2e Chinese - Japanse oorlog (1937 - 1945)

Japan was sinds haar openstelling tot de wereld in de 19e eeuw een sterk geïndustrialiseerd land geworden, geregeerd door het leger en een keizer die als godheid werd beschouwd.

Het land kampte echter met het feit dat het een groot bevolkingsoverschot had en weinig ruwe grondstoffen voor haar industrie. Daarom waren de Japanners zichzelf steeds meer gaan richten op het imperialisme, de verovering van nieuw grondgebied in Azië.

Tsaristisch Rusland en Japan hadden in die tijd hun stempel al flink gedrukt op Chinees Mantsjoerije. In de 1e Chinees-Japanse Oorlog (1894-1895) werden Formosa (Taiwan) en Korea van China afgenomen en bij Japan geannexeerd. In 1905 won Japan de oorlog met Rusland en kreeg Japan controle over “Kanto” – het Russische pachtgedeelte van Mantsjoerije.

Om toezicht te houden over de Zuid-Mantsjoerije Spoorweg (die door Japan werd gerund) en andere commerciële belangen in Mantsjoerije richtte Japan in 1906 het “Kanto”-garnizoen op. Naast avonturiers trokken Japanse boeren, gewetenloze kooplieden en andere sociaal ongewensten naar het “nieuwe” Japan.  

In 1911 barstte in China een Revolutie uit door ontevredenheid over de corruptie en onmacht van de “Qing dynastie” o.l.v. van wat de laatste keizer van het land zou worden. De Chinese provincies riepen allemaal hun onafhankelijkheid uit. China werd een republiek en krijgsheren gingen over verschillende regio’s regeren en keizer “Pu Yi” werd afgezet. De nationale regering bleef bestaan maar had slechts nominaal gezag.  

Uitbreiding van Japan

Na WW1 zou Japan z’n rijk verder uitbreiden met vooral oud Duitse koloniën in Azië – desalniettemin bleef de aanwezigheid van vele Westerse koloniserende machten in de regio voor Japan een doorn in het oog. In 1925 werd Chiang Kai-shek, leider van de nationalistische partij Kwomintang, president van de Republiek China.

Provincies, waaronder Mantsjoerije kregen weer hoop in een sterke Chinese eenwording. Japanse militairen en kolonisten vreesden dat Japan zich zou moeten terugtrekken uit deze nieuwe regio en begonnen druk uit te oefenen op de Japanse regering. Begin jaren 30 begonnen de Japanse voorbereidingen van een militaire overname onder een groeiende invloed van ultranationalistische, expansionistische militairen in het moederland.

Japan begon industrieel steeds sterker te worden zeker omdat de Westerse machten flink verzwakt waren door WWI en de economische crisis; Japans invloed bereikte steeds meer Aziatische landen en het breidde z’n leger flink uit.

Om het Japanse “Kanto”-leger een excuus te geven om het Chinese Garnizoen aan te vallen kreeg deze de schuld van de aanslag op de Japanse spoorlijn in Mantsjoerije in Juli 1931 – het zogenaamde “Mantsjoerije incident”. Zonder toestemming van de centrale militaire autoriteiten in Tokio werden drie divisies van het Japanse Keizerlijke Leger van Korea naar Mantsjoerije gezonden om het Kanto-leger te steunen.

Door meerdere incidenten uit te lokken werden excuses gegeven en aangezien Chinees president “Chiang Kai Shek” het veel te druk met binnenlandse aangelegenheden gaf hij de Chinese soldaten opdracht geen verzet te bieden.

Volkenbond

Hij gokte erop dat Japan zich zou moeten terugtrekken onder internationale druk zoals de Volkenbond. In Japan volgde een kabinetswisseling die veel positiever stond tegenover de machtsuitbreiding en ook het volk begon onder de indruk te geraken. In Maart 1932 was de bezetting van Mantsjoerije een feit. De internationale grootmachten hadden het te druk met andere problemen en lieten het voor wat het was.

Op 18 Februari werd de Japanse vazalstaat “Mantsjoekwo” opgericht. Om het een onafhankelijke staat te doen lijken werd de laatste keizer van China, “Pu Yi”, door eenheden van het “Kanto”-leger uit Beijing bevrijd en aangesteld als nieuwe keizer. Vanwege bemoeienis van de Volkenbond stapte Japan eruit en lapte daarna ook de regels van Versailles aan z’n laars. Het nieuwe land werd zwaar gemoderniseerd door nieuwe industrie en een groot leger.

Het zou de thuisbasis worden voor de latere overname van China door Japan.

Dit zou de aanleiding vormen tot de tweede Chinees-Japanse oorlog. Kort daarop werd hoofdstad Peking veroverd. Ook in Shanghai barste de strijd los; Chinees bevelhebber “Chiang Kai-shek” viel aldaar het Japanse garnizoen aan dat al snel versterkingen kreeg.

De Chinese troepen moesten zich terugtrekken uit de belangrijke havenstad. De nood vroeg om drastische maatregelen; de communisten en nationalisten moesten onder druk een wapenstilstand sluiten voor de duur van de oorlog.

De moordpartij in Nanking

Het Japanse leger trok ondertussen naar Nanking, waarbij ieder dorp dat op de weg naar Nanking lag volgens het zogenaamde “drie-in-één” beleid (plunder, vermoord en verbrand alles) van het keizerlijke Japanse leger verwoest werd. Op 13 december 1937 viel de hoofdstad Nanking. De doorgeslagen Japanse soldaten verkrachtten vrouwen van alle leeftijden, weerloze burgers en Chinese krijgsgevangenen werden op brute wijze vermoord, en alles werd geplunderd en afgebrand.

De Chinezen moesten tegen de Japanse overmacht buigen en verplaatsen hun hoofdstad naar het verder in land gelegen “Chongging”. De Japanners maakten Nanking toen tot hoofdstad van Japans China. Ook de expres veroorzaakte overstroming van de “gele rivier” kon de Japanners niet verhinderen om in Oktober 1938 Wuhan te veroveren. De bezette Chinese gebieden werden door de Japanse legerleiding met hulp van collaborerende Chinezen voorzien van marionettenregeringen.

Japan en de USSR hadden een niet-aanvalsverdrag getekend waardoor Russische troepen ingezet konden worden in de strijd tegen nazi-Duitsland en waren zeer welkom tijdens de slag om Moskou eind 1941.

Ook ontstond de Birma weg om hulp bij de Chinese troepen te krijgen ne toen deze door de Japanners geblokkeerd werd, werd een luchtbrug vanuit “vrij” India opgezet. In 1943 werd tijdens een conferentie van de grote drie (Stalin, Churchill en Roosevelt) besloten dat na de oorlog Japan o.a. Mantsjoerije en Formosa (Taiwan) aan China zou moeten teruggeven.

Korea zou onafhankelijk worden. De strijd was inmiddels uitgemond in een patstelling waar de communisten de nationalisten lieten vechten (om er zelf sterker van te worden) en de Japanners ook niet meer zo hoefden. De frontlinie zou nagenoeg niet meer veranderen tot de overgave in 1945. Japan zou het grootste deel van Noordoost- en oost China naast grote delen van de oostkust in handen houden.

Daarnaast had de USSR al genoeg “gedaan” in deze oorlog. Midden 1945 werd de strijd tegen nazi-Duitsland beslecht, was Amerikaans president inmiddels vervangen en kreeg de strijd in het oosten alle aandacht. Stalin zag z’n kans schoon om ook in het oosten z’n invloed te vergroten en begon z’n troepen en-masse naar oost-Rusland te verplaatsen.

Japan zocht een manier om zich uit de toch al verloren oorlog te wurmen terwijl de V.S. niet meer zo nodig Rusland als pottenkijker nodig had tegen de strijd in Japan. Zij hadden inmiddels een bom gemaakt die hopelijk snel een einde aan de oorlog zou kunnen maken. Op 6 Augustus 1945 gooide de V.S. de eerste atoombom om Hiroshima.

Op 8 augustus 1945 verklaarde de Sovjet-Unie Japan de oorlog en direct rukten de geharde Russische veteranen snel op en omsingelden het verraste bezettingsleger van Mantsjoerije. Een dag later viel de tweede atoombom, maar nu op Nagasaki. Japan had een excuus voor z’n onvoorwaardelijke overgave zonder gezichtsverlies te lijden en hierop zond de Japanse keizer “Hirohito” een radioboodschap uit waarin hij het volk meldde dat Japan zich zou overgeven.

De Russen hadden haast om zoveel mogelijk grondgebied te veroveren voordat Japan zich daadwerkelijk zou overgeven. Marionettenkeizer “Pu Yi” werd 18 Augustus gearresteerd toen Russische parachutisten “Moekden” bezetten. De Russen rukten op tot bij Peking en tot in Korea, en speelden daarbij buitgemaakte wapenvoorraden door aan de communisten. Op 2 september 1945 werd het overgavedocument getekend en was de capitulatie van Japan en het einde van de Tweede Wereldoorlog en dus ook van de tweede Chinees-Japanse oorlog een feit.