landen ter wereld: ruim 92% van de bevolking woont in de steden, vooral in Jeruzalem, Tel Aviv en Haifa. Volgens schattingen is Israël in 2020 één van de dichtst bevolkte landen ter wereld.  

De Palestijnen wonen voor het merendeel op het platteland en in de steden van de door Israël bezette gebieden. Het aantal bewoners van de collectieve kibboets is sinds 1948 aanzienlijk gedaald ten gunste van de coöperatieve mosjaviem. De mosjaviem is een agrarisch woonpatroon, waarin ongeveer 4% van de Israëlische bevolking woont. Het land is gemeenschappelijk bezit en er is sprake van gezamenlijk beheer. De groei van de joodse bevolking in Israël is in een aantal periodes zeer groot geweest. In de periode van 1948 tot 1980 was er zelfs sprake van een groei van ruim 300%, tot begin van de jaren zeventig vooral een gevolg van de enorme immigratie. Hierna is de immigratie sterk verminderd (in 1987 overtrof het aantal emigranten dat van de immigranten). Vanaf het begin van

de jaren negentig immigreerden vele joden uit de Sovjet-Unie. Sinds 1948 zijn er meer dan 2 miljoen mensen naar Israël geëmigreerd en men zegt daarom wel eens dat Israël één natie is, bestaande uit honderd nationaliteiten. Een globale tweedeling die gemaakt kan worden maakt een onderscheid tussen ashkenazische en sefardische Joden. De Ashkenazim komen voornamelijk uit de landen ten noorden van de Middellandse Zee. Sefardische joden komen uit de landen ten zuiden en oosten van de Middellandse Zee.

Israël is een smal, langgerekt land en kent van west naar oost drie landschappen: de kustvlakte, het westelijk bergland en de slenk van el Ghor. Het zuidelijke gedeelte van Israël wordt gevormd door de Negev-woestijn, die de helft van het land beslaat. De kustvlakte is aaneengesloten en wordt alleen onderbroken door het Karmelgebergte en van zuid naar noord onderscheiden in Sjeféla, de vlakte van Sjaron en het dal van Zevoeloen (Zebulon).

De kuststrook is deels een vruchtbare laagvlakte, die in het zuiden steeds breder, droger en onvruchtbaarder wordt. Uiteindelijk gaat dit gebied over in de Sinaïwoestijn. Bij de kustplaats Haifa ligt de berg Carmel (550 m). Het westelijke bergland, 700 tot 1000 m hoog, is onder te verdelen van zuid naar noord in de berglanden van de Negev en van Judea, Samaria en Galilea. De laatste drie gebergten bestaan overwegend uit kalksteen en vertonen karstverschijnselen. De ondergrond van de Negev bestaat uit graniet. In het uiterste noorden gaan de heuvels van Libanon over in de hooglanden van Galilea tot een hoogte van ongeveer 1200 meter, aflopend naar de Jordaanvallei in het oosten, in het westen naar de kustvlakte en in het zuiden naar de vallei van Esdraelon. Ten zuiden van Esdraelon strekt zich een hoogvlakte uit van ca. 150 kilometer. 

De hoogste bergen zijn de Hare Meron bij Zefad (1208 m) en de Ramon in het zuidwesten van de Negev (1035 m). Het westelijk bergland wordt ten zuidoosten van Haifa onderbroken door de Vlakte van Jizreël, die het Jordaandal met de Middellandse Zee verbindt. De diepe slenk van el Ghor omvat in het noorden het Jordaandal en in het zuiden het dal van Araba. In het noorden ligt het oppervlak van Jam Kinneret op 209 meter beneden de zeespiegel, meer zuidelijk dat van de Dode Zee op 394 meter beneden de zeespiegel. De enige grote rivier is de Jordaan, deels grensrivier met Jordanië. De overige rivieren in Israël stromen allemaal naar de Middellandse Zee, zijn kort en voeren onregelmatig water.

In de loop der tijd is de soortenrijkdom in Israël sterk verminderd, onder andere door het op grote schaal kappen van bossen met als gevolg erosie. Pas de laatste tijd worden er veel bossen weer aangeplant. Op dit moment telt Israël ongeveer tachtig reptielsoorten en tweehonderd zoogdiersoorten. De panter komt nog in zeer kleine aantallen voor, evenals de Syrische bruine beer. Van de andere recente soorten zijn te noemen de gestreepte hyena, de gewone jakhals, de egel en de klipdas. Tot de ca. 400 soorten tellende vogelwereld behoren onder meer de raaf, de kerkuil, de vale gier, de witte kwikstaart, een mus, patrijzen en kwartels, de kokmeeuw en de gewone pelikaan. Onder de ongewervelde dieren zijn vooral de insecten en woestijnslakken opvallend. In de Negev-woestijn is het Hai-Barreservaat voor de bijbelse fauna ingericht, onder meer door import van onagers, Arabische oryxen en struisvogels. In dit reservaat leven verder nog Somalische ezels, caracals, jakhalzen en wolven. 

De Arabische gazelle dreigt uit te sterven op het Arabische schiereiland; ten zuiden van Yotvata ligt een reservaat waar dit dier beschermd wordt. Verder leven hier de gestreepte hyena, de wilde kat, de zandrat, de springmuis en de gerbil. De groene bijeneter is een vogel die alleen in deze vallei voorkomt; andere bijzondere vogels zijn de rosse woestijnleeuwerik, de woestijnvink, de Palestijnse honingvogel en de gewone woestijnleeuwerik. In het noordwesten van de Negev maakt de woestijn plaats voor halfwoestijn, waar nog diersoorten voorkomen die zeldzaam zijn geworden in Israël. Meest opvallende dier is de wolf, die verder nog voorkomt in de woestijn van Judea en de Arava-vallei. Doordat het dier beschermd wordt, komt de Dorcas-gazelle nog veel voor in Israël, evenals de bruine haas en de vos. De volgende vogelsoorten bevolken de Negev: bonte kraai, griel, gevlekt zandhoen, de beschermde kraagtrap en de kuifleeuwerik. De wadi’s hebben een droog en woestijnachtig milieu en vormen een leefgebied voor veel woestijndieren. Na stortbuien blijft er in holtes en poelen water staan, met als gevolg en gevarieerde flora en fauna. In de hoogste delen van rotsachtige bergen leeft de Nubische steenbok, op een lager niveau is de klipdas te zien, die verwant is aan de olifant! 

Door de geografische ligging van Israël, waar drie continenten samenkomen, strijken er twee keer per jaar ongelooflijke aantallen trekvogels neer. Dankzij de opstijgende luchtstromen kunnen deze vogels in snel tempo duizenden kilometers overbruggen. Onder de vele vogelsoorten zijn ook veel roofvogels, zoals steppenarend, zwarte wouw, Balkansperwer, steppenbuizerd, wespendief en schreeuwarend. Ook de ooievaar en de zwarte ooievaar trekken tweemaal per jaar over het Heilig Land. De Rode Zee is beroemd om haar kleurige vissen, koralen en ongewervelde dieren, die deel uitmaken van de Indisch-Pacifische fauna.

In de directe nabijheid van koraalriffen vindt men de grootste diversiteit aan vissen, die daar voedsel en beschutting vinden. Het zogenaamde franjerif bezit de grootste soortenrijkdom. Bij het hoger gelegen plaatrif en het lager gelegen diep rif is dat wat minder. De volgende opsomming is slechts een kleine greep uit de vele soorten: vierooggoochelaar, blauwe papegaaivis, gemaskerde kogelvis, lipvis, grijze murene, goudstaartgoochelaar, chirurgvis, blauwe doktersvis, anemoonvisje, rotsvis, koffervis en tandbaars. Bijzondere levensvormen zijn: zachtkoraal, rode spons, zee-egel, zeeanemoon, kokerspons, naaktslak, zandkokerworm, brandkoraal en kappersgarnaal.

De vijf grootste steden in Israël zijn:   

• Jeruzalem     *         622.000 inwoners
• Tel Aviv / Jaffa         349.000 inwoners
• Haifa                        284.000 inwoners
• Petach Tikwa           166.000 inwoners
• Cholon                     163.000 inwoners 

* = hoofdstad

Israël is een unitaire republiek en officieel een parlementaire democratie. Het staatshoofd is de president (sinds 2007 Shimon Peres), maar heeft beperkte bevoegdheden. Een hiervan is het aanstellen van de formateur. De president wordt gekozen door het parlement voor een termijn van 7 jaar. Israël heeft een ongeschreven grondwet. Na de parlementsverkiezingen wordt de president geïnformeerd door de fractieleiders en kiest hij de persoon die de beste kansen heeft een regering te vormen. De regering wordt samengesteld door diegene die de vorming gelukt. Deze wordt tevens minister-president na de goedkeuring van de gehele regering door het parlement. Sinds 2009 is Benjamin Netanyahu premier en hoofd van de uitvoerende macht, sinds 2013 als leider van het kabinet-Netanyahu III. 

De wetgevende macht of het parlement is de Knesset, waarin 120 leden. De Knesset wordt verkozen in algemene verkiezingen, waarin alle staatsburgers in Israël vanaf achttien jaar het kiesrecht genieten (inclusief personen die in ziekenhuizen, penitentiaire en psychiatrische instellingen verblijven; stembussen maken een ronde waar mensen niet naar de stembus kunnen komen). Buiten Israël kunnen alleen personen op officiële missie stemmen. Verkiezingen voor de Knesset worden ten minste iedere vier jaar gehouden, maar kunnen ook eerder vallen als de Knesset dit beslist. Zetels worden verdeeld in proportie tot het totaal aantal stemmen aan de politieke partijen, die aan een minimum van 2% van de stemmen voldoen (in de praktijk meer dan 2 zetels).

Men stemt op lijsten, die van tevoren worden vastgelegd. De meeste parlementsleden zijn in de lijsten gerangschikt door partijverkiezingen, waarin alle partijleden mogen stemmen. In de onafhankelijkheidsverklaring uit 1948 stond geschreven dat de Israëlische staat binnen enkele maanden een grondwet zou voltooien. Dat is tot op heden niet gebeurd. Wel zijn er 14 zogenaamde basiswetten aangenomen, die voorbestemd zijn als hoofdstukken in de grondwet en een speciale status genieten tussen de wetten. Ook is er een commissie in het leven geroepen die zich bezighoudt met het opstellen van een grondwet, en thans een voorstel voor de Knesset voorbereidt.

Het hooggerechtshof (president in 2006 is Dorit Beinisch) gebruikt deze wetten om de grondwettigheid van andere wetten door het parlement te testen, als er een procedure inzake de geldigheid van een wet wordt ingediend.

Van de bevolking hangt 82% het joodse geloof aan, ca. 14% de islam (soennieten en sjiieten), 2,7% het christendom en 1,7% van de bevolking zijn Druzen. De Rotskoepel en de Al Aqsa-moskee in Jeruzalem zijn sinds de 7e eeuw op Mekka en Medina na de heiligste plaatsen van de islam. De joodse godsdienst is gebaseerd op het geloof in één god en op het verbond dat God met het joodse volk sloot, en waarvan de geschiedenis ongeveer 4000 jaar geleden begon met het tijdperk van Abraham.

Alle aspecten van het jodendom vinden hun oorsprong in de Thora, de Mozaïsche wet. Samen met de rabbijnse commentaren vormt de Thora de inspiratiebron van het gedachtegoed en de gebruiken van alle joodse gemeenschappen. De talmoed is een verzameling geloofsregels die tot op de dag van vandaag de basis van het jodendom vormt. Deze verzameling bestaat uit de ‘misjna’, waarin naast de Thora ook gebods- en verbodsregels staan, en de ‘gemara’, waarin levensregels en interpretaties van de Thora staan. Het openbare leven in Israël wordt gedomineerd door de joodse godsdienst.

De sabbatsrust is zelfs in de wetgeving opgenomen, aangevuld door plaatselijke regelingen. De traditioneel orthodoxe opvatting van de thora met zijn '248 geboden en 365 verboden' vormt een bron van moeilijkheden voor het openbare leven in de moderne tijd. Het Opperrabbinaat, de hoogste religieuze instelling van de joden in Israël, bestaat uit een Asjkenazische en een Sefardische opperrabbijn. Rabbijnen zijn geen priesters, maar leraren die door hun kennis van de talmoed tot verschillende interpretaties van de geschriften komen. De liberale joden genieten, althans in theorie, dezelfde faciliteiten als andere godsdienstige groepen bij de bouw van synagogen, maar hun rabbijnen worden nog altijd niet als zodanig erkend. 

Sport is een zeer belangrijk onderdeel van het nationale leven in Israël zowel in een competitie als voor ontspanning. Het land heeft een groot scala aan beoefende sporten waarbij voetbal de meest populaire en belangrijke is. Alhoewel Israel zich in 1970 kwalificeerde voor het Wereldkampioenschap voetbal in Mexico heeft het zich daarna nooit meer gekwalificeerd.

In 2001 behaalde de voetbalclub Hapoel Tel Aviv de kwartfinale toen zij o.a.. Chelsea en Parma uitschakelde. Maccaba Haifa toonde zich sterk in de seizoenen 2002-3 en 2009-10 toen het zich kwalificeerde voor de Champions League. Een andere zeer belangrijke sport is basketbal; Israël is een van de dominerende landen in Europa. Andere populaire sporten zijn zwemmen, tennis, marathon rennen en schaken.

Als je 25 jaar geleden een Israëli zou hebben gevraagd naar de typische kost van het land, is de kans groot dat het antwoord zou zijn geweest: falafel, humus of tahini. 80% Van de Israëli's zijn Joden, meer dan de helft geboren in Israël. Maar de meeste van hun ouders, grootouders of overgrootouders kwamen naar Israël uit meer dan 120 landen en brachten recepten en eetgewoonten mee uit zes verschillende werelddelen. En de resterende 20% niet-joodse Israëli's hebben ook hun eigen eetgewoonten. Bovendien maakt Israël deel uit van de westerse wereld. Voeg al deze ingrediënten samen en het resultaat is een van de meest dynamische, boeiende en vooral lekkerste eetculturen ter wereld. 

Twee aspecten maken het eten in Israël zo uniek. Ten eerste is er de locatie van Israël aan de Middellandse Zeekust. Net als in Turkije, Griekenland, Italië, Frankrijk en Spanje, weerspiegelt de keuken de warme zon, de olijven die aan de bomen groeien en de olijfolie die daaruit wordt geperst, en het brood, de vis en het vlees, dat de Middellandse Zee tot bron maakt van wat door velen wordt beschouwd als het gezondste dieet ter wereld.

Ten tweede worden er in Israël groente, fruit en zuivelproducten van zeer hoge kwaliteit geproduceerd. Zo zijn er de fameuze Jaffa sinaasappelen, die al in de jaren ’30 naar Europa werden verscheept, maar ook kiwi's, citrusvruchten, tomaten, paprika's, bloemen, yoghurt en kaas. In Israël zijn er restaurants waar gerechten worden opgediend die nergens anders op aarde te vinden zijn: in het bijzonder gerechten uit gebieden waar nu geen Joden meer wonen, maar waar vroeger door de Joodse bevolking een eigen keuken werd gecreëerd, zoals in Saloniki, Dubrovnik, Tripolitania, Mesopotamië, Perzië, Jemen en Buchara. 

In de tijden van de vestiging van Israël, stonden de pioniers in de kibboetsen ’s ochtends om 4 uur op om op het land te werken en de koeien te melken, en pauzeerden dan om 8 of 9 uur voor een stevig ontbijt. Het ontbijt bestond grotendeels uit eigen producten: eieren, brood, zuivelproducten, verse groente en fruit. Nu ontbijten de Israëli’s  meestal eenvoudig. De lunch is de belangrijkste maaltijd van de dag. Lunchen doet men doorgaans laat, tussen één en drie uur ‘s middags. Typische Israëlische lunches bestaan bijvoorbeeld uit een salade (in brunoise gesneden komkommer en tomaat), hummus, tahina, diverse soorten (lokale) witte kazen, olijven, pita's en andere soorten brood en vers fruit. Yoghurt en eieren worden ook veel geconsumeerd. Het diner wordt ook laat gegeten: meestal vanaf negen uur ‘s avonds.   

• blintzes: een dunne pannenkoek opgerold en gevuld met een zoete of een hartige vulling;
• falafel: sterk gekruide balletjes (gemaakt van kikkererwten met veel kruiden), dat in ronde broodjes wordt gestopt. Men nuttigt het met wat zuurkool en sla met een sausje. Het is in Israël net zo populair als bij ons patat, alleen is het veel gezonder;
• choemoes: een mengsel van kikkerwten, paprika en kruiden;
• techina: wordt vaak samen met choemoes gegeten en en bestaat uit sesamzaad.

Koosjer:

De Israëlisch keuken onderscheidt zich door de koosjere keuken. Hier komen veel dingen bij kijken. Zuivelproducten en vlees mogen niet met elkaar gecombineerd worden en tussen het consumeren ervan dient minimaal zes uur te zitten. Tijdens het ontbijt en tijdens de lunch eet men met zuivel, tijdens het diner wordt vlees gegeten. Na het eten kan er dus ook geen koffie met melk worden gedronken.  

Koffiebarretjes

Koffiebarretjes worden veel en graag bezocht in Israël, en in elke grote of kleine stad zijn terrasjes te vinden. U vindt er een gevarieerd menu met koffie, thee, gebak, broodjes en lichte maaltijden. Israëli’s zitten vaak urenlang in cafés met een kopje koffie. Een van de Israëlisch favorieten is de "café affoech" (koffie ondersteboven), een combinatie van cappuccino en café latte.  

Snacks

Israëli’s kunnen op ieder uur van de dag wel wat eten. Falafel is de meest gegeten snack in Israël en is overal te verkrijgen. Bent u onderweg, dan zijn er de restaurants, snackbars en winkels bij benzinestations die u tegenkomt. Ook sapwinkeltjes zijn overal te vinden, waar sinaasappelen, grapefruits, wortelen, granaatappels en druiven op bestelling voor u worden geperst. 

DRINKEN:

Heerlijk in Israël zijn verse vruchtensappen, en er zijn alle mogelijke frisdranken te krijgen. Ook het Israëlische bier is een aanrader! Al 3000 jaar maken wijngaarden en wijn deel uit van de viering van Joodse feestdagen en de Sabbat. Aan het einde van de 19de eeuw gaf de Franse baron Edmond de Rothschild de wijnindustrie in Israël een nieuwe impuls, en aan het begin van de 21e eeuw had de productie en smaak van de Israëlische wijn het hoogste internationale kwaliteitsniveau bereikt.

In 2008 publiceerde het gezaghebbende Amerikaanse tijdschrift Wine Spectator een uitgebreid artikel over wijn in Israël en vatte het samen met de verklaring: "De wijnen van Israël zijn van wereldklasse." Er zijn meer dan 200 wijnhuizen in Israël - klein, middelgroot, groot en massaal - die uitstekende rode en witte kwaliteitswijnen en mousserende wijnen produceren. Men kan het water in Israël overal zonder enige problemen drinken, soms heeft het water een wat chloorachtige nasmaak. Ook flesjes water (met en zonder bubbels) is overal te verkrijgen.