Yogjakarta, Borobodur en Prambanan

Kraton, het waterpaleis en de vogeltjesmarkt:

In Jogjakarta bevindt zich de Kraton Ngayogyakarta Hadiningrat, gebouwd in de periode 1756 tot 1790 door Sultan Hamengkubuwono I. De ommuurde kraton (plaats waar de koning/koningin woont) is tot op heden de residentie van de Sultans van het Kasultanan-tak van het voormalige Mataram Koninkrijk.

In 1989 kwam Hamengku Buwono X op de troon en ook hij woont in dit paleis. De macht van de Sultan is nu puur symbolisch en beperkt zich dan ook tot zijn eigen paleis met zijn dienaren.

Daarmee is de Kraton niet langer meer de zetel van macht, maar herbergt het de vorstelijke erfstukken, wapens, koetsen en geschenken van koninklijke gasten. Tevens is er een museum opgedragen aan de overleden Hamengku Buwono 9e. Het spirituele centrum van de kraton is de Pelataran Kedaton, de koninklijke binnenplaats. Op de grote koninklijke binnenplaats staat de Bangsal Kencono, de gouden troonzaal.

Achter de Bangsal Kencono ligt de Bangsal Proboyekso, waar de heilige pusaka oftewel de kroonjuwelen worden bewaard.   

Aan de noordkant van de kraton staat de Pagelaran, de audiëntiehal met 64 pilaren.  

De Kraton bestaat niet alleen uit het paleis, maar ook een stad, compleet met scholen en moskeeën behoort tot het complex. Hier wonen ruim 25.000 mensen. Binnen het complex is ook de vogeltjesmarkt en het Waterpaleis (Taman Sari) te vinden.

Taman Sari was in de 18e eeuw gebouwd als amusementspark voor de koninklijke familie, een gerieflijke en luxe vlucht uit de dagelijkse sleur.

Het Taman Sari complex bevatte verschillende zwembaden, fonteinen, een ondergrondse moskee en een groot meer. Er was ook een toren gebouwd van waaruit de Sultan Mangkubumi zijn harem kon gadeslaan tijdens het zwemmen. Tegenwoordig is grotendeels door de kampung ingenomen en is het een doolhof van huizen en steegjes.  

Ook op het voormalige Taman Sari complex is de Pasar Ngasem, de vogeltjesmarkt van Yogyakarta, te vinden. Het staat grotendeels op het terrein waar vroeger het meer van Taman Sari was. Op de vogeltjesmarkt kun je behalve vogels ook andere kleine dieren (zoals apen, konijnen, leguanen, vleermuizen, salamanders) kopen.

Fort Vredenburg:

De vorm van dit in 1765 door de VOC gebouwde fort is vierkant met wachttorens op elke hoek. Het ligt voor één van de zeven paleizen van de Javaanse sultan. Het was vooral bedoeld om de Nederlandse gouverneur, die hier gestationeerd was, te beschermen.

Eromheen ligt een aarden wal. Het fort is volledig gerestaureerd, waardoor jammer genoeg veel van de authenticiteit verloren is gegaan al blijft de architectuur de moeite waard.

Tegenwoordig is het fort een museum waar de onafhankelijkheid van Indonesië centraal staat. Yogyakarta speelde daarbij een belangrijke rol.

De Borobudur is een boeddhistisch heiligdom en wellicht de grootste toeristische bezienswaardigheid van Java. De Borobudur is opgebouwd als een grote stoepa; de  basis is 123 bij 123 meter.

De stoepa heeft negen etages; de onderste zes zijn vierkant, de bovenste drie rond.

De etages vertegenwoordigen de boeddhistische kosmos. Op de bovenste etages bevinden zich 72 kleine stoepa's, die gebouwd zijn rondom één grote centrale stoepa. De grote stoepa staat symbool voor het Nirwana. De kleine stoepa's vertegenwoordigen van onder naar boven de weg die een boeddhist moet afleggen om uiteindelijk in het Nirvana te worden opgenomen. 

De bouw moet zo’n 80 jaar hebben geduurd. 's Ochtends dient de Borobudur nog steeds als gebedsoord. Een pelgrim loopt iedere etage zeven maal rond met de klok mee.

In de stoepa's bevinden zich beelden van Boeddha ; wie door de gaten in de stoepa's deze beelden aan kan raken ontvangt, volgens het lokale bijgeloof (niet volgens het boeddhisme), het eeuwige geluk. 

De Borobudur is herontdekt in 1814. Cornelius maakte met meer dan 200 man gedurende ruim anderhalve maand het monument al enigszins vrij. De eerste grote restauratie werd uitgevoerd van 1907-1911 door de toenmalige kapitein/majoor der Genie Theodoor van Erp. Totale ontmanteling en versterking van de heuvel en wederopbouw daarna bleek de enige remedie. In de periode 1973-1984 werd deze massale restauratie uitgevoerd, mede gefinancierd met geld van UNESCO.

Het monument is sinds 1991 te vinden op de Werelderfgoedlijst. Wetenschappers hebben zich lang en intensief beziggehouden met het fundamentele vraagstuk van de wijze waarop de Voor-Indische cultuurelementen Indonesië zijn binnengedrongen, alsmede wat de oorsprong is van de architectuur van de Borubudur en wat de betekenis is van de Sanskriet teksten en de gehanteerde symboliek.

ENTREE: 80.000 R (voor toeristen)

Het complex heeft drie hoofdtempels (Trisakti, "drie heilige plaatsen"), waarvan de grootste 47 meter hoog is en gewijd is aan Shiva. Ten zuiden van deze tempel staat de tempel gewijd aan Brahma, ten noorden die gewijd aan Vishnoe.

Tegenover deze drie hoofdtempels liggen drie kleinere, waarvan de middelste is gewijd aan Shiva's stier Nandi, de andere twee voor respectievelijk Brahma's rijdier, de gans Angsa en Vishnu's adelaar Garoeda, Indonesië's nationale symbool.

Samen met aan beide zijkanten nog twee kleinere tempels vormen voornoemde zes tempelgebouwen (candi, tempel, genoemd) een centraal vierkant plein met zijdes van zo'n 110 meter.

Op een iets lager liggend omringend plein liggen de ruïnes van nog eens 224 heiligdommetjes (pewara), die elk zo'n 14 meter hoog geweest moeten zijn. Hieromheen ligt een nog groter plein, weer iets lager gelegen, met zijdes van 390 meter. Door deze kleine hoogteverschillen vormt het Prambanancomplex een soort getrapte piramide. Het hoofdgebouw (de Shiva-tempel) in het centrum is omringd door een reling met vier toegangspoorten.  

Dieren-reliëfs

Aan de buitenkant van deze reling vindt men reliëfs met konijnen, herten, rammen, pauwen, apen en ganzen, elke keer gegroepeerd aan beide zijden van de Boom des Levens (dit noemt men het Prambanan-motief). De binnenkant van de reling heeft reliëfs met scènes uit het Ramayana-epos.

Hier wordt verhaald hoe Sita, Rama's geliefde vrouw, wordt ontvoerd en hoe Hanuman, heer van de apen, haar weer bevrijdt met behulp van zijn apenleger. Dit verhaal wordt (in ingekorte vorm) ook voor toeristen opgevoerd, met op de achtergrond de verlichte tempels. 

Korte tijd nadat het complex was voltooid, werd het verlaten en begon het te vervallen. Pas vanaf 1893 werd het plateau van het midden complex weer uitgegraven. De renovatie van het hoofdgebouw werd pas in 1953 voltooid, omdat het bijna onmogelijk is de originele stenen terug te vinden: vaak zijn ze ontvreemd en hergebruikt op verafgelegen plaatsen.

Een tempel zal slechts worden herbouwd als 75% van het originele steenwerk beschikbaar is. Mede daardoor is van de meeste kleinere tempeltjes nog steeds niet meer te zien dan de muurtjes van de fundering. Bij de aardbeving op Midden-Java in 2006 is het herbouwde Prambanan-complex opnieuw ernstig beschadigd geraakt. Inmiddels is het grootste gedeelte van het tempelcomplex weer hersteld en opengesteld voor publiek. Het complex staat op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.  

ENTREE: 80.000 R (voor toeristen).

De sultan zou het machtigste Javaanse staat opbouwen sinds de 17de eeuw. Z’n zoon en opvolger was niet zo competent en tijdens de periode van Brits bestuur de kraton werd ingenomen, de sultan verbannen en de veel kleinere Paku Alam gecreëerd.  

Voor de Javanen is Yogha altijd een symbool van opstand en rebellie geweest tegen de kolonisators. De voornaamste slagen tijdens de Java oorlogen tussen 1835 en 1830 werden hier uitgevochten. Ook na WWII was de stad wederom het centrum van de rebellie en werd zelfs na 1946 tot de erkenning van onafhankelijkheid in 1949 de hoofdstad van de Republiek.

Toen de Hollanders de controle overnamen in Yogha en andere Javaanse steden in 1948 sloot de patriottische sultan zichzelf op in z’n ommuurde paleis.

Vanuit hier zou hij de vitale link verzorgen tussen de stad enerzijds en de rebellen die naar het platteland waren gevlucht anderzijds. De Hollanders lieten de kraton voor wat het was, angstig voor een opstand van miljoenen Javanen die de sultan als halve God zagen. De stad zou door deze staat van dienst een onafhankelijke status krijgen in de nog op te richten Republiek.

Onder Soeharto’s bewind de inmens populaire sultan Hamengkubuwono IX was zelfs vicepresident tot hij in 1978 terugtrad. In 2006 verwoestte een aardbeving vele gebouwen en verloren circa 6000 inwoners het leven in Yoghakarta. Ook het Boeddhistische tempelcomplex Prambanan werd flink beschadigd.