GESCHIEDENIS - Frankrijk

De invallen van de Vikingen werkten een nieuwe bestuursstructuur in de hand aangezien het centrale gezag niet snel genoeg kon reageren. Het initiatief kwam terecht bij lokale machthebbers wat resulteerde in een adellijke stand. Uiteindelijk zouden een aantal van de Scandinaviërs zich blijvend vestigen in wat later het hertogdom Normandië werd genoemd.

In 1066 lanceerden de inmiddels verfranste Normandiërs ook een succesvolle aanval op het toenmalige Engeland. Toen gerealiseerd werd dat de aarde niet verging rond het jaar 1000 werd er “als dank” veel kerken en kloosters gebouwd die naast hun religieuze ook een culturele en educatieve functie hadden.

Naast het ontwikkelen van nieuwe bouwstijlen (eerst de Romaanse opgevolgd door een Gotische) werden sinds 1096 in twee eeuwen niet minder dan negen kruistochten georganiseerd om de moslims uit het Heilige Land te verjagen In vier daarvan was er een grote Franse rol weggelegd. In de loop van de 13e eeuw bewerkstelligde de Franse kroon grote gebieds- uitbreidingen in het zuiden. Koning Filips IV (“de Schone”) probeerde ook het graafschap Vlaanderen in te nemen maar z’n leger werd bij Kortrijk in het huidige België verslagen. Naast geografische uitbreiding zou deze koning ook een slag maken in de professionalisering en centralisering van het landsbestuur wat hem in conflict bracht met de toenmalige paus.

Aquitanie (het huidige zuidoost Frankrijk) was Engels leengebied op het vasteland en was al jaren een twist tussen Engeland en Frankrijk. De Fransen hadden een verbond gesloten met Schotland wat in oorlog was met Engeland en de Fransen eisten het Engelse leengebied Aquitanie terug toen de Engelsen hun recht op de Franse troon opeisten wat tot de honderdjarige oorlog zou leiden tussen de twee kemphanen.

Frankrijk had dan wel zo’n 4x zoveel inwoners maar de Engelsen waren militair superieur. Tijdens de oorlog werd er een nationaal bewustzijn gecreëerd in beide landen wat tot nu toe minimaal was geweest. Engeland was bang dat de Fransen het eiland zouden binnenvallen om het Frans in te voeren als taal en lieten “Jeanne d’Arc” op de brandstapel sterven wegens hekserij (de Engelsen hadden een aantal keren een slag verloren vanwege het opgelaaide moraal van de Fransen onder d’Arc). In 1453 vervielen alle Engelse bezittingen op het vasteland (op Calais na wat pas in 1558 werd opgegeven).

Rond 1488 werd ook het hertogdom Bretagne uiteindelijk onderworpen aan de Franse koning.

De Nederlanders hadden liever hun “oude” Spaanse vijanden als bufferzone dan de gevaarlijke Fransen en tijdens een oorlog veroverde de ambitieuze Fransen een groot deel van het huidige zuidwesten van België op de Spanjaarden.

In 1672 begon de 6 jaar durende Hollandse Oorlog met Engeland als bondgenoot waarbij de Nederlandse Republiek alleen door de aanleg van de Waterlinie hun hoofd letterlijk boven water kon houden. Er volgde nog een Frans – Spaanse oorlog waarbij Straatsburg (Elzas) en Luxemburg verloren gingen voor de Spaanse kroon. Enkele Spaans Nederlanden steden werden teruggeven.

De Zonnekoning liet in zijn eigen land weinig over van de godsdienstvrijheid ook al was hij geen vurig katholiek. Vele protestante hugenoten en Joden vluchtten het land uit. Ook ging het financieel een stuk minder door de voortdurende oorlogen en dure hofhouding. Z’n buitenlandse uitbreidingsambities bleven bestaan ondanks en Lodewijk vocht tegen verschillende coalities waarbij godsdienst steeds minder belangrijk werd.

Eerst was er de negenjarige oorlog (1688-1697) gevolgd door de Spaanse successieoorlog (1701-1713) die ertoe moest leiden dat de Spaanse troon in Franse handen zou komen. Frankrijk leed z’n eerste nederlaag leed in 60 jaar bij “Blenheim” in Duitsland en het doel werd niet bereikt. Wel werd er een koloniale inhaalslag gemaakt tijdens z’n leven in het huidige Canada en Amerika (Louisiana is naar hem vernoemd). Naast de genoemde gebiedsuitbreidingen was er ook een grote culture bloei in Frankrijk. In vele Europese hoven en in adellijke en diplomatiek kringen werd Frans gesproken en geschreven en het Franse architectuur (barok) werd in menige stad toegepast.

Maar ook op het gebied van de wetenschap en toneel was Frankrijk lang toonaangevend. De 17^e eeuw wordt ook wel in Frankrijk de gouden eeuw genoemd.

De Revolutie in Frankrijk (en ook in de V.S.) wordt beschouwd als de aanvang van de moderne tijd in de Westerse wereld. Frankrijk werd de eerste moderne natiestaat die veel effectiever het volk tot een gezamenlijke krachtsinspanning kon inspireren.

Zodoende creëerde Frankrijk voor zichzelf een nieuwe strategie; de militaire dienstplicht gecombineerd met een grote bevolking die resulteerde in de eerste en tweede coalitieoorlog waarbij het nieuwe Frankrijk aanvankelijk grote terreinwinsten wist te boeken. Hierin vestigde Napoleon Bonaparte zijn naam als groot veldheer.

In 1799 werd Napoleon eerste consul met dictatoriale bevoegdheden en wist de menigte warm te maken voor het idee om de Revolutie te exporteren naar de rest van Europa – de Napoleontische oorlogen. Door de Franse artillerie, strategie en Napoleon’s inzicht kreeg Frankrijk de controle over een groot deel van West- en Centraal Europa. In 1805 won Napoleon z’n grootste slag bij Austerlitz van de coalitie (Oostenrijkers, Spanjaarden, Pruisen en Britten) en het (Duitse) Heilige Roomse Rijk viel in stukken uit elkaar.

In 1804 liet Napoleon zich keizer kronen en kreeg in de succesjaren tot 1810 steeds meer autoritaire trekjes. Alleen op het Iberisch schiereiland ging het mis vanwege een type oorlog waarop hij geen antwoord had – guerrilla. Ter zee waren overigens de Britten nog steeds superieur wat resulteerde in verloren zeeslagen bij de Nijldelta en Trafalgar die het Britse eiland beschermden tegen een Franse inval. En omdat Rusland niet mee wilde werken aan het continentale stelsel (dat er geen handel meer gedreven mocht worden met de Britten) zegde Frankrijk het bondgenootschap met Rusland op en twee jaar later begon de veldtocht van de Grand Armee tegen Rusland.

De Russen pasten de strategie van de verschroeide aarde toe en zette zelfs hun hoofdstad Moskou in brand. Voor de Fransen zat er niets anders op terug te keren onder erbarmelijke koude weersomstandigheden en constante Russische aanvallen op de achterhoede. Bij Leipzig werd Napoleon door een grote coalitie,  die geleerd had van z’n strategie en die zelf toepasten, verslagen en verbannen naar het eiland Elba.

Na een korte en teleurstellende periode van een nieuwe monarch kwam Napoleon triomfantelijk terug en werd uiteindelijk voorgoed verslagen in de slag bij Waterloo in 1815 waarop hij verbannen werd naar het verre eiland St. Helena en 6 jaar later stierf.

Oostenrijk vroeg het sterke Duitsland te hulp waarop Servië z’n bondgenoot Rusland vroeg te helpen. Frankrijk was een bondgenoot van Rusland en iedereen mobiliseerde z’n legers en stelde zich op aan de grenzen. Er brak een twee fronten oorlog uit die Duitsland en de Oostenrijkers bezig hield in het oosten terwijl in het westen een dramatische loopgravenoorlog ontstond met miljoenen doden en gewonden.

Het Duitse leger enerzijds had zich langs de grenzen van de Kanaalkust in België tot de grens met Zwitserland in Frankrijk ingegraven terwijl de Engelsen en Fransen dit een kilometer of wat verder ook deden. Nieuwe oorlogstechnieken en wapens maakten deze oorlog tot de grootste menselijke slachtmachine ooit.

En het was omdat de Verenigde Staten zich met z’n op het oog onuitputtelijke potentieel aan man- en vuurkracht in 1917 in de strijd wierp en Duitsland tot een wapenstilstand dwong. Een hele generatie jonge Fransen werd opgeofferd om het land te beschermen voor een nieuwe Duitse overwinning op Frans gebied.

Bij het vredesoverleg waar vooral de Fransen wraak eisten werden naast het teruggeven van de provincies Elzas en Lotharingen aan Frankrijk, het innemen van het Rijnland in Duitsland ook torenhoge herstelbetalingen geëist van verliezer Duitsland. Er werd een Volkenbond opgericht als bescherming van een nieuwe Europese oorlog maar ondanks dit en als gevolg van de harde maatregelen ontwrichtte de Duitse economie en politiek zich totaal en ontstond een nieuwe politieke stroming; het nationaal socialisme.

Ondanks het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog in 1936 tussen links en rechts bleven Frankrijk en Engeland hameren op een voorkoming van een nieuwe wereldoorlog ondanks de grote dreiging uit nazi Duitsland waar Hitler vanaf 1933 aan de macht was gekomen. Ook in Frankrijk was er een grote verdeling tussen links (communistisch) en rechts (fascistische groeperingen zoals “Croix de Feu” en “Action Francaise”).

De Fransen werden in de pan gehakt en moesten een wapenstilstand tekenen. Het zuidoostelijke deel van Frankrijk bleef onbezet en het zogenaamde Vichy regime werd ingesteld o.l.v. de Franse held uit WWI Philippe Petain. Dit regime dat naast de baas bleef over het Franse gedeelte beveiligde ook de Franse bezittingen overzees maar werd steeds meer een marionetten regime van de nazi’s.

De Geallieerden probeerden eerst tevergeefs een landingsoperatie in 1942 te Dieppe en landde eind 1942 in Frans Marokko. Dit was de aanzet voor de Duitsers om geheel Frankrijk te bezetten inclusief het “vrije” Vichy gedeelte. Ondanks de zware repressies was er in Frankrijk een krachtige ondergrondse (“Resistance”) aanwezig.

In de Franse koloniën en andere overzeese gebieden organiseerden de “Vrije Fransen” na een moeizaam begin (ze werden in het begin ook niet serieus genomen door de andere Geallieerde leiders) hun strijdkrachten o.l.v. Charles de Gaulle. Zij aan zij vochten zij met de Britten en Amerikanen in Noord-Afrika, Syrië en Libanon tegen de Duitsers en hun Italiaanse bondgenoten maar ook tegen hun landgenoten van het “Vichy” regime.

In 1944 mochten zij deelnemen aan operatie “Overlord”, de landing in Normandië om het vasteland van het Duitse juk te bevrijden. Op 15 Augustus vielen de Geallieerden ook d.m.v. een landingsoperatie de “Cote d’Azur” (operatie “Dragoon”) binnen om de Duitse troepen nog verder te verdelen en het “Vichy” regime te laten vallen. Na vier jaar ballingschap kon Charles de Gaulle 10 dagen later z’n intocht houden in Parijs waar hij een maand later een voorlopige Franse regering installeerde. Pas in Februari 1945 werden na zware gevechten in de Elzas de laatste Duitse troepen van Frans grondgebied verdreven.

Grote immigratie-golf

Een onverwacht gevolg van de dekolonisatie is, dat niet alleen de ca. 900.000 'pieds noirs', de Europese kolonisten uit Algerije in 1962 een goed heenkomen zochten in het voormalige moederland, maar ook miljoenen inwoners uit de voormalige koloniën, en dat velen nog steeds proberen dit te doen. Tegenwoordig is bijna 10% van de bevolking een immigrant uit een voormalige kolonie of een nakomeling daarvan.

Dit heeft politieke gevolgen gehad, zoals de opkomst sinds de jaren zeventig van het Front National, dat niet alleen xenofoob genoemd kan worden, maar waarvan de eerste leider Jean-Marie Le Pen zich bovendien vergoelijkend uitgelaten heeft over de bezetting door de nazi's van Frankrijk en de Holocaust een 'detail in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog' noemde.

In 2002 haalde het Front National tot veler ontsteltenis in Frankrijk en elders de tweede ronde bij de presidentsverkiezingen, waarbij de socialistische kandidaat werd uitgeschakeld. De tweede ronde werd toen gewonnen door de impopulaire gaullistische zittende president Jacques Chirac, omdat die door links als het minste kwaad werd beschouwd.

Er zijn sociale spanningen onder kansarme immigranten die soms tot uitbarsting komen, zoals in november 2005 in de voorsteden van Parijs en vele andere steden. Een belangrijk punt bij de presidentsverkiezingen van 2007 was het aanscherpen van de immigratiewetten. Deze verkiezingen werden gewonnen door de belangrijkste rechtse kandidaat Nicolas Sarkozy, die het Front National de wind uit de zeilen wist te halen door op dit punt een hardere lijn te trekken dan de socialistische kandidaat.

Beteugelen van een Duits overwicht

De hoofddoelstellingen van het buitenlands beleid zijn: door middel van Europese integratie het natuurlijke Duitse overwicht te beteugelen en een sleutelrol te spelen bij het uitbouwen van Europa tot een mogendheid die op gelijke voet staat met de andere grote mogendheden, in de eerste plaats Amerika, maar ook Rusland en recentelijk China. De actieve rol in de Franse postkoloniale invloedssfeer, de semionafhankelijke rol in de NAVO en de eigen onafhankelijke nucleaire afschrikkingsmacht sluiten hier logisch op aan.

Frankrijk was een van de grondleggers van de Europese Unie en heeft op 1 januari 2002 als munteenheid de Franse franc verruild voor de euro.

Een belangrijke wijziging in de buitenlandse politiek sinds het einde van de Koude Oorlog is de terugkeer in 1995 van de Frankrijk in de militaire comité van de NAVO (van het politieke comité was het altijd lid gebleven) en de re-integratie in 2009 van de Franse strijdkrachten in de bevelstructuur van de NAVO, al behoudt Frankrijk zijn onafhankelijke nucleaire afschrikking en blijft het zich het recht voorbehouden op een eigen koers.

Zo wees Frankrijk de door Amerika geleide invasie in Irak in 2003 af, maar doet het wel volop mee met Amerika en andere bondgenoten in Afghanistan in de interventie in dat land en steunt het Amerika in de bestrijding van nucleaire proliferatie in Iran en andere landen met nucleaire ambities, zoals Noord-Korea.

Op 6 mei 2012 kreeg president Sarkozy geen tweede termijn; vooral de economische problemen van zijn land lijken hem parten te hebben gespeeld. Europa hamert op het feit dat Frankrijk nu echt z’n financiële beleid gaat hervormen. In zijn plaats werd de socialistische kandidaat François Hollande gekozen. In 2013 stuurt Frankrijk een interventiemacht naar de voormalige kolonie Mali dat verscheurd wordt na een in 2012 uitgevoerde militaire coup door etnische “Toeareg-rebellen” die op hun beurt weer werden verslagen door extremisten van “Al-Qaida” die in Noord-Mali de sharia invoerden.

De Franse militairen hebben grote delen van Noord-Mali inmiddels onder controle. In maart 2014 wordt Manuel Valls de nieuwe premier, na een opmars van het Front Nationaal. Ook bij de Europese verkiezingen in mei 2014 wint het rechtse front nationaal. Het boerkaverbod komt in Frankrijk tot stand waardoor alle gezicht bedekkende kleding verboden wordt in openbare ruimtes.

Vrouwen die op straat of in openbare ruimten gezicht verhullende kleding dragen, kunnen volgens de wet een boete krijgen van 150 euro. Frankrijk begint in September van 2014 met luchtaanvallen op doelen van de Islamitische Staat (IS, voorheen ISIS) in Irak.

In 2015 zijn er talloze aanslagen in Frankrijk te betreuren; de belangrijkste zijn de aanval in het kantoor van het Franse satirische weekblad “Charlie Hebdo” in Parijs waarbij tegelijkertijd een gijzeling plaatsvond elders in de stad waar vier gijzelaars omkwamen. Zeker 127 mensen komen bij terroristische aanslagen in November 2015 in Parijs om het leven bij meerdere schietpartijen en explosies op zeven verschillende locaties in de stad.

President François Hollande heeft de noodtoestand voor heel Frankrijk uitgeroepen. De meeste slachtoffers, zo'n honderd in totaal, zouden zijn gevallen in het Parijse theater Bataclan. Het antisemitisme is schrikbarend toegenomen terwijl ook de aanvallen op moskeeën, de islam en moslims is vertienvoudigd. Onder nog nooit in Frankrijk vertoonde beveiligingen wordt het EK voetbal 2016 in Juni gespeeld. Frankrijk verliest in de finale van Portugal.

Een maand later volgt wederom een aanslag – nu met een vrachtwagen in Nice waarbij 86 mensen worden overreden en honderden gewonden vallen. In Oktober wordt na 17 jaar de “jungle” oftewel het illegale immigrantenkamp in Calais ontruimd waar zo’n 8.000 immigranten probeerden naar Engeland te komen. Zittend president Hollande kondigde aan zich niet meer beschikbaar te stellen voor een nieuw termijn. In Mei 2017 wordt na een nek-aan-nek race met de rechts populistische partij van “Le Pen’s Front National, Emmanuel Macron met z’n nieuwe “En Marche” opvallend winnaar van de verkiezingen.

Hij is met 39 jaar het jongste staatshoofd van het land sinds Napoleon Bonaparte. Sinds November 2018 is het fenomeen “de gele hesjes” geboren in Frankrijk. Gewone mensen die zich laten zien in gele hesjes en demonstreren; ze protesteerden aanvankelijk tegen de verhoging van de brandstofprijzen, maar richten zich nu tegen het hele beleid van de Franse president Emmanuel Macron. De protesten zouden maanden doorgaan. 

Op 15 April woedt er een grote brand in de beroemde Parijse kathedraal Notre-Dame. Al gauw nadat de brand uitbrak werd een reddingsactie op touw gezet om de kunstwerken in de kathedraal te redden. Veel kunstwerken en beroemde relikwieën konden zo worden gered. In Conflans-Sainte-Honorine word in 2020 op straat een geschiedenisleraar die kort daarvoor in de klas karikaturen van de profeet Mohammed liet zien onthoofd.

De achttienjarige Tsjetsjeense dader werd door de politie doodgeschoten. 2021 en begin 2022 staan in het teken van de aanstaande verkiezingen waarin Macron het opneemt tegen onder anderen Valérie Pécresse van Les Républicains, Marine Le Pen van Rassemblement National en Éric Zemmour van Reconquête.