Heinersdorf

HOME / Duitsland / Duitsland bezienswaardigheden

Heinersdorf ligt op de grens tussen de Duitse deelstaten Beieren en Thuringen. Tijdens de conventie van Potsdam nadat de Tweede Wereldoorlog was afgelopen werd Duitsland verdeeld in vier bezettingszones.

Deze konden het niet eens worden over de invoering van een Duitse munteenheid, en dit leidde tot de definitieve opsplitsing van het land in de Bondsrepubliek Duitsland (BRD), gevormd door de Britse, de Franse en de Amerikaanse bezettingszone in het westen en de Duitse Democratische Republiek (DDR) in het oosten, die voortkwam uit de Sovjet-zone.

Door de deling van Duitsland lag Heinersdorf aan de binnen-Duitse grens in een 500 meter brede beschermingsstrook.

In mei 1952 begon de DDR met het geleidelijk afgrendelen van de Duits-Duitse grens. Op haar gebied lagen eerst een vijf kilometer brede Sperrzone, een 500 meter brede met prikkeldraad afgesloten Schutzstreifen en een 10 meter brede Kontrollstreifen. DDR-burgers mochten de Sperrzone alleen na voorafgaande toestemming bezoeken.

De afgrendeling van de grens was bedoeld om de massale vlucht van Oost-Duitsers naar de Bondsrepubliek (Republikflucht) te stoppen en smokkel door West-Duitsers te verhinderen.

Bij Heinersdorf werd na het vallen van de muur in 1989 een monument geopend bestaande uit een stuk overgebleven muur, een stroomkering, een gedenksteen en een houten kazerne die in de overgangsperiode dienst deed als ontruimingsgebouw.

Grenspost:

Heinersdorf ligt op de grens tussen Beieren en Thüringen en lag tot 1989 in het bijzonder beveiligde gebied van de 500 m-zone, de zogenaamde beschermstrook, vanwege de deling van Duitsland.

Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog bezette het Amerikaanse leger het terrein in april 1945 en werd het in juni 1945 vervangen door het Rode Leger.

De spoorlijn die dwars door Heinersdorf liep werd in 1952 onderbroken en de sporen in de Heinersdorf-corridor werden ontmanteld. In augustus 1952 werd de eerste prikkeldraadomheining gebouwd (daarvoor was het gewoon een aanduiding van de grens). 

Tussen Jagdshof en Heinersdorf was er een controlepost. Doorlaatbaarheid werd alleen verleend aan bewoners met een aantekening op hun ID-kaart en bezoekers met een pas met de ingang Heinersdorf.  Er is een dam gebouwd in de Tettau-stroom, die de grens in het Heinersdorf-gebied oversteekt, om te voorkomen dat vluchtelingen op dit punt de grens oversteken.  

>> Lees hier over bestemming Berlijn waar ook nog een stuk Muur te zien is. 

Gedwongen evacuatie

In 1952 en 1961 ondervond Heinersdorf een grote gedwongen hervestiging. In mei 1952 werden, zoals in de DDR-grenssteden meestal het geval is, de inwoners gecontroleerd op hun betrouwbaarheid. Ongeveer 130 mensen moesten ver weg worden geëvacueerd.

De snelle instructie van de autoriteiten in de vroege ochtend van 5 juni 1952 dat hun spullen de volgende dag moesten worden ingepakt, bracht veel inwoners ertoe om rond 9.00 uur te vluchten.

Dramatische scènes speelden zich af. Met versterkingen sloot de Volkspolitie de grens hermetisch af.

Rond 15.00 uur wisten nog eens 40 mensen door te stoten naar het westen. In totaal kwamen 130 Heinersdorfer naar Welitsch en Friedersdorf. De Duits-Duitse grens werd bewaakt door de Grenztruppen der DDR die ruim 40.000 man aan de grens gestationeerd hadden. 

Schieten om te doden

Deze Grenztruppen hadden een Schießbefehl, een bevel om te schieten op iedereen die de grens trachtte te passeren. Daarnaast lagen er op veel plaatsen landmijnen en was de grens tussen 1970 en 1983 gedeeltelijk voorzien van Selbstschuss-anlagen, apparaten die tientallen ijzersplinters afschoten nadat detectiedraden waren aangeraakt.   

Om nachtelijke vluchtpogingen te voorkomen was de grenszone in bevolkt gebied verlicht. In 1982 werd het bestaande dubbele metalen hekwerk in de omgeving van het dorp Heinersdorf vervangen door een betonnen muur, vergelijkbaar met de elementen van de Berlijnse muur.

Monument Heinersdorf

Op 19 november 1989 werd de Muur geopend. Bij de eenwording van de beide Duitslanden op 3 oktober 1990 hield de Duits-Duitse grens op te bestaan. De Bundesgrenzschutz kon de taken aan de Duits-Duitse grens beëindigen.

Er werd op de grens bij Heinersdorf in die chaotische maanden (van overgang) een ontruimingsgebouw neergezet die dienst deed als kazerne.

Daar is sinds 1995 een tentoonstelling met documentatie te zien en lezen van die periode. De tentoonstelling begint met een vergelijking van de twee Duitse dictaturen van de 20e eeuw.

Vijf andere vakgebieden zijn gewijd aan publieke ontwikkeling. Ze tonen documenten over gedwongen hervestiging, verkenningsrapporten van grenstroepen en handelen over het openen van de grens. Ter herdenking is een deel van de muur bewaard gebleven en onder monumentenzorg geplaatst. De evenwijdig aan het stuk muur lopende greppel voor motorvoertuigen en een stroomkering die over de rivier de Tettau is opgetrokken, illustreren de totale isolatie. 

Een gedenksteen die na de val van de Muur is opgericht, symboliseert de vreugde van de mensen over de herwonnen vrijheid. Ook is er een lindeboom geplant ter ere van Franz Josef Strauss die als bemiddelaar gold voor een miljardenkrediet aan de DDR. Als tegenprestatie werden de Selbstschussanlagen verwijderd. Het monument werd ingewijd op 18 november 1990.

>> Lees hier over de Muur (het IJzeren Gordijn) in Berlijn. 

Naar mijn weten gaat er geen openbaar vervoer naar Heinersdorf, noch naar Welitsch, dat op zo'n 2,5 km ligt. Je kunt een trein nemen naar de stad Pressig en daarna de 5 km lopen of liften.

De Gedenkstatte ligt aan de zuidrand van Heinersdorf.