Bulgarije tijdens de Tweede Wereldoorlog

De ambities van Italië verstoorden echter deze krampachtige vrede. In oktober 1940 viel Italië Griekenland binnen. De Italiaanse troepen bleken echter niet in staat om zonder Duitse steun Griekenland te veroveren.

Integendeel: de Grieken, gesteund door de Britten, drongen de Italianen terug en namen zelfs delen van het in 1939 door Italië bezette Albanië in.

Het gevaar dreigde dat de Britten een bruggenhoofd in Griekenland zouden vestigen en dat de Grieken de Italianen zouden verdrijven. Hitler reageerde met voorbereidingen voor een offensief tegen Griekenland, op z’n hoede voor een flankaanval van de Geallieerden tijdens z’n geplande aanval op Rusland voor het voorjaar van 1941. 

Bij de uitbraak van Tweede Wereldoorlog verklaarde Bulgarije o.l.v. premier Georgi Kyoseivanov zich neutraal.

Het land was van plan om z’n kansen te overzien tijdens de oorlog en hoopte op een buitenkansje om zonder bloedvergieten z’n verloren gebieden – tijdens de 2e Balkan oorlog en de Eerste Wereldoorlog – terug te krijgen.

Ook had Bulgarije zijn oog gericht op gebieden van naastgelegen landen waar een significant van de inwoners Bulgaars waren. Wel was het duidelijk, ook voor de Bulgaarse regering, dat vanwege het lands centrale en strategische ligging, de druk van beide partijen op het land groot zou worden.

Bulgarije had een non-agressie pact met Bulgarije gesloten en op 7 September 1940 kreeg het land zowaar een deel van Zuidoost Roemenië toebedeeld. Zuid-Dobruja, zoals het gebied heette was onderdeel van Roemenië geworden sinds 1913. Deze meevaller zou de Bulgaarse hoop voor meer land zonder zich in de oorlog te mengen alleen maar doen toenemen. 

Nazi-Duitsland eiste dat Bulgarije zich zou aansluiten bij de As en Duitse troepen over z’n grondgebied zou laten trekken. Bulgarije moest zich schikken omdat het Duitse leger nooit zou kunnen verslaan en na heftige druk werd het verdrag op 1 Maart 1941 getekend.

Het hielp echter toen Duitsland Macedonië als oorlogsbuit aan Bulgarije beloofde en dat toentertijd het niet-aanvalsverdrag tussen Duitsland en Rusland nog gold.

Roemenië en Bulgarije schikten zich naar de wensen van de Führer (terwijl ook Joegoslavië zich bij de As-landen moest aansluiten. Hierop reageerden de Joegoslaven echter met een staatsgreep: de regent prins Paul werd afgezet ten gunste van de Britsgezinde Peter II. Joegoslavië weigerde deel te nemen aan de as onder de leuze "Liever dood dan slaaf!". Joegoslavië werd nu echter ook een doel in de Duitse campagne. 

Een te elfder ure gesloten niet-aanvalspact met de Sovjet-Unie was tevergeefs: op 7 april 1941 vielen de Duitsers Joegoslavië en Griekenland binnen. De Bulgaren weigerden derhalve mee te doen aan zowel de aanval op beide landen. Toen Duitsland zowel Griekenland als Joegoslavie had verslagen trokken op 19 April Bulgaarse troepen beide grenzen over om hun deel op te eisen.

Het overgrote deel van Joegoslavisch Macedonië maar ook grote delen van Noord-Griekenland (Thracië) werden ingelijfd. Vooral in de Griekse gebieden zou de Bulgaarse regering een beleid voeren van Bulgarisatie dat leidde tot een exodus van Griekse inwoners. Dit werd nog erger na de mislukte en bruut neergeslagen opstand in de Griekse stad “Drama” in September 1941. 

Bulgarije weigert verdrag 

Bulgarije weigerde deel te nemen aan de aanval op Rusland in Juni 1941 noch zou het de oorlog verklaren aan dit land. Wel zou de Bulgaarse marine bij talloze schermutselingen in de Zwarte Zee betrokken raken met de Russische marine die Bulgaarse koopvaardijschepen aanviel. De aanval zou wel een reeks van demonstraties aankondigen in het land. Ook zou het zorgen voor het activeren van een aantal guerrillabewegingen onder de leiderschap van de ondergrondse Bulgaarse communistische partij.

Op 13 December 1941 werd de Bulgaarse regering gedwongen de VS en Engeland de oorlog te verklaren wat resulteerde later in het bombarderen van Bulgaarse steden. Het Bulgaarse leger was voornamelijk bezig zich te wapenen tegen de verschillende anti-Duitse verzetsgroepen werkzaam in de Balkan. In Augustus 1942 werd, aangewakkerd door een aantal Geallieerde overwinningen, o.a. de guerrillagroep genaamd “Vaderlands front” opgericht door de Bulgaarse communistische partij.

Het werd steeds duidelijker dat Duitsland weleens de oorlog zou kunnen verliezen en vooral in het westen en zuiden van Bulgarije werd het verzet heviger. De Bulgaren waren wel volhardend in het niet overdragen van hun Joodse inwoners aan de nazi’s; in hun “gekregen” gebieden werden de joden wel uitgeleverd. 

De 6 jaar jonge zoon van Boris kwam op de troon terecht omringd door een staf van regenten vanwege z’n jonge leeftijd. De nieuwe premier, Dobri Bozhilov, zou fungeren als een Duitse spreekbuis zonder eigen mening. 

In 1943 capituleerde Italië, waarop de Duitsers de bezette gebieden overnamen en de druk steeds meer toenam. Bulgarije had diplomatieke relaties behouden met de Russen terwijl zij deel uitmaakte van de As.

De Russen naderen Bulgarije

Tijdens de zomermaanden van 1944, toen Duitse legers bij het Roemeense “Iasi” en “Chisinau” waren verslagen naderde het Rode Leger de Balkan en Bulgarije. Op 23 Augustus verliet Roemenië de As en verklaarde de oorlog aan Duitsland. De Russen konden nu door Roemenië trekken tot de Bulgaarse grens.

Drie dagen later, op 26 Augustus, verklaarde de Bulgaarse regering dat het neutraal was gebleven in de Duitse-Russische oorlog en beval de Duitse troepen het land te verlaten. Het was exact dezelfde dag dat de guerrillabeweging “Vaderland front” rebelleerde t.o.v. de Bulgaarse regering. Op 2 September viel de regering van “Bozhilov” en werd vervangen door een regering geleid door Muraviev”, geformeerd door oppositiepartijen. Vaderland front leden gaf geen support aan deze nieuwe regering en beschuldigde deze van pro-nazi idealen.

De Sovjet-Unie verklaarde op 5 September Bulgarije de oorlog en drie dagen later trok het Rode Leger de grens over en bezette het Noordoosten van het land inclusief de steden Varna en Burgas. Het Bulgaarse leger deed niets op last van z’n regering. Op 8 September verruilde Bulgarije z’n partnerschap met Duitsland met Rusland. 

Op 9 September, een dag nadat Bulgarije de Russische zijde had gekozen, was er een coup tegen de zittende regering. Garnizoen soldaten gelieerd aan het Vaderlands front zette de regering af nadat het strategische plekken in Sofia in handen had genomen. Ministers werden gearresteerd.

Een nieuwe regering gevormd door het Vaderlands Front werd diezelfde dag geïnstalleerd met Georgiev als nieuwe minister-president.

Oorlogsverklaring aan Duitsland

De oorlog werd verklaard aan nazi-Duitsland en de zwakke Duitse divisies die door Hitler waren gestuurd om Bulgarije te bezetten werden direct teruggedreven. De Bulgaarse troepen in Macedonië, omsingeld door de Duitsers, vochten zich een weg terug naar de oude Bulgaarse grens. Drie grote Bulgaarse legers werden gevormd van bijna een half miljoen man en deze werden het voormalige Joegoslavië ingestuurd. Oost-Servië en Macedonië werden “bevrijd” van de Duitsers en het sterke 130.000 man tellende Bulgaarse 1e leger werd zelfs ingezet tot in Hongarije en Oostenrijk. 

De Russen zouden in Bulgarije een communistische regering installeren met “Georgi Dimitrov” als regeringsleider. De monarchie werd teniet gedaan en de tsaar in ballingschap gestuurd. Tijdens de Parijse vredesbesprekingen tijden 1947 werd bevestigd en verklaard dat oud-Roemeens “Zuid-Dobruja” officieel tot Bulgarije zou behoren wat Bulgarije als enige As-land land zou vergaren na een verloren oorlog.

De andere delen werden teruggegeven aan respectievelijk Joegoslavië en Griekenland. Zo’n 150.000 Bulgaren moesten West-Thracie direct verlaten.