De Farc en Tanja Nijmeijer

FARC (EP) staat voor Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia Ejercito del Pueblo en wordt door o.a. de VN en de Verenigde Staten als een terroristische organisatie bestempeld daar het naast acties tegen de regering ook burgers en infrastructuur treft.

Daarnaast heeft de FARC banden met andere terroristische organisaties als de ELN (Colombia), IRA (Ierland) en ETA (Spanje) en gebruikt het kindsoldaten in hun strijd. De organisatie komt aan zijn inkomsten door drugshandel (zie ook artikel over Pablo Escobar) en door ontvoeringen van veelal grootgrondbezitters en politici.

Maar de FARC regelt ook op het platteland waar de regering geen zorg draagt voor het bouwen van wegen en bruggen, scholen (o.a. belangrijk zodat boeren hun gewassen naar markten kunnen brengen waar ze verkocht kunnen worden), verdeelt het land onder de arme boeren en zorgt voor een soort van eigen justitie. Tenslotte zouden ze zorgen dat arme boeren t.t.z. kunnen overstappen van het verbouwen van coca naar andere gewassen.  

De laatste jaren neemt de druk op de FARC toe; leiders worden gedood of geven zich over aan het Colombiaanse leger en de overgebleven leden worden steeds verder het Amazone gebied ingedrukt. Medio 2012 en 2013 is de FARC in gesprek met de Colombiaanse regering in Cuba om een vredesbestand te bespreken.

Tijdens de koude oorlog werd de organisatie gesteund door de Sovjet Unie, maar nadat het communisme en dus ook de steun van het Oostblok afnam zocht de partij naar andere bronnen van inkomsten en vond dit in de illegale drugshandel.

Het land waar zij toch al heer en meester over waren. Een officiële afsplitsing van de communistische partij volde en de naam werd veranderd in FARC – EP medio 1982. Dit was ook de tijd dat de FARC offensiever werd, doordrong tot in de kleine en middelgrote steden en zelfs nationale bekendheid verwierf in de oprichting van een linkse nationale politieke partij de UP (samen met de M19 en de EPL).

Er volgde vredesgesprekken en de UP werd halverwege de jaren 80 de derde partij van het land, nog steeds achter de liberalen en conservatieven. De liberalen komen aan de macht en de vredesbesprekingen lopen op niets uit – de liberalen willen helemaal geen linkse communistische ideeën bespreken en de rechtse paramilitairen beginnen leiders van de UP te vermoorden.

De besprekingen lopen daardoor op niets uit, de oorlog gaat door en alle partijkoppen van de UP (presidentskandidaten) worden of vermoord, vluchtten of dienen zich bij de FARC aan. Doordat veel mensen van hun land verdreven worden door de paramilitairen trekken zij (ook om geld met de drugs te verdienen) naar FARC gebied en sluiten zich aan.

Amerika treed hard op tegen de coca plantage houders in Peru en Bolivia en steeds meer Colombiaans land wordt omgeturnd in coca plantages. Eind jaren 80 hebben veel drugsdealers grote stukken landbouwgrond in Colombia in handen en zijn vaak lid van de paramilitairen – zij beschermen hun land tegen de FARC en bouwen “vee” ranches.

De Verenigde Staten zien het gevaar van het verliezen van wederom een belangrijke bondgenoot en leverancier van grondstoffen en probeert de FARC en z’n leiders neer te zetten als drugsdealers.

Ondanks het feit dat in gevonden documenten en files in documenten dat vooral de nieuwe rekruten en het midden- en lagere personeel van de FARC het niet zo nauw neemt met de “oude” ideologie kan geenszins worden aangetoond dat de FARC naast het controleren van de drugsgronden er niets wordt verkocht en gedistribueerd naar de Verenigde Staten.

Daarbij leven de leiders van de organisatie in erbarmelijke omstandigheden in de jungle en kan geen verband worden aangetoond tussen de grote rijkdom van de drugs dealende paramilitairen en bijvoorbeeld de drugsbaron Escobar. De FARC is het overigens eens met de dalende ideologische denkende nieuwe rekruten en wijd dit aan de explosieve groei van vooral mensen uit de steden.  

Pastrana als president

In 1998 komt de conservatieve president Pastrana aan de macht grotendeels omdat hij vrede predikt. Pastrana sluit een deal met de FARC; een groot deel van de Amazone wordt gedemilitariseerd, er volgt een wapenstilstand en de rust keert deels terug in Colombia.

Belangrijke stappen zouden worden ondernomen in een definitief vredesverdrag gesprek maar de leider van de FARC “Marulanda” komt om veiligheidsredenen niet opdagen en de wereld keek in de persconferentie naar een lege stoel naast de president. Gedurende deze jarenlange gesprekken zouden overigens de moordpartijen van de paramilitairen gewoon doorgaan aangezien zij fel tegen de besprekingen gekant zijn.

Twee jaar later gaat “Plan Colombia” in werking – Amerika pompt biljoenen dollars in het land (en wordt zo de 3^e grootste geldschieter van de wereld) om de drugstoevoer en de FARC (en zo de grondstoftoevoer in de toekomst veilig te stellen) te bestrijden. Vliegtuigen worden ingezet om de coca plantages te vernietigen maar het enige wat bereikt wordt is dat ook eetgewassen onklaar worden gemaakt en de boeren kiezen voor de veel makkelijkere en veel meer opbrengende coca plantages kiezen.

Daarbij wordt weer meer oerwoud gekapt voor meer landbouwgrond en de toevoer van drugs naar de Verenigde Staten blijft gelijk. President Pastrana doet in 2002 nog een poging voor een vredesverdrag maar als duidelijk wordt dat de FARC niet afwijkt van de eis dat de regering z’n neoliberale koers moet wijzigen en de paramilitairen ontwapend moeten worden valt het doek voor de besprekingen.

Er wordt besloten nog meer Amerikaanse militaire hulp naar Colombia te sturen als het land in een rijtje wordt genoemd met Irak en Afghanistan als terroristische voedingsbodem. “Uribe” belooft Amerika geen strobreed in de weg te leggen voor het aanknopen en aankopen van nog meer bedrijven en vooral het verkopen van olie.

Terwijl Venezuela een steeds linksere koers vaart (en het dus een bedreiging wordt voor de Amerikaanse olietoevoer) doet Colombia exact het omgekeerde. Maar wat blijkt; er schijnen banden te zijn met het Colombiaanse leger (en regering) en de ultra rechtse paramilitairen (AUC), ook betalen grote internationale multinationals steekpenningen om hun bedrijven te beschermen aan de AUC die op de lijst met terroristische organisaties staat.

Misschien wel door deze moordpartijen probeert “links” het weer via de politiek en o.a. oude “M19” guerrilla strijders beginnen een politieke partij. In 2006 gooit de “PDA” (een combinatie van enkele midden-linkse partijen) hoge ogen tijdens de verkiezingen en toont Colombia aan dat het wel degelijk zonder bloedvergieten eerlijke verkiezingen kan houden (ook met linkse partijen).

Terwijl de “PDA” zelfs behoorlijk afgeeft op de “FARC” antwoord deze dat de nieuwe linkse politieke partijen niet echt links zijn, geen veranderingen aan het politieke landschap kan toebrengen en daarom nog niet vermoord zijn door rechts. Ook de VS ziet waarschijnlijk geen dreiging van deze nieuwe linkse partijen.

Begin 2008 was er een demonstratie van honderdduizenden tegen de ontvoeringpraktijken van de FARC die toen al in de honderden liepen. Feit is dat de ontvoeringen al verschrikkelijk gedaald was omdat het ten eerste eigenlijk alleen slechte publiciteit opleverde. Na bemiddeling van toenmalig Venezolaans president “Chavez” werden zes ontvoerde politici vrijgelaten.

Een paar maanden later werd presidentskandidate Betancourt bevrijd tezamen met drie Amerikaanse gijzelaars en elf Colombiaanse militairen (hiervan wordt echter beweerd dat de hele actie in scene is gezet en “gewoon” losgeld is betaald). Zij was zes jaar gevangen gehouden door de FARC nadat zij als politici de dialoog had gezocht om vooral de gijzelingen te staken.

Eind 2008 waren drie van de zeven hoogste FARC leiders om het leven gebracht door het Colombiaanse leger en een groot aantal anderen gaven zich over. Er waren ook computerfiles gevonden na een aanval op een kamp met “gevoelige” informatie over het maken van uranium bommen en het lekte uit dat de bovengenoemde Chavez de FARC financieel had ondersteund.  

Betancourt vrijgelaten

In 2009 werden de laatste politieke gevangenen (en de laatste) buitenlander vrijgelaten maar werden ook elf gevangenen doodgeschoten. Op dat moment werden nog 22 militairen gevangen gehouden en waarschijnlijk honderden burgers waar voor losgeld werd geëist. Belangrijke slagen voor “Uribe” waren de bevrijding van de politicus “Ingrid Betancourt” en het verkrijgen van informatie dat de FARC aan het proberen was een super bom te maken.

Ook werden belangrijke FARC leden opgeruimd. Uit gevonden computerfiles buitgemaakt in een overvallen guerrilla kamp werd duidelijk dat oud president Hugo Chavez van Venezuela de FARC met 300 miljoen USD had gefinancierd. Ook werd in dit kamp dagboeken van de Nederlandse guerrilla strijdster Tanja Nijmeijer gevonden.

Het aantal ontvoeringen was onder Uribe flink afgenomen, maar vraag blijft of dit door Uribe komt of toch door een strategie wijziging van de FARC zelf. In Cuba (een strategie van Fidel Castro) het was gebleken dat het zeer slecht was voor het moraal als de guerrilla’s (regering)soldaten gevangen neemt en direct vrijlaat – waarom zouden ze zich dan doodvechten? Ook het aantal vakbondsleiders dat gedood was flink gedaald – maar hier rijst de vraag niet gewoon het aantal al drastisch was gedaald omdat ze voor die tijd al waren geëxecuteerd?

Was het niet zo dat het aantal mensen dat van hun geboortestreek was verwijderd niet verschrikkelijk gestegen in de jaren van Uribe? Een cijfer dat in de miljoenen liep? Het aantal ongelukken met landmijnen was juist flink toegenomen; de FARC gebruikt het omdat het een wapen is van de armen en de FARC behoorlijk in de verdediging is gedrukt de laatste jaren.  

Een jaar later sloot ze zich aan onder de schuilnaam Eileen en Alexandra en zou beginnen als tolk maar nam ook deel aan terroristische aanvallen; ze zou deel hebben genomen aan een brandbom in de bus, bomaanslagen op politiebureaus en een plaatsing van een mijn. Iets waarvan ze later zou zeggen dat dit legitiem was omdat de middenstander weigerde de belasting  voor de revolutie te betalen.

Maar Tanja wilde meer en vroeg om overplaatsing naar de jungle waar ze als tolk bleef optreden maar ook deelnam aan gevechtshandelingen.

In 2007 werd o.a. haar dagboeken gevonden bij een aanval op een FARC kamp waarin zij kritiek zou hebben geuit op de leiding. Het werd ook duidelijk dat ze geenszins wilde ontsnappen of moeite had met de ideologie van de organisatie. Niemeijer’s aanwezigheid bij de FARC werd wereldnieuws en haar dagboeken werden in verschillende talen vertaald om nieuwe rekruten te ontmoedigen.

Het ministerie van Buitenlandse zaken maakte een jaar later duidelijk dat geenszins actie zou worden ondernomen om Tanja te “bevrijden” omdat ze vrijwillig was toegetreden.

Begin 2010 bezochten de moeder en oudste zus Tanja in het oerwoud en er verscheen een boek en documentaire (o.a. met een interview) over haar. Niemeijer wordt momenteel internationaal gezocht als terroriste en werd toegevoegd aan de internationale vredesdelegatie die in Cuba in November 2012 is begonnen. Waarschijnlijk om als “buitenlandse”  met een “leuk koppie” meer allure en internationaliteit aan de FARC te geven.

In een interview gaf ze onlangs aan nog steeds achter de ideeën van de organisatie te staan en dat ze ernaar streeft om voor de FARC internationaal en binnen Colombia actief te blijven, hetzij op gewapende hetzij op vreedzame politieke wijze. Ook zou zij hebben aangegeven dat ze het jammer vind dat de gigantische media-aandacht op haar persoon meer met sensatiezucht te maken heeft dan met haar inzet tegen het grootkapitaal. Zelf vergelijkt zij zichzelf met o.a. Ernest “Che” Guevara en overweegt zij op latere leeftijd haar biografie te schrijven. Graag zou ze terug naar Nederland komen om haar “strijd” uit te leggen. Ze houdt momenteel geen dagboek meer bij.  

In December 2010 klaagt de justitie in de VS haar aan en ook Interpol zoekt haar voor drie ontvoeringen, wapengebruik en aansluiting bij een terroristische organisatie, kan Nijmeijer redelijk haar gang gaan zolang het overleg duurt. Na tien jaar in de Colombiaanse jungle werd de dertiger met een talenknobbel gevraagd om mee te gaan naar Cuba. Tot haar takenpakket behoort het vertalen van verklaringen, het updaten van de website en het twitteren en facebooken namens de FARC.

Onze tijd komt nog wel

Dat het doel van de vijftig jaar oude FARC, de aanpak van armoede, nog steeds niet is bereikt, deert haar geenszins: ''Onze tijd komt nog wel”. De FARC onderhandelt of o.a. Niemeijer niet kan worden vrijgesproken van haar beschuldigingen. In een interview geeft ze aan dat ze nog liever in het Colombiaanse oerwoud sterft dan dat ze opgesloten wordt in een Amerikaanse gevangenis.

In Februari 2015 nodigt Nijmeijer Tweede Kamerleden uit voor een bezoek aan Cuba. Zei wil de Nederlandse politici voorlichten over de stand van zaken rond de vredesonderhandelingen met de regering van Colombia. "Ik zou het leuk vinden als Nederland een actievere rol speelt", legt Nijmeijer in het interview uit. Momenteel kan dat niet want Nederland zit in de Europese Unie en daar staat de FARC op de lijst van terroristische organisaties.  Wat het FARC-lid betreft komt daar echter verandering in.

In 2016 wordt Nijmeijer gevraagd nog indien zij nog terugverlangt naar Nederland, Nijmeijer antwoordde:  "Mensen vragen me dat heel vaak. Maar ik ben niet naar Colombia gegaan om oorlog te voeren. Er is daar nog heel veel op te bouwen. Ik zou best mijn familie in Nederland willen zien, maar dat is niet mijn prioriteit." Nijmeijer is in Cuba en Colombia heeft haar amnestie voorgespiegeld, maar of zij ook elders vrijuit zal gaan is onduidelijk.

In de jaren erna kondigde de FARC enkele malen aan de gijzelingen te stoppen en de overige gijzelaars vrij te laten waarop tot op heden nog niets terecht is van gekomen.

Begin 2012 startte onder de in 2010 gekozen nieuwe president “Santos” het Colombiaanse leger, financieel gesteund door de VS een nieuw en groots offensief tegen de FARC. Toevallig of niet een paar maanden later kondigde beiden partijen aan vredesonderhandelingen te beginnen in Noorwegen.

FARC mag dan niet meer zo machtig zijn als jaren geleden maar de reden van oprichting bestaat nog steeds en de reden van oprichting is nog altijd gegrond. In Juni 2014 tijdens de verkiezingen kondigen de FARC een wapenstilstand aan; er zouden overeenkomsten zijn gesloten op het gebied van landhervormingen, ontmanteling van de illegale drugshandel en de FARC-rebellen zullen een rol spelen in de nationale politiek. De wapenstilstand wordt geschonden en wordt maanden later weer opgepakt om wederom geschonden te worden.

In September 2015 wordt er een doorbraak bereikt in de vredesbesprekingen. Er komt onder meer amnestie voor strijders van de FARC die geen misdaden hebben gepleegd. Er moet nog veel gebeuren verklaren president Santos en FARC leider Rodrigo Londono. Afspraken over ontwapening moeten worden gemaakt en de FARC moet als legale politieke partij worden erkend. Naast amnestie komt er ook een waarheidscommissie en schadevergoeding voor slachtoffers en komen er speciale rechtbanken om voormalige strijders te berechten die misdaden hebben gepleegd.

De Colombiaanse minister María Ángela Holguín van Buitenlandse Zaken gaat naar Den Haag om bij het Internationaal Strafhof (ICC) tekst en uitleg te geven over het tussenakkoord met de FARC.  

Wederom vrijlatingen

In Januari 2016 heeft de regering de eerste rebellen van de linkse guerrillabeweging FARC vrijgelaten. Tien mannen en zeven vrouwen die behoren tot de groep van dertig FARC-strijders, aan wie de regering gratie heeft verleend. Ze zaten voor minder ernstige vergrijpen vast. De regering en de FARC hopen na drie jaar van onderhandelingen vóór maart een vredesovereenkomst te hebben bereikt. Ze zijn het erover eens dat er een VN-waarnemingscommissie moet komen om erop toe te zien dat de partijen zich aan een wapenstilstand houden. Later dat jaar geeft de FARC l haar strijders opdracht om de wapens definitief neer te leggen.

Het staakt-het-vuren maakt zo goed als een einde aan de 52 jaar durende oorlog tegen de Colombiaanse overheid. Weer een maand later, in September 2016 wordt er uiteindelijk getekend door beide partijen. Ondanks het vredesakkoord tussen de Colombiaanse regering en de linkse guerrillaorganisatie FARC houdt de kleinere rebellengroep ELN vast aan de gewapende strijd. 

Met het ELN wil de regering pas formele onderhandelingen beginnen als de groep alle gijzelaars die hij in zijn macht heeft laat gaan. Het op marxistisch-leninistische leest geschoeide Nationale Bevrijdingsleger (ELN) telt ongeveer 2000 strijders. Het ELN pleegt regelmatig aanslagen op de infrastructuur van het Zuid-Amerikaanse land.

Een onverwachte tegenslag voor president Juan Manuel Santos maar een overwinning voor de oud-president Alvaro Uribe. Hij voerde campagne tegen het akkoord omdat hij vond dat leden van de FARC moeten boeten voor hun misdaden in plaats van zetels in het parlement te krijgen.

Santos en Uribe kondigden aan te gaan samenwerken om alsnog tot een akkoord te komen. Niet alle groeperingen binnen de FARC houden zich aan deze aangezien ze het niet eens zijn met het akkoord. Nijmeijer zou aangeven dat de FARC niet opnieuw wil onderhandelen en het feit dat 63% van de Colombianen niet heeft gestemd vind zij zorgelijk. Ook de FARC was verrast door het negatieve referendum ook al wisten ze, volgens Nijmeijer, dat er flink gelobbyd was voor het “nee” kamp te stemmen.

Volgens het FARC-lid heeft de regering onvoldoende duidelijke uitleg aan de bevolking gegeven over wat er precies in het akkoord staat. "Als de deuren voor ons dichtgaan, dan gaan we naar de jungle en weer vechten", zei ze. Dat zou betekenen dat de al jaren durende guerrillastrijd niet eindigt. 

Wapenstilstand

Er komt een paar dagen later wel een wapenstilstand overeen tussen de FARC en de Colombiaanse regering tot het einde van het jaar. President Santos ontvangt voor z’n inspanningen de Nobelprijs voor de Vrede en ook de (vredes)onderhandelingen met de ELN nemen aanvang. Een maand later, in November 2016, wordt een nieuw vredesverdrag getekend.

De belangrijkste aanpassing in het verdrag is dat de FARC-rebellen al hun bezittingen moeten afstaan. Met dit geld moeten de slachtoffers van het geweld van de afgelopen 52 jaar gecompenseerd worden.  Het vredesakkoord wordt bovendien niet meer opgenomen in de grondwet van Colombia, terwijl daar in het vorige verdrag nog wel sprake van was. Door het akkoord niet in de grondwet op te nemen, blijft de mogelijkheid bestaan om in de toekomst eventueel aanpassingen in het verdrag door te voeren.

Verder krijgen leden van de FARC niet meer automatisch amnestie voor drugshandel. Een rechter zal ieder geval individueel beoordelen. De FARC wil na het akkoord doorgaan als politieke beweging. De rebellen krijgen tussen 2018 en 2026 tien gegarandeerde congreszetels. Dit punt, waarop veel kritiek was, is ook gehandhaafd. Uribe stelt dat rebellen die ernstige misdrijven hebben begaan, uitgesloten moeten worden van de politiek. 

Ook is er veel tegenstand tegen de oprichting van een speciaal tribunaal waar zowel FARC-rebellen als militairen zich moeten verantwoorden voor misdaden. De tegenstanders van het akkoord vinden dat alleen FARC-leden moeten worden berecht. Ze willen bovendien dat de processen door een reguliere rechtbank worden afgehandeld.

December 2016: Congres gaat akkoord:

Het Colombiaanse congres heeft et vredesakkoord goedgekeurd tussen de regering van het land en de FARC. Daarmee kan er nu officieel een einde komen aan de 52 jaar durende burgeroorlog. Het congres ging unaniem (130 tegen 0) akkoord met het plan.

De senaat van Colombia gaf dinsdag al unaniem (75 tegen 0) zijn goedkeuring aan de nieuwe vredesdeal. President Juan Manuel Santos zei dat de regering nu een begin kan maken aan het proces waarbij duizenden FARC-strijders de rebellenkampen verlaten en hun wapens neerleggen. Zij krijgen hier zes maanden de tijd voor.

De ruim vijftig jaar durende burgeroorlog kostte meer dan 260.000 mensen het leven. De EU richt direct een fonds op voor ondersteuning platteland en vredesproces Colombia. Het fonds bevat bijna 95 miljoen euro en is vooral bedoeld voor plattelandsontwikkeling. Het moet ook het vredesproces in het Zuid-Amerikaanse land ondersteunen.

Februari 2017: ELN wil ook vrede:

De op een na grootste guerrillagroep in Colombia, het Nationaal Bevrijdingsleger (ELN), heeft met de vrijlating van een gegijzelde politicus de weg vrijgemaakt voor vredesonderhandelingen met de regering.

Odín Sánchez, die in maart 2016 door de marxistische rebellen gevangen werd genomen, werd donderdag overgedragen aan vertegenwoordigers van het Rode Kruis. Zijn vrijlating was de voorwaarde voor vredesonderhandelingen. Die beginnen komende dinsdag in de Ecuadoraanse hoofdstad Quito. De Colombiaanse regering sloot eerder vrede met de FARC, na een burgeroorlog van meer dan vijftig jaar.

President Juan Manuel Santos kreeg er vorig jaar de Nobelprijs voor de Vrede  voor. De ongeveer zesduizend overgebleven strijders van de FARC staan op het punt de wapens in te leveren. Het ELN is met 1.500 tot 2.000 strijders beduidend kleiner. Een akkoord met het ELN is van belang om te voorkomen dat het ELN vroegere FARC-gebieden en de drugshandel daar overneemt.