GESCHIEDENIS - Duitsland

Vanaf 3100 v.Chr. tot aan het begin van de bronstijd kwamen in geheel Duitsland verschillende bekerculturen voor. De eerste bewoners van wat nu Duitsland is waren de Kelten; zij werden op hun beurt vervangen door volkeren uit het Noorden.

Zij woonden eerst nog op de laagvlaktes van Noord-Duitsland maar verspreidden zich tot de Romeinen kwamen tot de Rijn in het Westen, Donau in het zuiden en het oude Pruisen in het oosten. In het oosten woonden de Slavische volkeren. 

In het jaar 100 vC waren de eerste veldslagen tussen de Romeinen en deze Duitse stammen. De Romeinse legioenen van Julius Caesar onderwierpen ten zuiden en ten westen van de Rijn enkele Germaanse volken. Uit deze tijd stamt ook de Romeinse naam Germania.

Tijdens de periode van keizer Augustus werd Duitsland tot aan de Elbe bezet door de Romeinen. Dit duurde echter niet lang want na de verloren Slag in het Teutoburger Woud in het jaar 9 n.Chr., werd de Rijn weer de uiterste noordgrens en in het zuiden de Donau. De Romeinen handelen grif met de “barbaren” aan de andere kant van de rivier. 

Nadat het Romeinse Rijk was opgehouden te bestaan ontstond de behoefte om bevolkingsgroepen in Noord-Europa te verenigen. Het Frankische Rijk groeide en zou op zijn hoogtepunt Duitsland, Frankrijk, de lage landen en stukken van Italië omhelzen. Ook werden de heidenen bekeerd tot het Christendom.

De bekendste leider was natuurlijk Karel de Grote (768-814) die bestuurde in het begin van de Middeleeuwen. Hij bestuurde Duitsland ten westen van de Elbe en langs de Donau tot aan het huidige Hongarije.

Toen hij in stierf was er grote onenigheid tussen zijn zoons wie wat zou krijgen wat leidde tot een nieuwe indeling. Het Duitse Rijk ontstond eigenlijk na het Verdrag van Verdun in 843 en het Verdrag van Meerssen in 870.

Zij kwamen als ridders terug in Europa en werden gevraagd door de Poolse koning om de Pruisen een halt toe te roepen. Forten werden steden en daar zijn Marlbork en Kaliningrad goede voorbeelden van.

De orde zou een rijk stichten van de rivier de Oder tot Estland. Door o.a. problemen met de Polen en de pest werd het rijk verkleind tot het autonome hertogdom “Pruisen”. 

Na de dood van Koenraad IV in 1254 braken er roerige tijden aan, het zogenaamde Interregnum. De keurvorsten kozen Rudolf Van Habsburg tot koning waarna de keurvorsten ca. 150 jaar lang eigenlijk konden doen wat ze wilden en er geen sterk centraal gezag was.

Duitsland versplinterde tot een federatie met grote vorstendommen, vrije steden en vele heerlijkheden. Met Albrecht II ging de Duitse kroon definitief naar de Habsburgers.

Vanaf het einde van de  13eeeuw  zouden de Habsburgers zich mengen in de dynastie van het grote Heilige Rijk en verplaatsen en verschoof het gewicht van het rijk richting het huidige Oostenrijk waar hun “wortels” vandaan kwamen.

Tegelijkertijd begonnen (vrije) steden zich te richten op handel en de gilden werden opgericht.

De bekendste gilde zou de “Hanze” worden die zich zouden verenigen in zo’n 150 steden in het jaar 1358. Lubeck met zijn grote scheepshandel was de hoofdstad maar ook steden als Hamburg, Bremen, Riga, Danzig (Gdansk), Keulen en Dortmund zouden zich aansluiten.

Toen de handel zich verplaatste naar de Atlantische oceaan waar Holland en Engeland zich in mee gingen bemoeien en er onderling ruzie kwam was het gedaan met de “Hanzesteden”. Tenslotte heerste er ten tijden van deze gebeurtenissen een vreselijke ziekte in Europa – de pest – ongeveer een kwart van de bevolking kwam om. 

In de 16e eeuw vond onder leiding van Martin Luther een revolutie plaats in de Europese kerk – hij introduceerde het Lutherse geloof, een aftakking van het bestaande Katholieke geloof in het Heilige Romeinse Rijk. Er zou nog meer op stapel staan; de protestantse Denen waren bang dat het Katholieke geloof hun land begonnen te bedreigen en de 30-jarige oorlog was begonnen.

Zweden (dat de Habsburgers een loer wilde draaien) en de Fransen deden mee met de protestanten en toen het “vredesverdrag” van Munster was getekend in 1648 lag het oude Rijk in diggelen en viel uiteen in honderden aparte staatjes. Nederland en Zwitserland werden onafhankelijke staten en Zweden en Frankrijk namen delen van het rijk over.  

Onder koning Frederik de Grote begon de 7-jarige oorlog die in 1756 aanving tegen Oostenrijk en andere delen van Polen en Duitsland werden toegevoegd aan hun rijk.

De toenmalige keizer Franz II van het oude Heilige Romeinse Rijk zag de toenemende invloed van Napoleon in Duitsland en pakte zijn biezen en vertrok naar Oostenrijk. Napoleon zorgde er zo voor dat de Franse invloed in Duitsland steeds sterker werd. 

Diezelfde Napoleon versloeg in 1806 de troepen van Brandenburg-Pruisen en bezette Berlijn. 1806 stichtten zestien Duitse vorsten de Rijnbond, wat het definitieve einde van het Heilige Roomse rijk betekende. De laatste keizer, Frans II, sinds 11 augustus 1804 ook keizer van Oostenrijk, legde op 6 augustus 1806 onder Franse druk het keizerschap neer.

Niet lang daarna raakte Pruisen in oorlog met Frankrijk en verloor daarbij haar halve grondgebied. Het Pruisische gebied dat overbleef kreeg echter zware materiële lasten opgelegd, en was daardoor met handen en voeten gebonden aan Frankrijk.

De vroegere Pruisische gebieden werden verdeeld onder de Rijnbondsstaten. In 1810 werd er een brede kuststrook in Noordwest-Duitsland door de Fransen ingelijfd waar de belangrijke havensteden Bremen, Hamburg en Lübeck lagen. De Rijnbond was intussen, met uitzondering van Pruisen en Oostenrijk, uitgebreid met alle bestaande Duitse staten. Deze bond was echter geheel afhankelijk van Frankrijk en een instrument van Franse politiek.

Toen in 1813 hij moest terugtrekken uit Rusland werd in Leipzig een rampzalige strijd verloren en werd Duitsland in een verdrag herenigd in 35 losse staatjes. 

In het midden van de 19e eeuw kwam de industrialisatie van Europa pas goed op gang. De Revolutie in Frankrijk breidde zich uit in Duitsland en mensen wilden veranderingen zien. Oostenrijk schreef z’n eigen grondwet, werd een monarchie en daalde in aanzien en belangrijkheid.

Onder Bismarck werd eerst het noorden van Duitsland onder het gezag van Pruisen herenigd en samen vochten ze tegen Denemarken (om de provincie Sleswig-Holstein) in 1864 en later tegen Oostenrijk (1866).

Hij isoleerde op diplomatieke gronden Frankrijk en zorgde ervoor dat zij de oorlog verklaarde aan Pruisen in 1870. Zuid-Duitsland verenigde zich met de rest en samen wonnen zij de oorlog tegen Frankrijk; Lotharingen en de Elzas werden Duits en de koning van Pruisen werd in het Franse Versailles tot keizer gekroond – Willem de I. Op 18 januari 1871 werd te Versailles door Bismarck het Duitse keizerrijk gesticht.

Wilhelm I 

De Pruisische koning Wilhelm I werd de Duitse keizer, alleen het Habsburgse Rijk werd uitgesloten en er kon van een Groot-Duits rijk voorlopig nog geen sprake zijn. Allianties met andere grote koloniale machten in Europa werden gesmeed en koloniën in o.a. Afrika (Duits Togo, Tanzania, Namibië) werden toegevoegd aan het tweede rijk. 

Willem II, de opvolger van zijn vader schoof twee jaar na zijn kroning bondskanselier Bismarck opzij en zou in een paar jaar tijd bijna elk Europees land tegen zich in het harnas jagen met alle gevolgen van dien. Het borrelde in het begin van de 20ste eeuw in Europa na het instorten van het Ottomaanse Rijk in de Balkan en ook het Habsburgse rijk Oostenrijk-Hongarije stond aan de rand van instorten en wilde dolgraag weer met Duitsland in zee om weer de grootmacht te worden die het ooit was.

Het Duitse imperialistische gedrag en de uitdagende houding bij veel internationale spanningen dreven Duitsland in een isolement, zozeer zelfs dat het op een gegeven moment alleen nog gesteund werd door de verdeelde Habsburgse monarchie.

Duitsland was verenigd met Oostenrijk en elk land  mobiliseerde en verklaarde elkaar de oorlog. Opgewekt om de nieuwe technologie uit te proberen en ervan uitgaande dat de oorlog met een sisser zou aflopen zou Duitsland eerst Frankrijk verslaan en daarna Rusland.

De slag tegen Frankrijk ging door het neutrale België (waardoor Engeland ook in de oorlog werd betrokken) en liep vast in een jarenlange loopgravenoorlog die miljoenen slachtoffers zou eisen. De bevolking van Duitsland toonde een opmerkelijke eensgezindheid en zelfs de socialisten steunden de grote uitgaven die met de oorlog gepaard gingen.

De oorlog vergde echter steeds meer slachtoffers, de bondgenoten werkten niet goed mee en de tegenstanders groeiden uit tot ongeveer dertig staten, en een snelle overwinning bleek onmogelijk. Hierdoor ontstond onrust onder de bevolking die weer constitutionele hervormingen wilde om zo een einde te maken aan de machtige positie van de oude elite.

In 1918 werd vrede gesloten met Rusland, maar o.a. door de deelname van de Verenigde Staten aan de oorlog streed Duitsland aan het Westfront een verloren strijd en volgde de totale ineenstorting. Op 9 november 1918 kwam er een einde aan de monarchie en werd de Republiek uitgeroepen. 

Het Ottomaanse Rijk, het Tsarenrijk, Oostenrijk-Hongarije en Duitsland zouden allen grote delen van hun rijk afstaan en het verdrag van Versailles werd ondertekend. De keizer ging in ballingschap naar Nederland en de door veel mensen gehate Weimar Republiek werd opgericht. 

Tussen de twee wereldoorlogen in werd Duitsland intern verscheurd; hoge herstelbetalingen, het Rijnland en Ruhrgebied bezet door Fransen, grote delen van het rijk verloren en vernederd doordat ze geen aanzienlijk leger meer mochten opbouwen.

Onenigheid tussen partijen, onbekwame leiders en werkeloosheid dreven het land in wanhoop. Putschen, moordaanslagen, gevechten tussen fascisten en communisten en een wereldwijde crisis dreven de Duitsers in de handen van extreem rechtse partijen zoals de NSDAP, de nationaalsocialistische partij van Adolf Hitler. Het ging aan het eind van de jaren 20 beter tot de wereldcrisis uitbrak in 1929 en Duitsland mee nam de diepte in. 

Tussen 1930 en 1933 probeerden enkele buitenparlementaire kabinetten de economische en politieke toestand de baas te worden. De socialisten werden echter al snel uitgeschakeld en in 1932 kwam de NSDAP als sterkste partij uit de bus. Onder de voortdurende dreiging van een militaire staatsgreep en de massale aanhang van de NSDAP was er geen regering die iets durfde te ondernemen tegen de nationaalsocialisten en fascisten van Hitler.

Op 30 januari 1933 werd hij zelfs rijkskanselier van een kabinet met nationaalsocialisten, Duits-nationalen en partijloze conservatieven. In augustus 1934 stierf Hindenburg, rijkspresident sinds 1925 en dat bood Hitler de mogelijkheid staatshoofd te worden en daarmee tevens dictator.

Hitler is de winnaar

Langzaamaan wist hij zich van alle tegenstanders te ontdoen en ook het leger wist hij zijn macht te krijgen. Dit werd hem allemaal nog wat gemakkelijker gemaakt door de stijgende internationale conjunctuur waardoor de economische toestand na de crisisjaren daadwerkelijk verbeterde. Er werden nieuwe autowegen en oorlogstuig gemaakt en aangelegd waardoor de welvaart steeg en de werkeloosheid daalde. De Joden en communisten waren de schuld van alle ellende en de Duitsers konden weer trots zijn op hun land. 

Het verdrag van Versailles werd in de prullenbak gegooid en de bezette delen van het (derde) rijk werden teruggepakt. Eerst het Rijnland in 1935 en daarna werd Oostenrijk in 1938 geannexeerd. Het Sudetenland in Tsjechië en Memel (Litouwen) zouden al snel volgen. Alleen bij de annexatie van de oude Duitse (vrije) stad Danzig ging het fout en de Polen hielden hun poot stijf. Deze corridor zou de toegang tot Pruisen mogelijk maken. De tweede wereldoorlog was een feit. 

Japan was inmiddels zijn oorlog in Azië begonnen en had Amerika in de oorlog gesleept. In Juni 1941 begon Hitler z’n strijd tegen het communisme en viel met “Barbarossa” Rusland binnen.

Dit deed hij samen met vele Europese landen die hun lot hadden bezegeld door een bondgenootschap aan te gaan; Finland, Roemenië, Bulgarije en Hongarije.

Qua mankracht en industrie konden Duitsland, Italië en Japan nooit winnen van de reuzen Rusland en Amerika en in 1943 begon de oorlog te kantelen toen nazi-Duitsland al grote delen van Rusland (Oekraïne, Wit Rusland, Baltische Staten) had veroverd. Afrika was inmiddels heroverd door de Britten en de Geallieerden waren geland in Sicilië, Italië en deze wankelde.

In Juni 1944 kwam de invasie van de Geallieerden in Normandië en Duitsland was genoodzaakt weer op twee fronten te vechten, net als WWI. Inmiddels was ook duidelijk geworden dat de nazi’s verschrikkelijk hadden huisgehouden en concentratiekampen voor vooral Joden hadden opgericht om hun als ras van de aardbodem te laten verdwijnen. 

Een voor een vielen Hitler’s bondgenoten hem af en de Geallieerden veroverden land na land terug. De Russen heroverden in grote veldslagen alle verloren grond terug en stonden in Januari 1945 aan de rand van Berlijn. Het derde rijk had opgestaan te bestaan en Europa was totaal verwoest. Japan had inmiddels opgegeven nadat twee Amerikaanse nucleaire bommen hadden gewaarschuwd voor een eventuele totale verwoesting van hun land. 

Duitsland zou in 4 bezette delen uiteenvallen net als de hoofdstad Berlijn; Pruisen zou ophouden te bestaan en ook zouden grote delen van Oost Duitsland (wat onder Russische bewind kwam te staan) Pools worden.

Het “Marshall” plan zou West-Duitsland er weer bovenop helpen maar creëerde anderzijds een wig tussen het Oosten (Rusland) en het Westen (Europa en de VS). De nazi kopstukken werden in Neurenberg ter dood veroordeeld of heel lang opgesloten.

Bonn werd de nieuwe hoofdstad van West-Duitsland en “Adenauer” werd de eerste gekozen West-Duitse president in 1949. West-Berlijn werd inmiddels al een jaar bevoorraad door een vliegende brug omdat Rusland een economische blokkade had opgeworpen. Terwijl de spanning tussen Oost en West werd opgevoerd (o.a. door de oorlog in Korea) kozen beiden gedeelten (landen inmiddels) voor hun eigen economische koers.

De BRD en de DDR

Het oosten centraliseerde boerderijen en steeds meer dingen werden overgenomen door de staat (DDR); de geheime politie (Stasi) controleerde iedereen en het regime handelde in angst. Het door de Fransen bezette Saarland kwam op 1 januari 1957 bij de Bondsrepubliek. Een opstand in Berlijn werd hard neergeslagen door Russische soldaten. Oost Duitsland werd opgenomen in het Warchau Pact.

Het westen daarentegen haalde gastarbeiders uit o.a. Turkije, Joegoslavië en Italië om mee te helpen en er werden economische en militaire verdragen (NAVO) gesloten met omringende landen. Omdat honderdduizenden jonge goed opgeleide Oost Duitsers vluchtten naar het Westen en Oost-Duitsland steeds verder achterop raakte werd besloten een muur te bouwen in Berlijn en de grens tussen beide landen zwaar te gaan verdedigen. Het ijzeren gordijn was nu werkelijkheid geworden. 

De jaren zeventig had de Duitse politiek zeer te lijden onder oliecrisis en de daarmee sterk samenhangende werkloosheid. De jaren zeventig stonden ook in het teken van binnenlands terrorisme gepleegd door de Baader-Meinhofgroep of Rote Armee Fraktion. De jaren zeventig leverden politiek een nieuwe stroming op; de milieupartijen als de Grüne Liste en de Grünen zich in 1980 aaneensloten tot een politieke partij, de Grüne Partei.

In 1989 ontmantelde opeens de Hongaarse regering veiligheidsinstallaties op de grens met het Westen en de mogelijkheid was daar om door het IJzeren gordijn naar het Westen te reizen. Honderdduizenden pakten hun koffers. De DDR gaf op TV aan dat dit nu ook in Berlijn kon en wist niet wat er gebeurde toen duizenden dit direct deden. De muur was niet meer!

Een jaar later werden verdragen getekend tussen de beide Duitslanden en de hereniging te regelen. Onder andere werd  overeengekomen dat het nieuwe Duitsland lid zou blijven van de NAVO en dat de Oder-Neisse grens door de Bundesrat en de Volkskammer erkend werd. In september fuseerden de CDU en de SPD met hun Oost-Duitse collega’s. Op 3 oktober 1990 werd de hereniging van de Bondsrepubliek met de DDR door het Herenigingsverdrag bezegeld. 

In december 1990 werden de eerste parlementsverkiezingen in een herenigd Duitsland door de CDU gewonnen met 44% van de stemmen. De coalitie tussen de CDU en de FDP werd voortgezet maar al in januari 1991 bleek dat de kosten voor de hele herenigingsoperatie veel hoger dan begroot waren en Kohl genoodzaakt werd om de belastingen te verhogen.

De Treuhand Anstalt kreeg de moeilijke en omvangrijke taak om 8000 staatsbedrijven in voormalig Oost-Duitsland en 3 miljoen ha grond te privatiseren. Door het afstoten en sluiten van bedrijven steeg de arbeidsonrust in het oosten van Duitsland en er volgde een diepe recessie in heel Duitsland.

De Bondsdagverkiezingen van 1994 stonden voor een belangrijk deel in het teken van de economische ontwikkeling, die eerder en sterker een herstel te zien gaf. Er werd een coalitieregering gevormd o.l.v. Helmut Kohl, die met één stem meerderheid voor de vierde maal tot bondskanselier werd gekozen.

In 1995 stagneerde de economische groei en bleef de werkloosheid hoog, vooral in de voormalige DDR. Daar was de groei overigens het sterkst, wat vooral te danken was aan overheidsinvesteringen in de bouw en de infrastructuur.

Naast het inbedden van de D-mark in een monetaire unie, kampte de Duitse economie in 1996 met nog enkele, onderling verbonden problemen: de economische en psychologische kloof tussen het oosten en het westen van het land, de modernisering van de verzorgingsstaat en het saneren van de overheidsfinanciën. De Bondsdagverkiezingen van september 1998 verliepen voor Helmut Kohl teleurstellend en in de peilingen bleef zijn partij achter bij de SPD. Gerhard Schröder werd de eerste sociaaldemocratische premier sinds Helmut Schmidt. 

Op buitenlands politiek terrein bleef de nieuwe regering de lijn van Kohl volgen, en werden de banden met Frankrijk en Groot-Brittannië aangehaald. Economisch keek men met jaloerse blikken naar Nederland waar door o.a. het poldermodel het werkloosheidspercentage drastisch omlaag ging.  In de Oost-Duitse deelstaten was en is de situatie nog zorgelijker en kent men veel sociale problematiek.

In juni 1999 presenteerde de regering-Schröder een zeer ingrijpend bezuinigingsprogramma waarin voor ca. DM 30 miljard zou worden bezuinigd. In de zomer van dat jaar verhuisde de Bondsdag, inclusief 12.000 ambtenaren, naar Berlijn.

Ook in het jaar 2000 ging de regering door met bezuinigingsmaatregelen en belastingverlaging voor ondernemingen. Door al deze maatregelen toonde de Duitse economie duidelijke tekenen van herstel.

De economische ontwikkeling van de voormalige DDR was behoorlijk succesvol, alleen lag het werkloosheidspercentage vergeleken met het vroegere West-Duitsland nog aanzienlijk hoger.

De verkiezingen in september 2005 werden door CDU/CSU nipt gewonnen waarna CDU/CSU en SPD voor het eerst sinds 1966 een grote coalitie vormden. Angela Merkel (CDU) werd op 22 november 2005 benoemd tot eerste vrouwelijke bondskanselier. In maart 2008 brengt Angela Merkel een historisch bezoek aan de Knesset, het Israëlisch parlement.

In september 2009 wordt Merkel herkozen. Eind 2009 begin 2009 raakt Duitsland in een recessie en pompt grote sommen geld in de economie. In mei 2010 stemt het parlement schoorvoetend in met steun aan de Griekse economie. De publieke opinie is tegen deze steun. In mei 2011 besluit Duitsland in de nasleep van de nucleaire ramp in Japan in 2022 af te zien van alle kernenergie. In september 2013 haalt Merkel veel stemmen tijdens de parlementsverkiezingen, maar net niet de absolute meerderheid. In december 2013 rond ze coalitiebesprekingen af met de SPD en wordt ze regeringsleider van een zogenaamde "Grosse Koalition". 

Wir Schaffen das

In 2014 voert Duitsland voor het eerst het minimumloon in. In september 2015 speelt Merkel een doorslaggevende rol in de migrantencrisis. Duitsland neem veel migranten op een gevleugelde uitspraak van Merkel is :"Wir Schaffen das". In januari 2016 slaat de stemming om na seksuele aanvallen op vrouwen, door daders met een Arabisch of Noord-Afrikaans uiterlijk.

In december 2016 is er een zware aanslag met een truc op een kerstmarkt in Berlijn door IS waarbij 12 doden te betreuren zijn. In september 2017 profiteren de populisten van de partij “Alternative fur Deutschland” van de stemming in het land door als derde partij te eindigen bij de parlementsverkiezingen.

Een coalitie is moeizaam te vormen. Eveneens in 2017 wordt Frank-Walter Steinmeier de 12e bondspresident van Duitsland. In maart 2018 treedt Merkel weer aan als Bondskanselier van een nieuwe grote coalitie met de SPD maar geeft wel aan in 2022 te willen stoppen. In de zomer van 2021 komen tientallen mensen om bij overstromingen in vooral het westen van Duitsland.