Berlijn

HOME / Duitsland / Duitsland bezienswaardigheden

Berlijn is de hoofdstad en grootste stad van Duitsland en als stadstaat een deelstaat van dat land. De stad ligt in het noordoosten van Duitsland, aan de rivier de Spree en wordt omsloten door de deelstaat Brandenburg, waarvan ze sinds 1920 geen deel meer uitmaakt. Een aantal van Duitslands bekendste symbolen is in de voormalige verdeelde stad te zien.

In zijn geschiedenis, die teruggaat tot de dertiende eeuw, was Berlijn de hoofdstad van Pruisen, het Duitse Keizerrijk, de Weimarrepubliek en nazi-Duitsland. Na de Tweede Wereldoorlog was Berlijn gedurende meer dan veertig jaar een verdeelde stad, waarbij het oostelijke deel als hoofdstad fungeerde van de Duitse Democratische Republiek en West-Berlijn een de facto exclave van West-Duitsland was.

Na de Duitse hereniging in 1990 werd Berlijn de hoofdstad van de Bondsrepubliek Duitsland en de zetel van het parlement, de deelstaatvertegenwoordiging en het staatshoofd.

Berlijn is een metropool en geldt in Europa als één van de grootste culturele, politieke en wetenschappelijke centra. De stad is ook bekend vanwege het hoogontwikkelde culturele leven (festivals, nachtleven, musea, kunsttentoonstellingen enz.) en de liberale levensstijl, moderne tijdgeest en de lage kosten. Bovendien is Berlijn één van de groenste steden van Europa: 22% van Berlijn bestaat uit natuur en parken en 6% uit meren, rivieren en kanalen.

Nog immer zoekende naar een eigen identiteit na alle verwoestingen uit WWII (ongeveer 80% van de stad werd vernietigd) lijkt deze nu op de goede weg al heeft het nog steeds veel problemen met immigranten. 

Mitte: 

In het centrum van de stad staan de meeste en belangrijkste bezienswaardigheden van de stad. Het belangrijkste en meest bekende symbool van de stad moet de Brandenburger Tor zijn – de enige overgebleven stadspoort gebouwd in 1791 die jarenlang het gezicht was van de gespleten stad.

Nu staat de poort vooral symbool van de re unificatie. Vlakbij staat het immense Reichstag gebouw – het politieke hart van Duitsland met een zeer indrukwekkende historie zoals de grote brand die Hitler het handvat gaf om (communistische) vijanden uit de weg te ruimen. 

Tussen deze twee symbolen van het land in is nu het indrukwekkende holocaust memorial – grote zwarte marmeren blokken die de zwartste bladzijden van het land moeten voorstellen.

De bunker en de Topografie van Terreur

Menig toerist zal op zoek gaan naar de Fuhrerbunker – helaas staat er alleen een bordje voor een parkeerplaats en een modern appartementenblock. Voor Derde Rijk geïnteresseerden kun je een kijkje nemen waar ooit Checkpoint Charlie gevestigd was(er is een museum en vele informatiepanels) en/of plaatsen bewonderen waar ooit het nazi rijk uit bestuurd werd (Topografie van terreur). 

De hoek WilhelmstraBe en Prinz Albrecht strasse was berucht vanwege de aanwezigheid van het hoofdkantoor van de Gestapo en de Sicherheitspolizei (SD). Nu een kale vlakte met zwarte stenen en net aangeplante boompjes. Aan de rand een overblijfsel van de muur en in de hoek een grote grijze lelijke kubus waar een documentatiecentrum in gelegen is die alles over deze organisaties verteld.  

Andere plekken in de stad die je kunt gaan bekijken zijn:

- East gallerie – waar het grootste stuk (1 km) originele Berlijnse muur staat;

- Bendler Block (gedenkstatte Deutscher Widerstand)  – daar waar de coup tegen Hitler door o.a. Claus van Stauffenberg werd georganiseerd. Er zijn twee verdiepingen met exposities en er hangt buiten op de binnenplaats een krans ter nagedachtenis van de samenzweerders die op dezelfde avond direct geëxecuteerd werden. 

- Kurfurstendamm en  de Kaiser Wilhelm Gedachtsniskirche – De Champ Elysees van Berlijn, een grote brede met prachtige bomen in het midden wijde boulevard waar menig vrouwenhart sneller zal gaan bonzen vanwege de hoeveelheid “upscale” winkels. Aan het begin van deze beroemde straat staan de overblijfselen van de ooit zo mooie kerk die t.t.v. WWII zo goed als vernietigd werd. Wat nog staat kun je bezoeken en dient als kille herinnering aan de brute bombardementen uit de oorlog.

- Tiergarten en Unter der Linden – Een van de grootste (en misschien wel mooiste) stadsparken van Europa. Neem een kijkje in de dierentuin of het gigantische grote Siegessaule die midden in het park staat. Indien je door de Brandenburger Tor wandelt kom je uit in de statige straat Under der Linden die zo’n 1,5 kilometer bevat aan prachtige panden en een rijke geschiedenis.

- Alexanderplatz en die Fernsehturm – dit was de oud Oost-Duitse transporthub en is nog steeds een belangrijk knooppunt. Het plein is genoemd na een bezoek van tsaar Alexander in 1805 naar diezelfde tsaar maar is en blijft een plein zonder leven en zonder ziel. Het enige hoogtepunt (letterlijk en figuurlijk) is het naast gelegen hoogste torentje van Duitsland – de tv toren. Hieruit kun je heel Berlijn aan je voeten zien.

- Overgave museum (Deutsche en Russische museum Berlin – Karshorst) – het was hier dat op 8 Mei 1945 de officiële capitulatie door Wilhelm Keitel namens Duitsland is getekend, nadat de Russen niet akkoord gingen met de handtekening van Alfred Jodl die hij in het hoofdkwartier van Eisenhower had gezet in Reims. Je kunt hier de zaal bekijken waar het allen heeft plaatsgevonden – entree is gratis.

- De villa van de Wannsee-conferentie – deze villa ligt prachtig gelegen aan de westzijde van Berlijn aan de Wannsee. Het was hier dat 15 kopstukken van de nazi’s in 1942 de endlosing (holocaust) bekokstoofden. Het huis is nu een museum die je gratis kunt bezoeken.  

- Stasi museum – zie onder (musea)

>>> BLOG: "Op zoek naar het WW2 verleden van Berlijn"

Tempelhof:

In het zuiden van Berlijn ligt het Tempelhofer Feld. Nu een gigantisch open terrein waar een veelvoud aan activiteiten worden ontplooid; er is een camperterrein, je kunt er sporten, festivals, moestuinen en er worden circussen en concerten georganiseerd.

Gebouwd in de jaren 20 groeide dit terrein uit tot het nationale vliegveld van de nazi’s t.t.v. WW2. Maar het vliegveld werd pas echt bekend in de Koude oorlog vanwege de luchtbrug die door de Amerikanen werd gecreëerd. De meeste gebouwen staan er nog en het lege veld inclusief startbanen maakt een indrukwekkend bezoek.

Slot Charlottenburg:

Als je even geen sites wilt bezoeken die met een oorlog te maken hebben kun je het prachtige slot Charlottenburg bezoeken in het gelijknamige stadsdeel. Gebouwd eind 17e eeuw werd dit slot talloze malen uitgebreid inclusief een grote slottuin. Zo heeft o.a. Frederik de Grote er gewoond.

Men gaat ervanuit dat er mensen voor de stichting van de stad Berlijn op de plek heeft gewoond maar het officiële jaartal is 1230. Berlijn, waarschijnlijk vernoemd naar het Slavische woord voor moeras, ging toen een stadsverbond aan met Colln wat aan de andere zijde van de Spree was gesitueerd. Gelegen aan die belangrijke rivier waar tevens de Elbe en de Oder kruisten en op de grens van twee provincies was de stad daar gesticht waar het belangrijk zou worden.

Om krachtiger te worden werd het Hanzevedrag ondertekend en in 1448 werd het door Frederik II bij zijn rijk gevoegd om als residentie te dienen onder de machtige Hohenzollerns. Helaas is nagenoeg geen pand overgebleven aan die tijd gezien de vele branden die de stad teisterden door de eeuwen heen.

Een andere reden was dat tijdens de 30 jarige oorlog (1618-1648) de stad geheel vernietigd werd. Pas toen Frederik Willem aan de macht kwam in de tweede helft van de 17e eeuw werd de stad met steen herbouwd.

Ook zorgde hij ervoor dat er veel immigranten arriveerden in de stad – Joden maar vooral veel Hugenoten uit Frankrijk. Zijn zoon en later z’n achterkleinzoon zouden Berlijn de hoofdstad maken van het machtige koninkrijk Brandenburg-Pruisen en een groot leger opbouwen. 

 Artikel Flughafen Berlin-Tempelhof in December 2023 geplaatst: 

Groei en status

Onder Koning Frederik II (de Grote) zou de stad nog meer aanzien krijgen toen het, als de koning niet aan het vechten was, veel aandacht besteedde aan Berlijn. Daarnaast groeide de bevolking gestaag door. Daarin kwam een kentering toen hij overleed – Napoleon zou Berlijn in wandelen zonder enige tegenstand en het twee jaar later, met zakken gevuld, weer verlaten.

In 1871 werd Berlijn hoofdstad van Duitsland en zou het politiek, cultureel en economisch opbloeien als nooit tevoren. 

Toen WWI uitbrak en de oorlog werd verloren zou de stad het middelpunt worden van een innerlijke strijd tussen links en rechts. Desalniettemin zou het cultureel op een hoog standaard blijven staan totdat Hitler aan de macht kwam. De stad zou het zeer zwaar te verduren krijgen tijdens Geallieerde bombardementen en Russisch artillerievuur tijdens de slag om Berlijn in 1945.

Een verdeelde stad

Na WWII werd de hoofdstad verdeeld in vier bezettingszones en zouden verschillende incidenten zich voordoen die wel of niet bijna de oorzaak waren van een nieuwe oorlog tussen Oost en West. Rusland wilde dat het Westen West-Berlijn opgaf maar door een luchtbrug te slaan werd aangetoond dat er grote middelen ingezet zouden worden om dit te voorkomen. 

In 1953 ontstond een grote staking maar in 1961 gebeurde iets wat Berlijn voor altijd zou tekenen – de aanleg van de Berlijnse muur. Beide stadsdelen zouden zich in de volgende veertig jaar totaal anders ontwikkelen.

Op 9 november 1989 viel de Muur. Pas na de val van de Muur in 1989 kwam de ontwikkeling in Oost-Berlijn op gang. De stad zocht naar de sfeer van de jaren twintig, voor de Tweede Wereldoorlog. Verschillende ontwerpers hebben geprobeerd de sfeer te creëren met de vierkante woonblokken met binnenplaats. De binnenplaatsen waren indertijd een centrum van leven en dat is getracht terug te krijgen met wisselend succes. Tegenwoordig is Berlijn een stad met 3,4 miljoen inwoners van allerlei komaf. 

De vroegere problemen van verdediging hebben plaatsgemaakt voor die van verpaupering en sociale achteruitgang. Ontwikkeling van een stad als Berlijn heeft derhalve een compleet andere invalshoek nodig dan onder de grote vorsten van weleer en jaren lang is de stad een grote bouwput geweest. 

>> Lees hier de gehele Duitse GESCHIEDENIS

Je hebt in ieder geval een vliegveld – Schoneveld waar een aantal goedkope vliegtuigmaatschappijen op vliegen. Daarnaast is natuurlijk het hoofdtreinstation van Berlijn en het ZOB waar je internationale bus tickets kunt kopen. Nadeel is dat dit busstation een behoorlijk stuk uit het centrum ligt. 

Berlijn – Potsdam: je kunt of de S1 nemen of de RE1 (regionale trein) – ligt er een beetje aan waarvandaan je vertrekt. Je kunt een kaartje kopen voor 3,60 euro en je bent binnen (afhankelijk waarvandaan je opstapt) een kwartier of 20 minuten in Potsdam Hbf. 

Berlijn -  Wroclaw (Polen): je kunt natuurlijk met de trein of met de bus (vanaf ZOB – nachtbus met de organisatie Est Lorek; deze laatste kost minstens 45 euro. Ikzelf heb via de website www.mitfahrgelegenheid.de ,waar overigens ook DB (de Deutsche Bahn) busreizen met korting aanbied, een trip geboekt.

Het is van oorsprong een liftsite en ik kon meerijden met een Poolse man (het gaat allemaal zeer professioneel en je moet dus inloggen) voor 19 euro meerijden. 

• Naam : Stasi museum

Adres : RuschestraBe 103, Haus 1

Prijs : 5 euro

Tijd : 11:00 – 18:00

Website: https://www.stasimuseum.de/

Inhoud:

Het is eigenlijk meer een complex aan gebouwen dan een gebouw al is het museum in het belangrijkste pand gelegen. Uit dit gebouwencomplex werd 40 jaar de DDR bestuurd d.m.v. controle door de Geheime Staats sicherheits polizei oftewel de Stasi o.l.v. Erich Mielke. Je kunt hier alles lezen hoe de bewoners in de gaten werd gehouden, de propaganda, de hoofdpersonen en alles wat de DDR in stand hield.

Hoogtepunten zijn de originele totaal gemeubileerde kamers van de topman Mielke – z’n privé vertrekken maar ook een vergaderzaal, een conferentieruimte, wasgelegenheden, een cafetaria voor hem en z’n personeel en ruimte van z’n secretaressen. Op drie verdiepingen kun je exposities zien met vitrines vol met spullen uit de Oost-Duitse periode, pamfletten, foto’s en andere hebbedingetjes uit de jaren 60 en 70. Op de derde (waar ook de kamers zijn) kun je een uur durende film bekijken en een glas drinken bestellen.

Het pand werd overigens in 1990 bezet door de woedende bevolking die er lucht van kreeg dat de Stasi probeerde z’n gigantische berg aan geluidsopnamen en dossiers te vernietigen. Het werd door de bevolking en de politie vergrendeld. 

Wat je zeker een keertje moet doen (natuurlijk kun je in een wereldstad als Berlijn overal en alles te eten krijgen) is een curryworst of bratworst bestellen bij een eettentje op straat.

Om de hoek van het hostel zit een Nederlandse snackbar waar je een heerlijke frikandel of kaassoufflé kunt kopen. 

• Naam          : Hostel A&O Friedrichshain

Adres                 : BoxhagenerstraBe 73

Prijs                   : 8,20 euro per nacht (slaapzaal 8 personen)

Website             : http://www.aohostels.com/en/berlin/berlin-friedrichshain/

Inhoud:

Een zeer groot blok rondom een binnenplaats in het oude Oost Berlijnse gedeelte van de stad op zo’n 4 kilometer van het centrum. In het midden van de binnenplaats is een lobby met een professionele bar en receptie waar je alles kunt krijgen wat je nodig hebt.

Er zijn verschillende kamers tegen verschillende prijzen. A&O is een hostelketen en werkt als een budget vliegmaatschappij – je begint met een matras en je moet alles bijbetalen – m.a.w. lakens, keukenkaartje, gebruik van WIFI etc. Er zijn een hoop jeugd- en schoolgroepen aanwezig dus houd daar rekening mee. De kamer was ruim, heeft 4 stapelbedden en 8 lockers om je spullen in op te bergen.

Zo te zien wordt er behoorlijk bezuinigd op schoonmakers want dat mag je hoofdzakelijk zelf doen. Ook het aantal douches en wc’s had wat meer gemogen. Het ligt in een leuke wijk dichtbij openbaar vervoermogelijkheden en niet zo ver bij het stasi museum en East Gallerie vandaan. 

Over het algemeen gesproken is Berlijn geen mooie stad – verwacht geen Budapest, Praag, Rome of Parijs. Daarentegen is het wel een stad waar geschiedenis is geschreven en waar je de geschiedenis terug ziet in alles en iedereen.

Daarnaast speelt de recente geschiedenis – de muur, de verdeling tot op de dag een belangrijke rol in de nieuwe hoofdstad van Duitsland. Je mist hier een echt centrum en op plekken in de binnenstad zijn gigantische grote en moderne woonblokken en winkelcentra verrezen.