Peenemunde en Usedom

HOME / Duitsland / Duitsland bezienswaardigheden

Usedom is een eiland in de Oostzee en wordt gedeeld door Duitsland en Polen. Het eiland is doorklieft met heuvels, bossen en binnenmeren en is een belangrijk toeristische gebied voor beide landen. Belangrijke Oostzeebaden zijn in het Duitse deel o.a. Karlshagen en Trassenheide in Duitsland en in het Poolse deel Świnoujście (Duits: Swinemünde).

Men vind hier vele hotels en restaurants. Niet onbelangrijk is dat Usedom de zon-rijkste regio van Duitsland is. Tijdens de DDR dagen was deze 42 km lange kust een geliefd (strand) oord voor talloze communistische prominenten. 

De Poolse promenade zal in de toekomst doorgetrokken worden naar buurland Duitsland en zal daarmee de langste flaneermijl worden ter wereld van ongeveer 10 km. Ondanks alle inspanningen blijft Peenemunde op de noordpunt van het eiland het bekendst. Hier werden tijdens WW2 langeafstandsraketten getest.

Naast de elektriciteitscentrale kun je o.a. een oude oorlogsboot van binnen zien die is ingericht als museumboot, een speelgoedmuseum en een heuse Duitse onderzeeboot (U-boot). De toegang tot de bosrijke omgeving van Peenemunde is grotendeels verboden omdat het een natuurreservaat is.

Peenemunde:

Het dorpje Peenemunde ligt op de uiterste tip van het eiland Usedom en is vooral bekend om het testen van rakettechnologie tijdens WWII. Momenteel is er een nieuw ontwerp klaar voor een hele nieuwe opzet in Peenemunde en worden de oude DDR blokkendoos appartementen vervangen door nieuwbouw.

De oude elektriciteits-centrale (Kraftwerk) is als museum ingericht en je kunt nog meerdere gebouwen alsmede ruïnes op het terrein ver- en herkennen uit zowel oorlogs- als DDR tijd. 

Sauerstoffwerk Station 3 (de Vloeibare Zuurstof Fabriek Station 3) aan de Lindenstraße 11 te Peenemunde is een overblijfsel uit WW2. De zuurstof fabriek van Heeres-versuchsanstalt diende de vloeibare zuurstof te genereren voor de aandrijving van de A4-raketten (V2). De fabriek werd op 27 juli 1942 in werking gesteld en wordt nu (als ruïne) als monumentaal pand gekenmerkt.

De onderzeeër

Omdat voor elke lancering van een A4-raket ongeveer 4 ton vloeibare zuurstof nodig waren, werkten ze in de zuurstof fabriek in drie ploegen de klok rond. De dagelijkse productie bedroeg ongeveer 13 ton.

Aan de boulevard van Peenemunde ligt de uit de jaren 50 stammende U-boot U-461 afkomstig van de voormalige Baltische Vloot. Deze kun je bezichtigen voor 13 euro (2 personen) entree en een 1,50 euro bedrag voor het nemen van foto’s.  

Vlakbij het (trein)station van Peenemunde kun je de herbouwde kapel terugvinden.  De kapel is het enige traditionele gebouw stammend uit de tijd dat Peenemunde nog een niets betekend vissersdorp was. Naast de functie van kapel is het ook een herdenkingsplaats voor de slachtoffers van de installaties van Peenemünde tijdens WW2. 

Usedom eiland:

Aangezien een groot gedeelte van het strategische eiland gebruikt werd voor militaire (raket) testen kun je nog overal overblijfselen van die tijd terugvinden. Aan de noordzijde van het eiland Usedom ligt het voormalige vliegveld van Peenemunde.

Deze werd op 1 april 1938 geopend en is tijdens WW2 gebruikt voor o.a. het testen van raketten. Hier zouden ook in April 1945 een negental gevangen ontsnappen uit het alhier gelegen kamp met een gestolen Duitse Heinkel.

Iets verder naar het noorden ligt de voormalige lanceerplaats voor de V1. Deze werd in de jaren 1941 en 42 gebruikt voor test uitvoeringen. Tegenwoordig kun je alleen de fundamenten nog terugzien. 

Aan de oostzijde van het eiland kun je nog een aantal herkenbare V2 testraket plaatsen terug vinden; dit zijn o.a. testbasis VII en VIII. De belangrijkste wachthuis werd hier gevestigd aan de ingang van het Leger Research Centre Peenemünde-Oost en van het testcentrum luchtmacht Peenemünde West. 

Het belangrijkste wachthuis bestond uit de wacht gebouw met kamers voor de bewakers en een postkantoor. Een garage behoorde ook tot het complex. Veel van dit terrein is afgezet aangezien niet alle explosieve overblijfselen zijn opgeruimd en het is aangeduid nationaal park is. 

Karlshagen

Het werkkamp Karlshagen 1 maakte deel uit van het wooncomplex en kampcomplex Oost. De aparte werkkamp bestond uit vijf gevangenis barakken die werden omringd door een hek van prikkel draad.

Verschillende kleinere bunkers voor de bewakers en wacht torens werden gebruikt om het gebied veilig te stellen. Een wasplaats en keuken waren ook een deel van het kamp. Een kleine opslagruimte bouwen van een beetje verder weg werd gebruikt om aardappelen op te slaan, kool enz. De barakken werden gebouwd op houten palen. De resterende balken zijn nog steeds te zien.

Op deze begraafplaats (Kriegsgräberstätte) rusten 2000 slachtoffers, soldaten, burgers en krijgsgevangenen, van de bombardementen op Peenemünde en Karlshagen op 17 en 18 augustus 1943 en 18 juni 1944. Daarnaast zijn hier ook twee massagraven met 56 en 213 omgekomen dwangarbeiders uit de kampen Trassenheide I en Trassenheide II, buitenkampen van concentratiekamp Ravensbrück. Zij moesten werken in de installaties in Peenemünde. 

Een van de eerste bouw projecten van het Centrum voor Onderzoek in Peenemünde was de industriële spoorweg. Elektrische bediening van de industriële spoorlijn werd opgedragen op de 15 april 1943. Het treinstation Werk Ost werd gebruikt door medewerkers van de afdeling ontwikkeling en door de bewoners van de woonwijken aan de overkant. 

Het werd gemaakt van prefab beton delen en heeft een grootte (181 m lang, 95 cm hoog), vergelijkbaar met de voorstedelijke spoorlijn in Berlijn of Hamburg.

>> Lees hier over concentratiekamp Nordhausen Dora waar de fabricatie doorging

Voor het eerst duikt de naam Usedom in de 12e eeuw op, m.b.t. de gelijknamige stad in het zuidwesten van het eiland. De eerste hertog van Pommeren, Wartislaw I, veroverde de streek. Hij zorgde voor de missionering door de bisschop Otto van Bamberg. De hertogen van Pommeren regeerden tot in de 13e eeuw vanuit het stadje Usedom.

Daarna steeg de betekenis van Wolgast en Szczecin. In de eerste helft van de 13e eeuw begon na decennialange gevechten tussen de Slavische inwoners en de Denen een immigratie van Duitsers. Hierdoor werd het eiland deel van de Duitse cultuurruimte.

De 30-jarige oorlog

Er ontstonden nieuwe dorpen. In 1630 landde het Zweedse leger onder leiding van Gustaaf II Adolf van Zweden bij Peenemünde. Het koninkrijk nam nu actief deel aan de Dertigjarige Oorlog.

Usedom en de hele streek Voor-Pommeren en het buureiland Wolin kwamen bij Zweden en werden een deel van Zweeds-Pommeren. De Zweedse koning heerste er in de hoedanigheid van hertog van Pommeren. Het gebied bleef deel uitmaken van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. 

Tussen 1648 en 1720 was het eiland Usedom dikwijls het toneel van oorlogen tussen Brandenburg-Pruisen en Zweden. 1713 kwam het eiland tenslotte volledig bij Pruisen. In het kader van de economisch-politieke ambities van het Pruisische hof werd reeds in de eerste helft van de 18e eeuw de tot dan toe slecht bevaarbare Swine-rivier verder uitgebouwd. Aan de monding van de Swine ontstond in 1764 een nieuwe stad, Swinemünde.

>> Lees ook over de gigantische V2 bunker in Eperleques, Frankrijk. 

Op Usedom rijdt van oost naar west een trein, de Usedomer Bäderbahn (UBB). Sinds 21 september 2008 rijdt de trein weer door tot het Poolse Świnoujście Centrum. Tussen 1945 en 2008 reed de trein niet verder dan Ahlbeck Grenze. Deze nieuwe trein rijdt van Swinoujscie naar Barth.

Om bij Peenemunde te komen dien je uit te stappen in het stadje Zinnowitsch en over te stappen op een andere trein. De gehele treintrip duurt zo’n 80 minuten en kost 8,50 euro. 

• Naam : Historisch-Technisches Informationszentrum (Peenemünde)

Adres         : Im Kraftwerk

Prijs           : 8 euro 

Tijd             : 10:00 – 18:00 (dagelijks)

Website     : www.peenemunde.de

Inhoud:

Het museum bevindt zich in de voormalige energiecentrale van het complex gebouwd in de jaren 50 tijdens de DDR tijd. Voor de herbouw stond hier de elektriciteitscentrale die gebruikt werd voor het opwekken van stroom voor o.a. de V-raketten. Je kunt o.a. de oude stoomketels zien en foto’s van de oude fabriek.

In de gebouwen ernaast is een veelomvattende expositie te zien m.b.t. de raketten die hier voor en tijdens WW2 zijn getest, de bombardementen uitgevoerd door de RAF maar ook over de bewoners van Usedom eiland, het concentratiekamp met z’n gevangenen en de testplaatsen. 

Er zijn een aantal restaurants en eetcafés gevestigd aan de boulevard van Peenemunde en dichterbij het museum (de fabriek) zijn twee terrasjes waar je een bier en een bord (simpel) eten kunt bestellen. Ook in Karlshagen zijn meerdere restaurants (met terras) aanwezig.

Alleen in deze laatste stad zijn supermarkten aanwezig of andere winkels.