Persepolis (en Shiraz)

HOME / Iran / Iran bezienswaardigheden

Shiraz (letterlijk leeuw of melk) is de op vijf na grootste stad van Iran en is de hoofdstad van de provincie Fars. De stad, gelegen op zo’n 1500 meter hoogtes een van de oudste handelssteden van Iran en zelfs de VOC heeft hier zaken gedaan. De stad heeft als bijnaam de stad van rozen en nachtegalen en staat bekend als de stad van de dichters, literatuur, wijn en bloemen.

Het heeft prachtige tuinen, tombes, moskeeën en een zeer drukke hoofdstraat die naar de Zand dynastie is vernoemd. De stad gelegen in het hart van het oude Perzië staat bekend om z’n levendige bazaar, de tombe van Hafez en de aanwezigheid van de oude ruïnestad Persepolis.

Ondanks het gebrek aan zware industrie, (zwaar) religieuze sites of strategische importantie wordt Shiraz en omstreken nog steeds als zeer belangrijk voor Iran beschouwd.

De historische stad:

De belangrijkste bezienswaardigheid van Shiraz is ongetwijfeld de Arg van Karim Khan, de oude citadel van de stad. De 14 meter hoge muren zijn indrukwekkend net als z’n vier oude hoektorens waarvan er eentje “gevaarlijk” voorover leunt.

De burcht is gelegen aan de zeer drukke en brede hoofdstraat Karim Khan-e Zand boulevard die gewoonweg Zand wordt genoemd naar de dynastie die de stad belangrijke en hoofdstad maakte van het oude Perzië.

De oudste moskee van de stad en een van de oudste van Iran is de Jameh-ye Atighmoskee. Later werden onder andere de Vakilmoskee en de Nasir al Molkmoskee gebouwd. De Vakilmoskee staat ten westen van de oude Vakilbazaar. Deze bazaar omspant een oppervlakte van bijna 9000 vierkante meter en verkreeg haar huidige vorm tijdens de Zanddynastie. Nabij bevindt zich ook de Vakilhammam. 

Belangrijkste tombes van Shiraz zijn; de Tombe van Hafez, Tombe van Saadi en de Tombe van Khwaju Kermani (in een berg nabij de Koranpoort). De Sjah Tsjeragh is het belangrijkste sjiitische pelgrimsoord van de stad. Het huisvest de graven van de gebroeders Amir Achmed en Mir Mohammed, zonen van de zevende imam Moesa al-Kazim.

Persepolis is een door Darius I gebouwde nederzetting Oorspronkelijk heette het Parsa, Persepolis is de Griekse naam en betekent Stad van de Perzen. Anders dan deze Griekse naam doet vermoeden, was Persepolis geen stad. Bij de archeologische opgravingen in en rondom Persepolis zijn geen woonhuizen gevonden.

Perepolis bevatte twaalf bouwwerken. Het belangrijkste bouwwerk was de apadana (audiëntiehal), waar de sjahs hun audiënties hielden. Tijdens een groot feest, waarvan men aanneemt dat het gaat om het Perzische nieuwjaar (Noroez), kwamen de onderdanen van de verschillende bevolkingsgroepen giften (dat wil zeggen belastingen) aanbieden aan de sjah.

Het aanbieden van de giften is afgebeeld in reliëfs op de oostelijke trappen van de apadana. 23 verschillende volkeren kwamen hun belastingen betalen aan de Perzische koningen, zij zijn te onderscheiden aan hun kleding en hoofdtooien. 

Dat er respect voor de gasten was, is bijvoorbeeld te zien aan de hoogte van de traptreden op de grote toegangstrap: de treden zijn heel laag (ongeveer 10 cm) en breed zodat de gasten in alle waardigheid in hun prachtige kleding het paleis binnen konden komen. 

De bouw van de stad

Het beleid van de Perzische koningen had grote gevolgen voor de bouw van Persepolis. De Persepolis Fortification Tablets, een collectie van enkele duizenden kleitabletten, illustreren de gang van zaken in de stad en de omgeving.

We lezen over teams van slaven die voor corvées het land op worden gestuurd, over reizigers op de koninklijke wegen, en vele andere details. Opvallend is dat vanaf de regering van Xerxes I alle ambachtslieden voor hun werk werden betaald - met andere woorden, dat de economie monetair werd. 

In geval van een ongeluk voor de ambachtslieden werd voor hun nabestaanden zorg gedragen; dit zorgde er mogelijk voor dat vanuit het hele rijk de beste ambachtslieden naar Persepolis kwamen om mee te helpen bouwen aan het paleis. De hoge kwaliteit van het werk is met name te zien in de details van het beeldhouwwerk.

Afdrachtenfeest

De Apadana en het schathuis, de twee gebouwen die bij uitstek het symbool waren van het hierboven genoemde afdrachtenfeest, en het paleis van Xerxes werden gebrandschat door Alexander de Grote; volgens de overlevering had hij honderden lastdieren nodig om de schatten af te voeren.

Archeologisch onderzoek heeft fragmenten van gordijnen gevonden. Koolstofdatering toonde aan dat de gordijnen inderdaad uit de vierde eeuw voor Christus stammen. Deze resten zijn te zien in het museum dat in het herbouwde verblijf van de koninginnen is gemaakt.  

De overige gebouwen lijken de vuurstorm te hebben doorstaan: het paleis van Darius bijvoorbeeld en de Poort van alle Naties, al zijn beiden nu ook ruïnes. Enkele oudheden uit Persepolis zijn te vinden in het Louvre in Parijs, het British Museum in Londen en de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel.

>> Lees ook over bestemming Vallei van de Koningen in Egypte. 

De stad wordt voor het eerst vermeld als Tiraziš op Elamitische kleitabletten uit 2000 v.Chr. die in juni 1970 werden gevonden in de zuidwesthoek van de stad tijdens het graven voor het bouwen van een stenen oven.

Volgens sommige Iraanse mythologische tradities werd de stad oorspronkelijk gesticht door de eerste sjah, Tahmurath (Tahmuras) en zou de stad later tot een ruïne zijn vervallen.

In de Achaemenidische periode lag de stad aan de route van Soesa naar Persepolis en Pasargadae. Inscripties in spijkerschrift getuigen dat Shiraz destijds een behoorlijke plaats moet zijn geweest. Onder de Sassaniden lag Shiraz aan de weg tussen Bishapur en Istakhr en vormde een belangrijk regionaal centrum. 

In het 10e-eeuwse verdrag Hudud al-'Alam wordt gesproken over de aanwezigheid van twee vuurtempels. In 641 werd Shiraz veroverd door het Arabische Rijk en werd de islam geïntroduceerd als godsdienst. Shiraz werd daarop aangewezen tot bestuurscentrum van de Arabieren in de provincie Pars.  

Kwaliteitswijn

In de 9e eeuw werd de stad bekend om haar Shirazi-wijn (de 'beste van het Midden-Oosten'), waarvan de productie echter gestopt is na de islamitische revolutie van 1979. In 933 maakte de Buyidische heerser Imad al-Dawla (Ali ibn Buya) Shiraz tot zijn hoofdstad. 

Hij en zijn opvolgers bouwden er moskeeën, paleizen en een bibliotheek. Literatuur, wetenschap, kunst en cultuur werden bevorderd en religieuze minderheden werden goed behandeld. Rond het jaar 1000 werd na aanvallen door de Turkmeense Seltsjoeken door de Buyiden een stadsmuur opgetrokken rond Shiraz.

Oorlog en destructie

In dezelfde periode werd ook de Vakilbazaar gebouwd. De daaropvolgende 50 jaren werden echter gekenmerkt door oorlogen met de Seltsjoeken en interne Buyidische twisten, waarbij een groot deel van de stad werd verwoest. In 1062 wisten de Seltsjoeken de stad uiteindelijk toch te veroveren, maar tot afkeer van het kalifaat namen de nieuwe heersers al snel de Perzische cultuur over en velen van hen vestigden zich in Shiraz. Uiteindelijk werden de Seltsjoeken zelfs belangrijke beschermheren van de Perzische kunst en cultuur.

Rond 1075 lieten de Seltsjoekse heerser Attabak Jalal-ed-din en zijn zonen Shiraz herbouwen en herstelden het tot haar oude grandeur. De ontwikkeling van de nieuwe stad trok vele nieuwe immigranten, die uit alle delen van Perzië en ook uit Centraal-Azië kwamen. In 1280 vielen de Mongolen het gebied binnen. De lokale heerser Abu Bakr ibn Saad wist de stad echter te sparen door schatting te betalen en zich te onderwerpen aan Dzjengis Khan. Deze was zo gecharmeerd door de Perzische heerser dat deze hem Ktlug Khan noemde en beschouwde als een vriend.  

De hoge belastingen die de Mongolen hieven berokkenden de stad echter grote schade. Ook corruptie en onderlinge vetes deden de stad geen goed. In de decennia erna volgden nog meer rampen. In 1357 kwam de Muzaffaridische heerser Sjah Shuja aan de macht. Hij zorgde voor een opleving van de stad en was een groot liefhebber van Hafez. In 1382 wist hij de stad te sparen voor plundering door het leger van Timoer Lenk geschenken te sturen.

De VOC

In de 17e eeuw opende de VOC een handelspost in Shiraz en in 1705 bezocht de Nederlander Cornelis de Bruijn de stad. Er waren in de 17e en 18e eeuw verschillende handelsposten van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) in het Midden-Oosten.

Naast de Portugezen was de VOC de enige westerse macht die in dit gebied handel dreef. Er werd vooral gehandeld in parels, rozenolie, zijde, wol, Arabische gom en wierook. 

In deze stad had de VOC tot 1730 een wijnhuis waar wijn gemaakt werd. Dit huis was in de zeventiende eeuw als geschenk in haar bezit gekomen. Tevens waren er enkele tussenhandelaren voor de VOC in de stad aanwezig. Nadat de Safawiden door de Afghaanse Hotakiden waren verslagen en de Afghanen de hoofdstad Isfahan veroverd hadden, werd Shiraz in 1724 geplunderd door de Afghanen.

Bouw van een hoofdstad 

Ook de periode daaropvolgend bleef het onrustig in het land. In 1760 vestigde Karim Khan zich in de stad en vestigde er de Zand-dynastie, waarmee een periode van rust aanbrak. Ergens rond 1760 maakte hij Shiraz tot hoofdstad van het land en liet de stad herbouwen. Hij was vastbesloten om Shiraz uit te bouwen tot een waardige hoofdstad, vergelijkbaar met Isfahan ten tijde van sjah Abbas I. De stad werd opgedeeld in elf woonwijken (woonkwartieren), tien voor moslims en een voor joden. 

Met behulp van 12.000 arbeiders liet hij ook een koninklijk district bouwen met een arg (fort; de Arg van Karim Khan), vele bestuurlijke gebouwen en een van de meest verfijnde overdekte bazaars van Iran.

Verder liet hij een moskee, hamams en karavanserais bouwen en Perzische tuinen, irrigatie- en jubs (afwateringskanalen) aanleggen. Rond 1860, na de Anglo-Perzische Oorlog kwam Shiraz in de Britse invloedssfeer te liggen, die zich uitstrekte over het zuiden van Iran. Er werd olie gevonden. De lokale Quashqai-stammen in de bergen rondom de stad bevochten de Britten. 

Rond 1880 werden hun opstanden echter neergeslagen door de heersende familie Qavam, die werd ondersteund door Brits-Indische troepen van het Britse consulaat in de stad. Nadat de Trans-Iraanse Spoorlijn was aangelegd in de jaren 1930, verloor de stad veel van haar invloed in de handel doordat de handelsroutes zich verplaatsten naar de havens van Khuzestan. 

Ongebreidelde stadsplanning leidde tot de sloop van een groot aantal historische gebouwen, waaronder de halve bazaar, een aantal karavanserais en hammams, alsook de stadsmuur. Sinds de Iraanse Revolutie is er veel geld gestoken in het opknappen van monumenten in de stad.

>> Lees hier de gehele Iraanse GESCHIEDENIS

De belangrijkste busterminal is Carandish terminal dat ongeveer een kilometer ten oosten van het centrum ligt, aan de andere kant van de Khoskh rivier. Ook is hier de belangrijkste terminal voor savari’s en minibussen aanwezig.

Het openbaar vervoer binnen de stad wordt grotendeels verzorgd door ruim 50.000 bussen die rijden op ruim 70 buslijnen. In de laatste jaren zijn ook een aantal HOV- verbindingen opgezet.

Het spoorstation van Shiraz is het grootste van Iran in termen van oppervlakte. Passagierstreinen vertrekken dagelijks naar steden als Isfahan, Teheran en Mashhad. Momenteel wordt er gebouwd aan de nieuwe metro van Shiraz, die zal moeten gaan bestaan uit drie lijnen van in totaal bijna 50 kilometer lengte. De metro zal worden aangesloten op het spoorstation van Shiraz. 

Shiraz – Persepolis: vanaf de overkant van het grote Carandish busstation (aan de rivierzijde naast de taxistand) gaan van de minibusterminal verscheidene oude Mercedes minibussen richting de stad Marvdasht (35 km). De laatste 12 km moet je een savari of taxi kunnen vinden voor ongeveer 60.000 Rial. 

Shiraz – Kerman: vanaf het busstation Carandish gaan in de ochtend en avond verschillende bussen richting Kerman. Busmaatschappij ADL rijdt met VIP en gewone bussen de 8 uur om o.a. 8:00 en 930 in de ochtend en om 22:00 (gewone bus) en 22:30 (VIP) in de avond. Kosten voor de gewone bus zijn 145.000 Rial, de VIP is het dubbele. Je kunt reserveren.

• Naam : Persepolis

Prijs : 150.000 Rial

Tijd : 08:00 – 17:00

Inhoud:

Een bezoek aan de eeuwenoude Persepolis site is onvermijdelijk; waarschijnlijk de belangrijkste archeologische site van Iran stammend uit de 5e eeuw v.Chr. heeft een keur aan bezienswaardigheden. De plek die nooit een stad is geweest maar eerder een regeringsoord voor het immense Achaemenids rijk heeft zo’n 150 jaar gediend o.a. voor leiders Darius de Grote en Xerxes I.

In 1930 zijn de eerste opgravingen gedaan van de site die door Alexander de Grote z’n leger in de as werd gelegd. Vandaag de dag kun je de ruïnes gadeslagen, poorten zien, tombes van oud leiders, de harem (die nu een museum is), pilaren, overblijfselen van wat ooit indrukwekkende paleizen moeten zijn geweest. Het meest in het oog springend zijn de steen reliëfs die opzien baren door hun details en hun conservatie.

Overdekt om dit zo te houden kun je uren lang de figuren en dieren zien die bijna ongekend zijn in de wereld. Buiten de site (of vanaf het terras van een van de oud paleizen) kun je een glimp opvangen van het oude tentenconstructiekamp gebouwd door de laatste shah van Iran. Geen toeristische attractie maar wel een geschiedenisles. Een bezoek aan Persepolis mag niet ontbreken in je reis naar Iran.

In het verlengde van de Ferdosi straat (van m’n hotel) zaten in de Takthi straat een aantal restaurants gevestigd. Niet hoogstaand maar ook geen snacktenten. Je betaalt tussen de 110.000 en 150.000 voor een “normale” maaltijd (chelo kebab) en een drankje.

• Naam : Talar hotel

Adres : Ferdosi straat

Prijs : 300.000 Rial (single)

Tel.nr. : +98 711 224554450

Inhoud:

Talar hotel ligt even ten noorden van het centrum in een vrij rustige maar brede straat. Het hotel heeft vier verdiepingen en trekt een hoop Arabische maar ook Westerse toeristen die iets meer geld hebben te besteden. Ik kwam hier per ongeluk aangezien het niet in de reisgidsen staat.

Het heeft een lobby (incl. WIFI) met een aantal zeer fraaie Engels sprekende receptionisten, een restaurant (waar ook ontbijt wordt geserveerd) en een lift. De normale kamers hebben allen een wc en douche binnen – hiervoor betaal je zo’n 30 dollar per avond. Inclusief ontbijt.

Ik betaalde voor m’n zeer ruime kamer die via de derde verdieping via een terras te bereiken is een stuk minder – er is AC (geen koelkast en geen WIFI) en de wc-douche ruimte is buiten. De douche is prima maar je staat wel bovenop het “gat” van de wc te douchen. Het ontbijt is prima.

Shiraz is een van de meest progressieve (grote) steden van Iran en de moeite waard. Qua bezienswaardigheden heeft de stad (even de bezienswaardigheden rondom de stad buiten beschouwing gelaten) echter niets nieuws te bieden of je moet speciale interesses hebben in een tombe of moskee.

Bazaars, moskeeën, een drukke binnenstad en tombes kun je overal elders in het land vinden, al is de atmosfeer hier vrijer en toegankelijker dan elders in Iran.

Maar de stad is een prima springplank naar sites buiten de stad zoals Persepolis en je kunt gemakkelijk op een dagtrip naar deze prachtige archeologische site toe.