ALGEMENE INFORMATIE - Cambodja

* Bijgewerkt t/m 2014 - wijzigingen voorbehouden.

Cambodja kent een tropisch klimaat en is gedurende het hele jaar warm en kent een hoge luchtvochtigheid door de vele neerslag. De temperatuur varieert van 10 graden in de koele maanden tot 45 graden in de zomer. Het hogere noordoosten van het land is doorgaans iets koeler.  

Het land kent feitelijk twee ‘seizoenen’: 

• het warme, vochtige seizoen, wat duurt van mei tot oktober met dagelijks hevige regenbuien (meestal in de namiddag), een hoge luchtvochtigheid hoge temperaturen. Tot natste periode behoren de maanden juni t/m september. De warmste maanden zijn april en mei;
• het koelere, drogere seizoen, wat duurt van november tot maart. In dit seizoen valt er beduidend minder neerslag en liggen de temperaturen gemiddeld iets lager. Strakblauwe luchten hoeft u echter niet automatisch te verwachten in deze periode. De laagste temperaturen worden bereikt in de maanden november – januari. Koud wordt het echter nooit in Cambodja; temperaturen zakken zelden onder de 20 graden.

In het noorden heeft Cambodja een grens met Laos. In het noordwesten en westen heeft het een 745 kilometer lange grens met Thailand en in het oosten en zuidoosten heeft het een 1228 kilometer lange grens met Vietnam. Aan de kust grenst het aan de Golf van Thailand en de Zuid-Chinese Zee.

Negentig procent van de bevolking van Cambodja wordt gevormd door Khmer. De Khmer zijn van nature een plattelandsvolk, levend van rijst en vis. Zij wonen in houten huizen op palen, vaak in dorpen niet groter dan een paar honderd mensen. Naast de landbouw verdienen de Khmer hun geld met weven, pottenbakken en metaalbewerking.  De Khmer zijn de dominante politieke en culturele klasse van Cambodja. Hun economische invloed loopt echter achter in vergelijking bij de Chinese en Vietnamese minderheden. De grootste minderheid wordt gevormd door gemigreerde Vietnamezen. Zij maken ongeveer 5% van de bevolking uit. De Vietnamezen leven doorgaans in de grote steden, waar zij als restaurateur of kleermaker werken, of aan de Mekong- en Sap-rivier als visser. De tweede grote minderheid wordt gevormd door de Cham. Deze moslims komen oorspronkelijk ook uit Vietnam en maken ongeveer 4% van de bevolking uit. Tegenwoordig leven zij in de plattelandsgebieden rond de twee grote rivieren. Zij werken als zilversmid, visser of slager. De derde groep zijn de Chinezen die ongeveer 1% van de bevolking uitmaken; zij wonen hoofdzakelijk in de stad en werkzaam zijn in de handel. In het oosten leven veel verschillende bergstammen. 

Driekwart van de bevolking woont in de vruchtbare streek tussen het Tonlé Sap-meer in het noordwesten en de regio ten zuiden van Phnom Penh. Dit is ongeveer de helft van het grondgebied van het land. Zestien procent van de Cambodjanen woont in een stad. Een grote groep Cambodjanen woont buiten Cambodja, namelijk in de provincies Buriram, Sisaket, Surin en Ubon Ratchathani in het noordoosten van Thailand. En in het zuidelijk deel van Vietnam, dat door de Cambodjanen ook wel Kampuchea Krom wordt genoemd, de inwoners worden ook wel Khmer Krom genoemd.

De Cambodjaanse Burgeroorlog en de daaropvolgende genocide beïnvloedden de Cambodjaanse bevolking zeer sterk: 50% van de bevolking is jonger dan 22 jaar. Verschillende onderzoekers schatten het dodental op tussen de 740.000 en 3.000.000, meestal tussen 1,4 miljoen en 2,2 miljoen. Misschien de helft van deze sterfgevallen is te wijten aan executies, en de rest van de honger en ziekte.

In het zuiden heeft Cambodja een kustlijn aan de Golf van Thailand. Behalve in het zuidoosten worden alle grenzen van Cambodja gevormd door lage gebergtes. Binnen deze grenzen ligt een grote laagvlakte die het hart van Cambodja vormt. Deze laagvlakte wordt omringd door de laatste uitlopers van de Himalaya: in het westen de Cardamon-keten, in het zuidwesten het Olifantsgebergte (ook Damrei-keten genoemd) en in het noorden de uitgestrekte keten van het Dangrekbergland. De oostgrens met Vietnam wordt gevormd door het hoge, ontoegankelijke Moigebergte, dat slechts via één grensovergang kan worden gepasseerd. Vooral in noordelijk Cambodja wordt de laagvlakte onderbroken door heuvels en afgeronde bergtoppen (phnom. De vlakte is het meest dichtbevolkte deel van Cambodja en is zeer vruchtbaar door de overstromingen, natte rijstbouw vormt hier het belangrijkste landgebruik. De Mekongrivier die stroomt vanaf Laos in het noorden tot aan Vietnam in het zuidoosten zorgt voor de drainage van dit gebied. Centraal in deze laagvlakte in het noordwesten van Cambodja ligt het Tonlé Sapmeer ('Groot Meer' in het Khmer). In het droge seizoen stroomt het water via de Tonlé Saprivier in de Mekong. In het natte seizoen verandert de stroomrichting echter door de hoge waterstand in de Mekong. Het water stroomt dan naar het meer, dat daardoor verdrievoudigt in oppervlak. Het meer wordt dan het grootste zoetwatermeer in Zuidoost-Azië. Voor de bevolking en de culturen van het vasteland van Zuidoost-Azië zijn rivieren altijd al van groter belang geweest dan bergen. Alle grote rivieren in dit gebied ontspringen in de Himalaya en stromen van noord naar zuid. De vroegere bewoners vestigden zich in de laagvlakten en delta's. 

Ongeveer 75 procent van Cambodja ligt op een hoogte van minder dan 100 meter boven het zeeniveau. In het zuidwesten van Cambodja ligt het Kravanhgebergte (Cardamongebergte) met als hoogste piek de Aoralberg van 1771 meter. Dit gebergte heeft een uitloper langs de kust tot aan de grens met Vietnam genaamd het Damreigebergte (Olifantgebergte) met pieken tussen de 500 en 1000 meter. De westelijke grens van Cambodja met Thailand wordt gevormd door een heuvelachtig gebied met toppen tot 500 meter. Aan de noordelijke grens met Thailand liggen de steile Dongrekbergen met pieken tot 700 meter, ook de Preah Vihear Tempel ligt in dit gebergte. Cambodja bestond vroeger voor een groot gedeelte uit regenwoud. Door de massale houtkap in de afgelopen jaren is dat nu nog maar 49% van het oppervlak van het land (voorheen 75%). Aan de kust komt ook veel mangrovebegroeiing voor. De rest is in gebruik als akkerland.

De dierenwereld in Cambodja is bijzonder rijk en behoort tot die van Zuidoost-Azië. De meeste dieren zijn te vinden in de meest afgelegen gebieden van het land, onder andere in de wouden van de provincies Ratanakiri en Mondulkari en op de beboste hellingen van het Cardamomgebergte. Hier leven herten, wilde buffels, luipaarden, apen, eekhoorns, vliegende vossen en beren, waaronder de Maleise beer. De grootste slang is de python, een wurgslang. Tot de gifslangen behoren de cobra, de koningscobra, de gestreepte krait en de Russel’s pit viper. Zeldzaam zijn de kouprey, een wilde buffelsoort, de Aziatische wilde hond en de ‘serow’, een berggeit. De “kouprey” werd in 1963 door koning Sihanouk tot nationaal dier uitgeroepen. In het Cardamomgebergte komen zeer grote vlinders voor en verder olifanten, tijgers en de zeldzame Siamese krokodil. In het Ream Nationaal Park leeft een zeer bijzondere apensoort, de krabetende makaak. 

Aalscholvers, reigers en kraanvogels komen vrij algemeen voor, maar de Indo-Chinese ekster, de grote neushoornvogel, de gevlekte pelikaan, de adjudant (een soort maraboe) en de groene pauw zijn veel zeldzamer. In sommige delen van de Mekong komt de reuzenmeerval voor, de grootste zoetwatervis ter wereld met een lengte van 3 meter en een gewicht tot 250 kilo.

Ook de Irrawaddy-dolfijn, een van de meest bedreigde dieren ter wereld, bewoont de Mekong. Ze bereiken een lengte van meer dan twee meter, wegen 90 tot 150 kilo en lijken meer op een bruinvis dan op een zeedolfijn. Ze kunnen een snelheid van 40 km per uur bereiken. De Irrawaddy-dolfijn is een van de vijf soorten zoetwaterdolfijnen ter wereld en in de Mekong leven naar schatting nog zo’n 150 exemplaren.

De vijf grootste steden in Cambodja in chronologische volgorde zijn:   

1. Phnom Penh               1.600.000 inwoners
2. Kampong Saom             160.000 inwoners
3. Battambang                   150.000 inwoners
4. Siem Reap                       85.000 inwoners
5. Kampong Chhnag            75.000 inwoners 

* = hoofdstad

Volgens de grondwet van september 1993 is Cambodja een constitutionele monarchie met een democratisch meerpartijensysteem en een gekozen volksvertegenwoordiging. De Koning (Norodom Sihamoni)  is het staatshoofd van Cambodja, symbool van de nationale eenheid en moet daarvoor als hoogste politieke scheidsrechter optreden, maar is wel aan de grondwet gebonden en heeft daardoor een voornamelijk ceremoniële functie. De koning is verder opperbevelhebber van de koninklijke strijdkrachten van Cambodja en voorzitter van de Nationale Defensieraad. Het koningschap is geen erfelijk ambt, de Koning wordt voor het leven gekozen door een troonraad die uit 7 leden bestaat. Zijn plaatsvervanger is de voorzitter van het parlement, die tevens lid van de Troonraad is en de minister-president benoemt. Op papier is er een scheiding tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht, maar in de praktijk werkt de democratie niet altijd even goed. De regering bestaat uit de premier, de ministers en de staatssecretarissen. Premier is al sinds 1985  “Hun Sen”, die de langstzittende leider is van Zuidoost-Azië.

De officiële (staats)godsdienst is het Boeddhisme. Ruim 95% van de Cambodjaanse bevolking is Theravada Boeddhist. Hoewel de Rode Khmer de godsdienst heeft getracht af te schaffen en het boeddhisme in de periode van de Volksrepubliek Kampuchea werd genegeerd, is het sinds 1989 weer de staatsgodsdienst van Cambodja. Boeddhistische monniken hadden tot 1975 een groot aandeel in de scholing van de bevolking en de bestrijding van het analfabetisme. Momenteel trachten zij deze traditie nieuw leven in te blazen en hebben zij in de bewaard gebleven of gerestaureerde kloosters weer scholen gesticht. De monniken vormen in hun opvallende oranje gewaden een veelvoorkomend straatbeeld. Omdat veel tempels tijdens het bewind van de Rode Khmer verwoest zijn, worden er op dit moment weer veel tempels gebouwd. De grootste religieuze minderheid vormen de moslims met 2,1% van de bevolking (sja’afitische soennieten). Zij behoren over het algemeen tot de Cham. Verder zijn er ongeveer 20.000 katholieken in Cambodja.

Voetbal is de meest populaire sport in Cambodja. Een andere populaire sport in het land is het tradtionele “Khmer” kickboxing “Pradal Sergy”. Een wedstrijd bestaat uit vijf sets van drie minuten rondes en wordt voorafgegaan van het geloofsritueel dat bekent staat onder de naam “Kun Kru”. Daarnaast wordt “Khmer tradtioneel worstelen” in Cambodja vaak beoefend, rugby, basketball, sepak takraw (kick-volleyball), traditioneel bootracen en Cambodiaans kickboxing (“yuthakun khom”).

De Cambodjaanse keuken is wellicht minder bekend dan die van buurlanden Vietnam en Thailand, ze is zeker niet minder smaakvol en verfijnd. De Cambodjaanse keuken kent een groot aantal nationale gerechten, veelal gebaseerd op de Vietnamese, Chinese en Thaise keuken. Toch is de smaak van Cambodja duidelijk anders dan bijvoorbeeld de Thaise keuken die de grootste overeenkomsten met de Cambodjaanse keuken heeft. Zo worden er voor de Cambodjaanse gerechten minder kruiden gebruikt en zeker na een reis door Thailand zul je de Cambodjaanse gerechten als minder kruidig/pittig ervaren. Het minder pittige eten is te verklaren door het feit dat men in Thailand de pepertjes tijdens de bereiding al toegevoegd en de Cambodjanen deze pas tijdens het eten toevoegen! Schroom dus niet om tijdens het eten je eten flink wat bij te spicen.  

Het hoofdbestanddeel van de maaltijd is rijst met als bijgerecht groente, vlees of vis. Vooral vis is iets wat je veel terug zal vinden. Veelal wordt gebruikt gemaakt van verse zoetwatervis uit het Tonlé Sap meer, variërend van zeer kleine visjes, tot de grotere katvissen uit de Mekong rivier. Een belangrijk basisingrediënt is de ‘prahoc’, gefermenteerde vispasta. Deze combinatie van smaken geven vele gerechten een typische Cambodjaanse twist. Bij iedere maaltijd wordt standaard rijst gegeten en een soep geserveerd zoals de ‘kyteow’, een rijstnoodle soep of ‘samlor machou banle’, een zoetzure vissoep met ananas en kruiden’. Eten is voor iedereen belangrijk, maar in Zuidoost-Azië is het vaak verheven tot een levensstijl. In het sociale leven is eten van groot belang. Veel mensen eten niet op vaste tijden: er wordt gegeten wanneer men trek heeft. Daarom kan, zeker in de steden, op ieder tijdstip gegeten worden. Er zijn speciale voedselmarkten, nachtmarkten, noodle-stalletjes langs de weg, en overal mensen die kleine snacks of fruit verkopen. Een boerenfamilie nuttigt de maaltijd gehurkt op een mat. Men gebruikt een palmblad als bord en eet met de vingers van de rechterhand.  

‘Bobor’, een soort rijstepap, wordt veelal gegeten als ontbijt, lunch of diner, vaak met een stukje verse vis en een stoot gember. Ook staat Cambodja bekend om het frituren van insecten. Dit is inderdaad iets wat je veel terug ziet in dit land. Doordat men erg arm was en er in de tijd van de Rode Khmer bijna geen eten was, is men begonnen met het eten van insecten. Ook nu nog zul je dan ook kraampjes met de meest enge insecten zien staan! 

Doordat Cambodja enige tijd onder het protectoraat van Frankrijk viel, zul je in Cambodja van een echt frans ontbijtje kunnen genieten. Zo bestaat een (toeristisch) Cambodjaans ontbijt uit stokbrood, jam en koffie. Ook de bevolking eet soms stokbrood als ontbijt maar een noodlesoep is meer standaard. 

Fruit: 

Door het tropische klimaat is Cambodja uiteraard een uitstekende bodem voor fruit. U vindt op lokale markten veel bananen, ananas, jackfruit, cocosnoot, rambutan, mangosteen en mango’s. Ongewone vruchten zijn de heerlijke roze drakenvrucht, de purperen mangosteen (ronde vrucht met sappig zoetzuur smakend wit vruchtvlees), de stinkende (maar lekker smakende) doerian, de jackfruit, de ramboetan (rood 'behaarde' vrucht met een grote pit en sappig vruchtvlees), de waterappel en de pomelo. 

DRINKEN:

Thee is de nationale drank in Cambodja en wordt in de meeste restaurants standaard geserveerd. Thee en koffie (vaak Nescafé) zijn dan ook vrijwel overal verkrijgbaar. Bij de meeste maaltijden is thee de drank die gedronken wordt. Vaak worden ze ook opgediend met ijs, als ijsthee of ijskoffie. Frisdrankjes zijn tevens alom te koop. In verband met het statiegeld op de flesjes, wordt de flesinhoud vaak op straat even overgegoten in een plastic zakje, met daarin een rietje gestoken. Ook worden er heerlijke vruchtensappen te koop aangeboden met daarin de verschillende lokale fruitsoorten. Angkor is het nationale biermerk, gebrouwen in de buurt van Sihanoukville. Ook het merk Lao uit buurland Laos wordt veel verkocht en uiteraard het Thaise Tiger Beer. Wat betreft wijn dient u zich hier niet al teveel van voor te stellen. De lokale Cambodjaanse wijn is doorgaans rijstwijn, is supersterk en heeft maanden gefermenteerd. Lokale rijstwijn wordt u wellicht aangeboden op bezoek bij lokale Cambodjanen en het is dan ook niet netjes deze geste af te slaan. Als sterke drank kun je de goedkope Thaise Mekong-whisky kopen, maar ook westerse merken. Wijn is alleen verkrijgbaar in de dure restaurants en luxe winkels. 

Het water uit de kraan is niet geschikt voor consumptie. Koop flessen gezuiverd drinkwater of mineraalwater. Let er wel op dat de flessen hun oorspronkelijke sluiting hebben. IJsklontjes in je cola zijn ook taboe, die worden immers gemaakt van leidingwater. In andere gevallen worden ze weliswaar van gefilterd water gemaakt, maar op onhygiënische manier getransporteerd.