Flossenburg

HOME / Duitsland / Duitsland bezienswaardigheden

Flossenburg is een klein dorp in het noordoosten van de Duitse deelstaat Beieren. Het ligt op zo'n 6 kilometer van de Tsjechische grens. Concentratiekamp Flossenbürg werd in 1938 gebouwd volgens hetzelfde  principe opgezet als de eerste nazi gevangenis in Dachau. Het werd ook gebouwd door dwangarbeiders uit datzelfde kamp in München.

Het diende vooral voor gevangenen en krijgsgevangenen uit de bezette gebieden in het oosten. Flossenburg was met grote zorgvuldigheid gekozen als vestigingsplaats; ten eerste was er de aanwezigheid van grote hoeveelheden graniet in dit gebied. Daarnaast was er een spoorbaan aanwezig die men enerzijds kon gebruiken voor de afvoer van graniet en anderzijds voor de toevoer van gevangenen, troepen en uitrusting.

Tussen de bouw in 1938 en het einde van de oorlog in 1945 zouden bijna 100.000 gevangenen het kamp aandoen. Zo'n 30.000 zouden hier sterven door uitputting, honger, ziekte en agressie en executies. Kort na de bevrijding werd al snel besloten om Flossenbürg als gedenk-, herinneringsplaats en museum te behouden, zodat niet vergeten zou worden wat zich hier afgespeeld had.

Je kunt het voormalige kamp nu gratis bezoeken; zo kun je o.a. De begraafplaats, de Kommandatur, een kapel, wachttorens, een gedenkteken en de zogenaamde as-piramide bezoeken.

Gedenkstatte Flossenburg:

Na de bevrijding zouden de Amerikanen in eerste instantie gebruiken als hospitaal voor de overgebleven en zeer zieke gevangenen. In 1946 zou er op het voormalige concentratiekamp als een van de eerste een gedenkteken komen te staan als herinnering.

Er werd een begraafplaats toegevoegd aan het eind van de jaren 50 en een kleine expositie in 1985. Sinds een paar jaar werd ook de voormalige appelplaats toegevoegd aan Gedenkstatte Flossenburg. Daarvoor was het jaren gebruikt als industrieterrein. In 2007 werd in het gebouw van de voormalige wasserette een extra expositie geopend en in 2010 werd er een tweede geopend in de voormalige keuken.

Naast bovenstaande gebouwen met exposities is het eerste gebouw wat opvalt als je aankomt bij het voormalige kamp het grote statige gebouw wat ooit als hoofdkwartier van de SS fungeerde. Boven op de heuvel staat de voormalige SS-kantine die nu dienst doet als restaurant. 

Vanaf hier heb je een prachtig uitzicht op het voormalige kamp maar ook de rest van de omgeving. Als je onder het hoofdkwartier doorloopt kom je uit bij het voormalige barakkenkamp. Hier stond het hek en de poort. 

De voormalige appelplaats:

De betonnen pilaren staan er nog. Aan je rechterhand zie je de detentie-barakken terwijl je links de grote grijze wachttorens ziet staan. Je komt nu op de voormalige appelplaats waar aan weerszijden de voormalige keuken- en wasserette gebouwen staan.

Naast alle informatiepanels met foto's, filmpjes van overlevenden, brieven, kleding en andere overblijfselen kun je in de kelder de voormalige doucheruimtes zien. Rond deze stenen gebouwen stonden toentertijd de houten barakken. 

Als je doorloopt kom je in het groen terecht met een Joods gedenkteken en de erebegraafplaats met talloze graven, ook Duitse. 

Vallei van de dood

Aan het einde sta je aan de rand van wat de Vallei van de dood werd gedoopt twee jaar na de bevrijding. Dit omdat de SS hier executies uitvoerde. Op de hoek staat een grote wachttoren met daarnaast de voormalige ramp waar overledenen naar beneden gleden naar het crematorium wat in de vallei staat. In het witte gebouwtje kun je o.a. nog een verbrandingsoven zien.

Naast het crematorium is een Pyramide gebouwd met het as van de verbrande gevangenen erin naast het zogenaamde landenplein. Hier liggen sarcofagen gemarkeerd met vlaggen van landen waarvan inwoners hier overleden zijn. Aan de andere kant van de vallei is een prachtige kapel gebouwd.

>> Lees ook over voormalig concentratiekamp Gross-RoBen nabij voormalig Breslau

Concentratiekamp Flossenburg 

Niet later dan in 1938 werd het concentratiekamp Flossenburg gebouwd door gevangenen afkomstig uit het in Munchen gelegen (model)kamp Dachau. De eerste, hoofdzakelijk Duitse, gevangenen bouwden het kamp op.

Doordat het kamp op de hellingen van het dal wordt gebouwd, moesten er eerst voor de barakken terrassen worden uitgehouwen uit de harde ondergrond. De plaats van het kamp was zo gekozen dat de gevangenen als gratis arbeiders in de plaatselijke granietgroeves.

Ook was er een spoorbaan aanwezig in het nietige dorpje Flossenburg, niet ver van de Tsjechische grens. 

Praktisch alle gebouwen van het kamp, ook van de SS-bewakers, worden uit hout opgetrokken. Slechts enkele gebouwen zijn volledig uit steen opgetrokken: de Kommandantur, de wasserij, de keuken, het crematorium, het casino, de gevangenis en alle wachttorens.

Subkampen

Na 1943 werden de gevangenen (onder het mom van de totale oorlog) vooral ingezet als dwangarbeider voor de Duitse wapenindustrie. Ze werden gebruikt voor de bouw van Messerschmitt-vliegtuigonderdelen.

In die periode waren niet minder dan 80 subkampen gerealiseerd in de staten Beieren maar ook Saksen en Bohemen in Tsjechië. De sub kampen hadden een grootte van zes tot zesduizend gevangenen. 

In Flossenburg zelf stonden inmiddels 16 grote barakken bedoelt voor rond de 5.000 gevangenen. Halverwege 1944 kwamen hier vele Poolse en Hongaarse Joden bij en werd het aantal nagenoeg verdubbeld. In het voorlaatste oorlogsjaar werden vooral in de sub kampen van Flossenbürg vrouwelijke bewakers van de Waffen-SS opgeleid. In totaal zo'n vijfhonderd.

De bevrijding: 

Op 23 April 1945 werd het kamp bevrijd door Amerikaanse troepen. Ze vonden circa 1500 zwaar ondervoede zieke gevangenen aan. De anderen waren net voor hun komst op de befaamde dodenmarsen gestuurd naar nog-niet bevrijde kampen in het zuiden.

Er zouden toen zo'n 40.000 gevangenen in gezeten hebben, waaronder zo'n 10.000 vrouwen. De schatting is dat er tussen de periode 1939 – 1945 zo'n 100.000 gevangenen (tijdelijk) in Flossenburg gevangenen hebben gezeten waarvan een derde door ondervoeding, ziekte, zware dwangarbeid, marteling of executies om het leven zijn gekomen.

Vanaf eind 1944 overleefden 1 op de 3 gevangenen hun tewerkstelling in de steengroeven en in de bosbouw niet. Gemiddeld zou een arbeider in de steengroeve drie maanden leven. Aan het einde van de oorlog werden in Flossenburg nog een aantal toonaangevende personen opgehangen waaronder Wilhelm Canaris en Hans Oster. Zij werkten beiden bij de Abwehr en zaten in het complot tegen de nazi's en Hitler.  

Oster zou Nederland ook meerdere keren hebben gewaarschuwd voor de invasie in het voorjaar van 1940.

Er is een treinstation in het nabij gelegen Weiden (Oberpfalz) maar ook in het kleine Altenstadt an der Waldnaab of Neustadt an der Waldnaab. Hier kun je uitstappen en dan de bus nr 6272 nemen richting Flossenburg Silberhutte.

De ene laatste halte is Gedenkstatte Flossenburg. De rit neemt zo'n 45 minuten in beslag.

De officiele website van het voormalige kamp is:

www.gedenkstaette-flossenbuerg.de