Natzweiler-Struthof (concentratiekamp)

Reisverhalen - Frankrijk

HOME / Frankrijk / Frankrijk reisverhalen

nacht und nebel kamp

Na wat omwegen belanden we uiteindelijk in het kleine Franse stadje Schirmeck; het is vandaag koud en het regent. We lezen op het buspaaltje dat de bus over vijf minuten komt en dit moet onze geluksdag worden.

Maar al wat er komt; geen bus! Een beetje geïrriteerd loop ik het busstation in en probeer de man over te halen zelf op het paaltje te komen kijken en dat doet hij; vanmiddag zal er pas een bus komen en we wandelen teleurgesteld het dorp in op zoek naar een plek waar we op kunnen warmen want het is 4 graden vandaag!

Er is een klein marktje in dit totaal niet toeristische dorpje en we doen per ongeluk een deur open van een drukbezet gezellige bodega waar we een menu van de dag voor een schappelijke prijs bestellen die nog heerlijk smaakt ook.

Het bevalt ons zo goed in dit originele Franse grand café dat we zelfs besluiten wat wijn te bestellen waar de sfeer authentiek is. Klaar voor een nieuwe uitdaging lopen we terug naar de bushalte maar wederom geen bus. Wat gaan we doen? Lopen of liften? Een auto stopt en besluit ons een lift te geven.

Natzweiler-Struthof-concentratiekamp-Nazi-WW2-Frankrijk-wachttoren-prikkeldraad

het franse concentratiekamp

Een slingerweg de berg op die duurt en duurt en we kijken elkaar aan en zijn dolblij dat we niet zijn gaan lopen. Later lezen we dat de gevangenen van het kamp wel vaak deze weg op moesten lopen aangezien de trein arriveerde net als nu in Rothau!

Op een parkeerplaats hoog op de berg stoppen we terwijl de wind hier vrij spel heeft en het verschrikkelijk koud is.

We snellen naar de grote nieuwe ijzige gebouw wat hier staat om een ticket te kopen en we proberen tevergeefs onze grote tassen hier te plaatsen. De poort is er eentje die in ponypark Slagharen niet zou misstaan – maar zo overeenkomstig de poort, zo verschillend de bestemming! Werkkamp Natzweiler-Strutthof was een verschrikkelijke plek gerealiseerd voor het werken in de steengroeven voor de Duitse bouwwerken.

De kou als kwelling

Van boven op de berg hebben we direct een goed overzicht hoe het kamp eruit zag en hoe koud het hier geweest moet zijn zonder eten, kleren en doodmoe van het overmatige werk. Het kamp deed zijn faam recht: nevel en duisternis waren er vaste gasten. Een Frans gedenkboek vermeldt onder climat dat er in de lange winters een ijskoude snijdende noordoostenwind waaide, die behalve mist ook regen en sneeuwstormen bracht. Zelfs in mei kon het er nog sneeuwen.

Die kou werd door gevangenen als een grotere kwelling gezien dan honger; anders dan honger kon je kou niet even vergeten. Onder ons zien we verschillende niveaus, waar toen allemaal barakken stonden. Nu zijn er nog vier over, allen in donkerblauwe verf gegoten en we gaan snel de eerste in want het is koud.

Natzweiler-Struthof-concentratiekamp-Nazi-WW2-Frankrijk-appelplaats

Artikel Natzweiler-Struthof in November 2022 geplaatst:

NATZWEILER-STRUTHOF (I):

Inleiding en bouw:

Bij de her-annexatie van Frankrijk in 1940 verklaarde Duitsland de Franse Elzas onmiddellijk weer tot Duits grondgebied met de verplichte Duitse taal en Duitse wetten. Op 21 april 1941 liet Himmler dit concentratiekamp, Natzweiler - Struthof (nabij het Franse plaatsje Natzwiller) , openen met 70 kleinere annex-kampen in de streek eromheen ver weg van de bewoonde wereld wat precies de bedoeling was.

Deze verre leegte op 800 meter hoogte bezorgde veel gevangenen een gevoel van alles en iedereen verlaten te zijn. Natzweiler-Struthof was het enige Duitse concentratiekamp op Franse grond. Tussen 1941 en de Duitse evacuatie in september 1944 verbleven er in totaal bijna 52.000 gevangenen in dit hoofdkamp en de kleinere kampen van allerlei nationaliteiten, van wie er slechts 30.000 het verblijf en de oorlog uiteindelijk zouden overleven. Tweeëntwintigduizend van hen lieten in deze kampen in de Elzas het leven.

Normaal was Natzweiler – Struthof gebouwd voor de huisvesting van zo’n 2.000 dwangarbeiders tegelijkertijd, die in de steengroeve boven het kamp naar graniet moesten hakken. Maar er waren perioden dat het kamp 7.000 bewoners tegelijkertijd kende, en dat de gevangenen een barak, bestemd voor 250 personen, moesten delen met 750 personen.

Eind 1941 waren er in Natzweiler vier barakken voltooid, in maart 1942 stonden er zeven. Het werden er uiteindelijk zeventien, waarvan veertien voor gevangenen en drie voor de keuken, het crematorium en de gevangenis.

Graniet:

Veel Natzweilers zijn gestorven als gevolg van de Vernichtung durch Arbeit. Berucht was het werken in de op enige afstand van het kamp gelegen steengroeve, waar rood graniet werd gehakt voor bouw- en beeldhouwwerken van het Reich. Met dat graniet kon Albert Speer de nieuwe hoofdstad van het Derde Rijk, Germania, verwezenlijken. De steengroeve werd geëxploiteerd door de Duitse onderneming DEST (Deutche Erd- und Steinwerke); het mooie graniet was een van de redenen waarom juist deze plek werd gekozen om een concentratiekamp aan te leggen.

De gevangenen moesten er tunnels graven en er waren diepe spelonken waarin de steen werd vergruisd door de aanleg van wegen. Het was zware, ongezonde arbeid. In de Steinbruch lieten velen het leven – van uitputting of omdat zij werden doodgeslagen door de ss. Tegelijkertijd doen juist over die steengroeve reddingsverhalen de ronde van mannen die hun leven dankten aan een ander die stiekem een zware last overnam. Natzweiler was geen vernietigingskamp waar de gevangenen na selectie systematisch werden vergast.

Medische faculteit:

De lijken en lichaamsdelen alhier waren bestemd voor het anatomisch museum dat de nazi’s wilden inrichten bij de medische faculteit van Straatsburg. Ook werden er medische experimenten verricht op daartoe eveneens van elders aangevoerde ‘zigeuners’. Verder gebeurde er alles, wat u zich bij een concentratiekamp voorstelt.

Dagelijkse, ernstige mishandelingen, hondenbeten, honger, zware arbeid, martelingen, fusillades, of executies met de strop op de hoogstgelegen appelplaats, vergassing in een gaskamer, die 1.500 meter buiten het kamp ligt, een strafcellenblok, en een crematorium met daarbij een aantal ruimten om absoluut onnodige medische experimenten te doen.

>> Lees over bestemming voormalig concentratiekamp Bergen-Belsen in Duitsland

Natzweiler-Struthof-concentratiekamp-Nazi-WW2-Frankrijk-monument

Helaas is de meeste uitleg in het Frans ook al krijgen we een idee wat hier zich heeft afgespeeld. Om ons heen rennen groepen kinderen die een vragenlijst aan het invullen zijn.

Buiten aangekomen lopen we via de trappen aan de zijkant van het kamp waar wachttorens en prikkeldraad zijn aangebracht naar de lagere niveaus via het appel-pleintje waar de strop met paal nog staat.

Het crematorium is gebouwd in een van de onderste barakken waar ook de oven nog staat. Hier werden ook de medische experimenten uitgevoerd en vooral het bloedputje en –gootje zijn walgelijk om te zien. In de laatste barak is het cellenblok; deze zijn zo klein dat je niet kon zitten noch staan.

Er waren ooit 15 houten barakken, waarvan er twee toch ook van beton en cement zijn gebouwd. Die betonnen bouwsels zijn de strafcellenbarak en het crematorium.

In 1954 begonnen de houten barakken ernstig in te storten. Er zijn er later twee van gerenoveerd; de keukenbarak bovenaan de helling, en de eerste barak links bij de ingang. Buiten is er een as-berg en gaat het kamp over in het omringende bos. Weer “boven” aangekomen vragen we waar de gevangenen werkten; dat is aan de andere kant van de berg, nog een pittig stuk lopen.

We kijken naar het verschrikkelijke grote monument wat boven op de berg staat als gedenkteken en besluiten dan voornamelijk omdat het zo koud is terug te gaan.

Natzweiler-Struthof-concentratiekamp-Nazi-WW2-Frankrijk-poort-ingang

NATZWEILER-STRUTHOF (II):

Nacht- und Nebel:

Het concentratiekamp was aangewezen als Nacht-und-Nebel kamp. In Natzweiler was elk recht en elke wet opgeheven op een manier waarop dat zelfs in de andere kampen niet het geval was en NN-gevangenen genoten nog minder rechtsbescherming dan ‘gewone’ gevangenen: zo mochten volgens de interne kampreglementen elke ss-er, van welke rang dan ook, tegen een NN-gevangene geweld gebruiken.

NN’ers hadden officieel ook geen recht op medische zorg; evenmin werden overlijdensberichten naar huis gestuurd wat voor andere gevangenen wel het voorschrift was. Mensen verdwenen dus plots. De familie zou nooit van het overlijden op de hoogte mogen worden gesteld. De gevangenen moesten zware lichamelijke arbeid verrichten in de nabijgelegen groeven en mede door voedseltekorten, de kou en de minieme sanitaire voorzieningen leidde dit tot veel slachtoffers.

Ook werden mensen in de gaskamer van het kamp vermoord en vervolgens in het crematorium verbrand. Vijfentwintigduizend mensen stierven voor het einde van de oorlog. In totaal werden veertigduizend mensen (afkomstig uit Frankrijk, Nederland, Polen, Noorwegen, Duitsland en de Sovjet-Unie) vastgehouden in Natzweiler-Struthof.

Hier waren zo’n 600 Nederlandse verzetsmensen en Engelandvaarders bij met uiteenlopende politieke achtergronden. De helft van deze groep heeft het kamp niet overleefd.

Natzweiler was een Konzentrationslager dritter Stufe. De indeling Stufe III slaat zowel op het type gevangenen als op het kampregime. Categorie III waren gevangenen die als zeer gevaarlijk werden beschouwd en de zwaarste Schutzhaft vereisten; een Stufe III kamp was een ‘zwaar’ kamp met een hoge sterfte. In Loe de Jongs hiërarchische rangschikking van kampen naar ‘zwaarte’ staat Natzweiler boven de andere concentratiekampen direct onder de vernietigingskampen.

Maar al was het kamp dan geen moordfabriek, veel ex-gevangenen noemen Natzweiler toch een vernietigingskamp om de accentueren hoeveel groter de sterftekans daar was in vergelijking tot hun eerder of latere gevangenschappen.

Ontruiming

Toen in het najaar van 1944 de geallieerde troepen de Elzas naderden, werd het hoofdkamp Natzweiler door de SS ontruimd. Dat is dus nooit bevrijd, wat een van de redenen is waarom het onder het publiek niet zo bekend is. (Een andere is dat het kamp niet in Duitsland lag). Er is geen datum waarop jaarlijks een bevrijding wordt herdacht en er zijn nooit geallieerden binnengemarcheerd, met in kielzog persfotografen die werden geconfronteerd met een uitgemergelde kampbevolking en stapels lijken.

Met die ontruiming werd de hoop op een spoedige bevrijding de grond in geboord. De meeste Nederlands werden via een verschrikkelijke treinreis overgebracht naar Dachau. Anderen beleefden, na niet minder vreselijke transporten, hun bevrijding zo’n negen maanden later in onder meer Mauthausen of in een van de buitencommando’s van Natzweiler, zoals Vaihingen. Men houdt 23 November aan als officiële bevrijdingsdatum door de Amerikanen.

Natzweiler-Struthof-concentratiekamp-Nazi-WW2-Frankrijk-anotomie-tafel

schokgolven

Na een behoorlijk stuk zelf te hebben gelopen worden we opgepikt door een oudere man en ik begrijp niet helemaal wat hij zegt maar hij brengt ons wel terug naar het dorp waar we vandaan zijn gekomen. We hadden gehoopt op nog zo’n heerlijke maaltijd bij ,wat we nu al noemen, ons café maar ze serveren geen eten meer helaas.

Na een glas wijn lopen we terug naar de supermarkt en wandelen we richting Rathau voor een geschikte plaats om te kamperen. Het enige wat we vinden is een drassig veldje en we zijn genoodzaakt terug te gaan naar Schirmeck.

We passeren een brug over een treinrails heen en bekijken de opties om te overnachten. We besluiten de berg op te wandelen en zien tot onze opluchting een bordje met een tent-symbool erop – m.a.w. er moet toch een soort van camping zijn. Een vrouw die haar hondje uitlaat vragen we hoe ver het nog is en zij antwoord dat die camping al jaren geleden is opgeheven. Ze wil ons wel brengen met de auto naar een camping in Rothau en wij staan versteld van de gastvrijheid.

De receptie is dicht maar er staan meerdere mensen en wij zetten onze tenten op tussen de heg struikbomen die her en der op het terrein staan. Als we onze worsten hebben opgegeten en zitten te nippen aan de door ons gekochte wijn begint het wederom te spetteren. Voordeel van een camping is dat je wel een hete douche kan nemen en dat doe ik dan ook. We staan helaas wel naast een spoorbaan en als de trein langs dendert moet je je glaasje wijn goed vasthouden.

Natzweiler-Struthof-concentratiekamp-Nazi-WW2-Frankrijk-crematorium

tips & advies (2010)

Naam : camping Municipal

Adres : Rue Pierre-Marchal, 67570, Rothau

Tel.nr. : 03 88 97 07 50

Inhoud:

Een zeer rustige camping (van de gemeente) waar je met een beetje geluk maar met een paar mensen staat. Verwacht hier geen groot zwembad, spelletjesmiddagen of een groot speelveld. Het is een kleine camping zonder uitgebreide voorzieningen.

De douche is heet, het geld wordt ’s middags pas opgehaald en de receptie is vaker dicht dan open. Het is ideaal voor wandelaars of zoals wij –voorbijkomers-. Je hebt er WIFI maar het nadeel is dat er een spoorlijn naast is gebouwd waar als er een trein langskomt je echt geschokt staat de eerste keer omdat je denkt dat hij over je tent heen rijdt.