GESCHIEDENIS - Finland

Zij drongen in de eerste eeuwen van onze jaartelling vanuit het gebied ten zuiden van de Finse Golf hun huidige woongebied binnen.

De Romeinse geschiedschrijver Tacitus maakt melding van de Fenni, een volk in het noorden van Finland, waarmee hij waarschijnlijk de Saami bedoelde.

Hij schreef dat deze mensen geen huis noch paarden hadden. De Karelians in het Oosten hadden culturele contacten met de Russen, terwijl de Hami handelden met de Vikingen in het Westen en Baltische volkeren. In de 8ste eeuw vormden zich drie stamstaatjes: Suomi, Tavastenland en Karelië.

Het is bekend dat Zweedse invloeden en missionarissen vanaf de 12^e eeuw Finland in kwamen. Aangezien de Hami’s volgens de paus veel te veel werden beïnvloed door Russische politiek en religie riep hij een eeuw later op tot een kruisvaart.

De eerste gevechten tussen de Zweden en de Russen waren een feit. Deze onrust zou twee eeuwen aanhouden en er werden drie kruistochten gehouden. Het christendom werd geïntroduceerd en vooral de oostkust van de Botnische Golf werd gekoloniseerd. Er werd een verdrag opgesteld en Finland werd onderling verdeeld tussen de twee kemphanen.

In de 17^e eeuw kwam Finland toch geheel onder Zweedse controle te staan. Zweden was toentertijd een wereldrijk en heerste over alle landen rond de Oostzee. Er werden kastelen gebouwd aan de oostzijde om het land te “beschermen” tegen Russische invallen.  Het gebied werd een Zweeds hertogdom, later grootvorstendom.

Zweden behandelde Finland niet als een veroverd land, maar als een Zweedse provincie. In de zestiende eeuw werd Finland voortdurend aangevallen door Denen en Russen.

Er kwamen meer oorlogen tussen Rusland en Zweden en wederom kwamen stukken Finland onder Russisch gezag te staan. Zweden gaf opdracht tot het bouwen van nieuwe steden, nieuwe fortificaties aan de kust  en versterkte de bestaande forten en kastelen.

Begin 19^e eeuw tekenden de Russische tsaar een verdrag met Napoleon en de Russen vielen Finland binnen. Een jaar later werd de Zweedse koning onttroond en Finland werd bij Rusland ingelijfd. De hoofdstad Turku werd verplaatst naar Helsinki, omdat de Russen vonden dat eerstgenoemde te dicht bij Zweden lag. De tsaar was grootvorst van Finland, maar hield een eigen grondwet en regering.

In 1811 werd het in 1721 veroverde Karelië weer bij het grootvorstendom gevoegd.

In 1863 werd het Fins naast het Zweeds in bestuur en rechtspraak toegelaten. In 1863 werd ook weer voor het eerst sinds 1809 de Finse Landdag bijeengeroepen, wat in de toekomst tenminste iedere vijf jaar zou gebeuren. Als onderdeel van het Russische rijk was Finland gedwongen mee te vechten in de Krim oorlog in 1853-1856 waarin de Engelsen de kust terroriseerde van Finland.

Rond de eeuwwisseling was van de beperkte autonomie weinig meer over.

Begin 19e eeuw werden de eerste geluiden gehoord van een roep naar een onafhankelijk Finland. In 1899 verloor de Finse Landdag zijn machten in 1901 werd het Finse leger afgeschaft. Ook werd het Russisch de officiële taal.

De Russische nederlaag in de oorlog tegen Japan (1904-1905) en de daaropvolgende binnenlandse onrust in Rusland leidde ook in Finland tot hervormingen. Finland kreeg een democratisch gekozen Rijksdag en de vrouwen kregen als eerste in Europa politieke rechten. Een nieuwe onderdrukking van de Russen volgde echter in de jaren 1908-1910.

Russificatie was het devies in de vorm van het sturen van Russische arbeiders, artiesten en het voeren van een pro-Russische politiek.  Na de Russische nederlaag in de Eerste Wereldoorlog brak de Februarirevolutie uit en verklaarde Finland zich eenzijdig onafhankelijk op 6 december 1917, de onafhankelijkheid werd door Rusland erkend op 4 januari 1918. Daarop volgde de bloedige Finse Burgeroorlog tussen 'Roden' en 'Witten',  waarbij de laatste onder leiding van generaal Mannerheim en aanzienlijke Duitse hulp aan het langste eind trokken en de Finse Socialistische Arbeiders Republiek ophieven. Finland werd een republiek terwijl het ongeveer twee maanden een koninkrijk was geweest.

Op 14 oktober 1920 werd er een vredesverdrag met de Sovjet-Unie gesloten in Tartu (Estland). Finland zou ook de andere “arm” van Karelia erbij krijgen en flink uitbreiden. Door nationalisme dat was ontstaan na de burgeroorlog ontstond in 1929 de fascistische Finse Lapua-beweging, die aanvankelijk veel aanhang verwierf onder de anticommunistische bevolking. Na de mislukte Mäntsälä-opstand van 1932 werden de leiders echter opgesloten en de beweging verboden.

Doordat de grote burgerlijke partijen ernstig verdeeld waren over de economische politiek, was de vorming van een stabiele regering echter onmogelijk. Het land werd weer op het democratische pad gebracht door een minderheidsregering van de kleine (liberale) partijen, met steun van de sociaaldemocraten. In 1937 werd links voor het eerst in de Finse politiek geaccepteerd als partner.

In 1948 werden de betrekkingen tussen Finland en de Sovjet-Unie geregeld in het Verdrag van Vriendschap, Samenwerking en Wederzijdse Steun, een verdrag dat tot stand kwam op uitdrukkelijk verzoek van de Sovjet-Unie die de eigen veiligheid nog wat steviger wilde verankeren nu de Koude Oorlog echt begonnen was.

Finland balanceerde op een dunne draad tussen het Westen en Rusland om hun onafhankelijkheid te behouden– het leidde een neutraliteitspolitiek en werd lid van de Verenigde Naties maar vroeg net als de echte Warchaupact landen geen “Marshall” hulp aan.

Er veranderde veel in het toen nog grotendeels agrarische Finland; vanwege de vele “Kareelse” vluchtelingen was er een groot woning tekort; dit werd opgelost door de houten huis centra in steden te vervangen door moderne appartementenblokken en wegen te verbreden voor gemotoriseerd verkeer.

De Finse meegaandheid met Rusland ging soms erg ver, zij beperkte zich niet tot de Finse politiek maar reikte ook tot in de pers waar met grote terughoudendheid over de USSR bericht werd. Kritiek op het Russische beleid werd niet op prijs gesteld. Dit kwam duidelijk aan de oppervlakte in de jaren zestig en zeventig toen ook in Finland het buitenlandse beleid van de VS (met name Vietnam) op veel protest kon rekenen, terwijl de Sovjet-Unie welwillender behandeld werd ook al voerde ook zij een agressieve politiek.

Kekkonen, in 1956 tot president gekozen, hield jarenlang een vrijwel onaantastbare positie in stand. Nadat hij in 1962 en 1968 herkozen was, werd door een uitzonderingswet zijn ambtstermijn na 1974 automatisch met vier jaar verlengd. In 1978 werd de 77-jarige president zonder veel strijd herkozen, omdat alle grote partijen zijn kandidatuur steunden. Op 27 oktober 1981 trad Kekkonen om gezondheidsredenen af.

Hij werd opgevolgd door premier Koivisto. Hij loste de Fins-Sovjet-Russische geschilpunten op en het lukte hem de handelspolitieke belangen van Finland in West-Europa verder uit te bouwen. In 1987 kreeg Finland voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog een conservatieve minister-president, Holkeri.

Dit verdrag was een herziene versie van het in 1948 gesloten verdrag tussen Finland en de Sovjet-Unie, dat voorzag in een verplichting tot wederzijdse hulp van de twee landen als een van hen aangevallen werd. In het nieuwe verdrag verdween deze verplichting.

Na een zeer diepe recessie, waarin het land na 1990 was terechtgekomen, zette het economisch herstel zich in 1994 voort. De conservatieve regering zette haar liberaliseringsbeleid voort, ondanks vaak grote weerstand. Ook de toenadering tot het Westen bleef een factor in de Finse politiek, wat in januari 1995 leidde tot het lidmaatschap van de EU.

Na de parlementsverkiezingen van maart 1995 keerde de sociaaldemocraat Lipponen weer terug. Om een zo groot mogelijk draagvlak te krijgen voor het verdere herstel van de economie formeerde hij een uit vijf partijen bestaande coalitie, die kon rekenen op brede steun van de volksvertegenwoordiging. In oktober 1996 besloot de regering de Finse mark onder te brengen in het Europees Monetair Stelsel (EMS).

In februari 2000 won de Finse minister van Buitenlandse Zaken Tarja Halonen de Finse presidentsverkiezingen. Zij werd daarmee het eerste vrouwelijke staatshoofd. In 2002 werd de "markka" ingeruild voor de euro als een van de eerste Europese landen. De nieuwe regering hoopt gedurende haar regeerperiode 100.000 nieuwe arbeidsplaatsen te creëren.

Het opleiden van langdurig werklozen zal meer aandacht krijgen. Voor ouders met kinderen onder de 10 jaar zullen betere mogelijkheden geschapen worden om korter te werken. Ten slotte zal er een immigratieprogramma worden opgesteld i.v.m. een dreigend toekomstig arbeidstekort.

In maart 2007 wint de liberale centrumpartij de verkiezingen nipt en blijft de centrum rechtse coalitie aan de macht. In december 2008 ontvangt de voormalig Finse president Martti Ahtisaari de Nobelprijs voor de vrede. In juni 2010 wordt Mari Kiviniemi van de centrumpartij de nieuwe premier. Finland is nog steeds op z’n hoede voor z’n grote oosterbuur; zeker nu Poetin aan de macht is en Rusland wederom nationalistisch denkt. Grenscontroles, het leger en de Finse onafhankelijkheid worden zeer serieus genomen. 

In april 2011 wordt de centrumrechtse nationale coalitiepartij de grootste bij parlementsverkiezingen. In juni vormt Jyrki Katainen een nieuwe regering waarvan de uiterst rechtse nieuwe Finnen ook deel uit maken. In februari 2012 wordt Sauli Niinisto de eerst conservatieve president sinds 1956. In juni 2014 wordt Alexander Stubb de nieuwe premier, hij volgt Jyrki Katainen op die een baan bij de EU krijgt. In april 2015 wint de centrumpartij van Juha Sipila de verkiezingen en hij wordt de nieuwe premier. In oktober 2016 tekent Finland een overeenkomst met de VS over betere militaire samenwerking gezien de groeiende onrust over het optreden van Rusland jegens de Baltische staten.

In december 2017 viert Finland honderd jaar onafhankelijkheid. Niiniso won een tweede termijn als president bij de verkiezingen van 2018. De sociaaldemocraat Sanna Marin nam in december 2019 het roer over als premier van een centrumlinkse coalitie, nadat haar voorganger Antti Rinne ontslag had genomen vanwege zijn afhandeling van een poststaking. Rinne, de leider van de sociaaldemocratische partij, was in juni 2019 aan de macht gekomen na het verslaan van de centrumrechtse regering. Zij is de jongste premier ooit in Finland.