Mao Zedong

Mao Zedong was de zoon van een redelijk welvarende middelgrote boer uit Shaoshan in de provincie Hunan. Tijdens zijn opleiding sloot hij zich aan bij het Revolutionaire Leger van de nationale beweging Kwomintang.

Tussen 1920 en 1921 reisde Mao door China en maakte kennis met het dagelijks leven van de arme landarbeiders, de kleine boeren, handwerklieden en arbeiders.

In juli 1921 woonde de 27-jarige Mao het eerste congres van de Communistische Partij van China (CCP) bij en liet zich inschrijven als lid. Zijn politieke talent werd al snel opgemerkt en hij klom omhoog in de partij. Vanaf eind jaren twintig ontwikkelde Mao diverse politieke theorieën waarin hij niet de arbeiders als leidraad neemt (zoals in de Sovjet Unie) maar de boeren – het maoïsme.

In 1927 kwam Kwomintangleider Chiang Kai-shek aan de macht die direct het bondgenootschap met, wat hij noemde, de verachtelijke communisten verbrak. Mao richtte het Chinese Rode Leger op en er ontstond burgeroorlog.

In 1930 vestigden de communisten zich te Jiangxi, waar in 1931 de Sovjetrepubliek China werd uitgeroepen, met Mao als voorzitter. Het “Jiangxi”-sovjet werd omsingeld door de nationalisten en waagden in Oktober 1934 een uitbraak die bekend is komen te staan als de “lange Mars”.

Deze mars onder erbarmelijke omstandigheden richting de provincie “Shaanxi” duurde uiteindelijk een jaar en zo’n 8.000 kilometer werd afgelegd. Tijdens de mars werd Mao tot voorzitter van de CCP gekozen en was hij de onbetwiste leider van de Chinese communistische beweging. Eind 1935 bereikten de communisten de stad “Yan'an” waar Mao zijn hoofdkwartier opzette.

In de daarop volgende jaren gaf Mao gestalte aan zijn politieke en militaire ideeën. Hij bestudeerde het marxisme en schreef talrijke geschriften.

In 1931 had het Keizerrijk Japan het Chinese Mantsjoerije al tot vazalstraat gesticht en in 1937 viel het China binnen. In juli 1937 sloten Mao en Chiang Kai-shek een bondgenootschap om in een verenigd front gezamenlijk de Japanners te bestrijden.

Tijdens WW2 legde Mao in de door de communisten gedomineerde gebieden de grondslag voor de bestuurspraktijken waarmee de CCP ten slotte heel China zou gaan besturen. In 1939 scheidde Mao en trouwde daarna met Jiang Qing. Zij zou later een grote machtspositie bereiken. In 1944 werd Mao op het 7de partijcongres van de CCP tot staatshoofd van het door de communisten beheerste Chinese gebied gekozen.  

Na de Japanse capitulatie in augustus 1945 viel het broze bondgenootschap tussen Chiangs nationalisten en Mao's communisten uiteen. Mao's positie was echter aanzienlijk versterkt, mede dankzij de Russische aanwezigheid in Mantsjoerije en Sinkiang, maar ook dankzij de propaganda die de communisten tijdens het bondgenootschap onder de boeren en arbeiders hadden verspreid.

Ondanks de Amerikaanse bemiddeling duurde de burgeroorlog voort tot december 1949, toen de laatste restanten van Chiangs leger zich terugtrokken en naar Taiwan werden overgebracht.

Hij vestigde zich in Zhongnanhai, een ommuurd traditioneel complex in Peking. Vrijwel direct na zijn aantreden vertrok Mao naar Moskou voor besprekingen met Jozef Stalin. Mao en de Russische leider kwamen overeen dat de laatste zijn troepen uit Mantsjoerije en het Sinkiang zou terugtrekken.

Mao was erg wantrouwig, omdat de Sovjet-Unie de CCP tijdens de burgeroorlog niet had gesteund. Hij verdacht Stalin ervan dat hij liever zag dat slechts de helft van China communistisch werd, omdat een ongedeeld China te groot was om als Sovjet-satelliet te kunnen fungeren.

Bovendien moest Mao in ruil voor de terugtrekking de onafhankelijkheid van Mongolië erkennen. In 1954 nam China een nieuwe grondwet aan. Deze omschreef China nu wel als een socialistische volksrepubliek en het gematigde beleid werd overboord gezet. Ook werd de campagne tegen rechtse elementen gestart waarbij bepaalde elementen ervan het leger en de partijleiding op een ander spoor werden gezet.

Mao wilde China in een grote sprong een supermacht maken en begon in 1958 snelle hervormingen die moesten leiden tot een moderne, zelfvoorzienende en gecollectiviseerde natie. Onafhankelijke boerenbedrijven werden afgeschaft en samengevoegd tot "volkscommunes".

Mao ordende ook dat iedere boerderij, commune, fabriek, scholen, ziekenhuis en overheidsinstelling een eigen hoogoven moest bouwen om staal te produceren. Zo zou China goedkoop en snel de grootste staalproducent ter wereld worden. Vanwege de grote inspanning van mensen kon er te weinig voedsel verbouwd worden en aangezien China het beste eten sowieso al exporteerde naar Rusland vanwege de wapenindustrie ontstonden grote honger noden.

Tegelijk was het geproduceerde staal van dermate slechte kwaliteit dat er weinig mee gedaan kon worden.  

Een ander onderdeel van de “grote sprong” was de mussencampagne; deze moest voor de uitroeiing van ratten, vliegen, muggen en mussen leiden. Deze laatste aten graszaden en verstoorde de voedselaanvoer. Plichtsgetrouw volgden veel Chinezen dit bevel op, waardoor de mus bijna werd uitgeroeid. Door het gebrek aan mussen ontstonden grote sprinkhanenplagen die de oogsten verwoesten.

Tussen 1959 en 1961 stierven zo’n 40 miljoen mensen door honger als gevolg van de “Grote Sprong” van Mao en riep niet geheel verwonderlijk veel kritiek op binnen de CCP. In 1959 trad Mao daarom af als voorzitter van de volksrepubliek en werd in die functie opgevolgd door “Liu Shaoqi”. Hij bleef partijvoorzitter.

Mao, die sterk geloofde in zijn "missie", besloot dat hij de macht moest terugwinnen en de oude partijleiding van de troon moest stoten. In 1966 startte hij de campagne “Dood aan de Cultuur” t.b.v. de grote zuivering. Het befaamde “Rode Boekje” met uitspraken van Mao kwam op de markt en werd vooral door linkse studenten als een heilig geschrift beschouwd.

Jongeren begonnen op hun beurt Rode Gardes en eigen tribunalen op te richten om "contrarevolutionaire elementen" te berechten. Mao steeg weer in aanzien en al gauw werden z’n grootste vijanden als volksvijanden betiteld en belanden in de gevangenis.  

De partij wist de massa’s opnieuw te mobiliseren door middel van directieven, kaderactivisme, propaganda en terreur. De Rode Garde, een burgerbeweging die vooral bestond uit jongeren, werd aangemoedigd het "oude China" te vernietigen. In de praktijk kwam dit neer op het vernielen van eeuwenoude gebouwen als tempels en het bestormen van scholen, fabrieken en partijgebouwen. In de Culturele revolutie werd een groot deel van het Chinese culturele erfgoed verwoest.

Aanvallen op verraders

Vervolgens vielen de gardes mensen aan die als verraders van het communisme werden beschouwd. De jongeren vernederden en vermoordden hun eigen leraren en zelfs hun ouders. In deze sfeer van chaos en paranoia vonden miljoenen de dood.

Alhoewel de Culturele Revolutie in de jaren zeventig officieel was voltooid, zette de partij het beleid voort om dissidenten naar de kaderscholen te sturen. Maar in feite waren deze scholen niets anders dan werkkampen waar critici gehersenspoeld werden om het communisme kritiekloos te aanvaarden. De landbouw kwam door de “Culturele Revolutie” in de jaren 1966-1969 vrijwel te liggen  en er heerste wederom hongersnood. Op het 9de partijcongres verklaarde Mao dat de Culturele Revolutie tot een einde was gekomen. Begin jaren zeventig kwam Lin Biao om bij een mysterieus vliegtuigongeluk.

Lin was mogelijk betrokken geweest bij coupplannen, gericht tegen Mao Zedong.

Direct na Mao's overlijden brak er een machtsstrijd los tussen de Bende van Vier die aan de macht was gekomen oen hun tegenstanders, o.l.v. Deng Xiaoping. Deze laatste zou de overwinning halen en alle leden van de Bende van Vier werden gearresteerd en opgesloten.

Mao is direct en indirect de veroorzaker van zogezegd 70 miljoen Chinese doden door z’n drastische methoden om het beleid naar z’n hand te zetten en ideeën door te drukken. Echter, gedurende de Mao-jaren is de positie van de vrouw verbeterd alsmede scholing, zorg, de woonmarkt en werk.

Daarbij verdubbelde in die tijd de bevolking van China bijna, werd het land een en zou het een wereldmacht worden. Al tijdens de laatste 15 jaar van z’n leven zou er een soort van persoonsverheerlijking ontstaan die nog immer daar is. Mao Anqings enige zoon Mao Xinyu (1970) studeerde geschiedenis en werd daarna officier in het Volksbevrijdingsleger. In juni 2009 werd hij op 39-jarige leeftijd bevorderd tot generaal, de jongste van die rang in het leger.