ALGEMENE INFORMATIE - Brazilie

* bijgewerkt t/m 2012 - wijzigingen voorbehouden

Het hele Amazonegebied en noordelijke deel van het Hoogland van Brazilië kent tropische klimaten. Ten zuidoosten van de monding van de Amazonerivier en het gehele westelijke deel van het Amazonegebied heeft een tropisch regenwoudklimaat. De rest van het Amazonegebied heeft voornamelijk een tropisch moessonklimaat, wat het vooral te danken heeft een duidelijk aanwezige nattere periode, de zogenaamde moesson ofwel regentijd. Vrijwel het gehele gebied tussen het Amazonegebied en de denkbeeldige lijn tussen Pantanal en Rio de Janeiro heeft een tropisch savanneklimaat. Uitzonderingen vormen de hoger gelegen gebieden in centraal Brazilië waar een warm en deels gematigd savanneklimaat heerst, het binnenland in het oosten waar voor een groot deel een warm steppeklimaat heerst en de kuststrook tussen Salvador en Rio de Janeiro waar tropische moesson en tropische regenwoudklimaten de toon zetten. Het zuiden van Brazilië heeft een warm zeeklimaat met warme zomers en milde winters. Het gaat hierbij vooral om de regio's Paraná, Santa Catarina, Rio Grande do Sul en Sao Paulo. Omdat in de lokale wintermaanden de temperaturen 's nachts kunnen dalen tot onder de tien graden is er hier overduidelijk geen sprake meer van een tropisch klimaat. 

Ongeveer voor de helft grenst dit enorme land aan de Atlantische Oceaan. In het noorden liggen vervolgens een aantal kleinere landen zoals Frans-Guyana, Suriname en Brits Guyana. Daarnaast liggen Venezuela en Colombia. Peru en Bolivia zijn landen die in het westen liggen terwijl Brazilië grenst aan Paraguay, Argentinië en Uruguay in het zuiden.

Brazilië is het vierde grootste land ter wereld en is zo’n 240 x groter dan Nederland.

De Brazilianen zijn divers in oorsprong: het is een mengelmoes van Afrikanen, Europeanen en indianen. Hoewel elementen van de Afrikaanse en Indiaanse culturen voortleven in de Braziliaanse cultuur, heeft Brazilië overwegend een westerse cultuur. Circa 1,4 miljoen Brazilianen zijn van Japanse afkomst en leven hoofdzakelijk in het zuiden. Het land heeft buiten Japan de grootste Japanse bevolking in de wereld. Ongeveer 750.000 Brazilianen behoren tot de inheemse bevolking. Het grootste deel daarvan leeft in het Amazoneregenwoud, voornamelijk langs de Amazone. Circa 12% van de landoppervlakte van Brazilië is terzijde gesteld als inheems gebied.

Brazilië wordt gekenmerkt door vier grote geografische eenheden: De tropische kuststrook die oorspronkelijk was bedekt met regenwoud (Mata Atlântica). Hier is de kolonisatie begonnen en liggen de meeste grote steden. Verder naar het zuiden toe wordt dit gebied vochtig subtropisch. Het Hoogland van Brazilië. Dit gebied bestaat uit tropisch regenwoud in het noorden, naar het zuiden toe overgaand in beboste savanne (Cerrado). In het noordoosten van Brazilië vindt men Sertão, een droog en woestijnachtig gebied. Het Amazonebekken in het noorden en westen. Hier bevindt zich hoofdzakelijk het bedreigde Amazoneregenwoud en de meest waterrijke rivier van de wereld, de Amazone. Het klimaat in dit gebied behoort tot het tropisch regenwoudklimaat. Ten noorden van het Amazonebekken ligt het Hoogland van Guyana. Hier bevindt zich ook de hoogste berg van Brazilië; de Pico da Neblina. Enkele bekende nationale parken zijn Serra dos Órgãos, Iguaçu, Chapada dos Veadeiros en Emas.

Ongeveer de helft van de 5 miljoen soorten planten en dieren die op de wereld bestaan, vind je in het Amazonegebied. Ook zijn er nog duizenden dieren- en plantensoorten die nog niet eens ontdekt zijn. Er zijn ontzetten veel verschillende soorten bomen en planten. De bomen zijn bedekt met vele lianen, mossen, orchideeën, varens en epifyten of gastplanten. Deze bomen blijven het hele jaar groen. Tijdens hoogwaterperioden overstromen grote delen van het oerwoud en dan wordt het een moerasbos of igapó. Katachtige roofdieren zijn onder meer de jaguar, de poema en de ocelot. In het Amazonegebied bestaat ook een reuzenotter aan die wel twee meter lang kan worden. Typisch Zuid-Amerikaanse soorten zijn de gordeldieren, de luiaards en de miereneters. Langs de kust, tot in de Amazone, leven zeekoeien of lamantijnen en in de rivieren zoetwaterdolfijnen, waarvan de roze variant zeer bijzonder is. Op de Braziliaanse stranden leggen nog vijf soorten zeeschildpadden jaarlijks hun eieren. De vogelwereld is zeer rijk aan soorten zoals de kolibries, de ovenvogels, de vliegenvangers, de miervogels, de papegaaien en de toekans. Bijzonder is het papengaaieneiland "Ilha dos Papagaios" dat ligt in de monding van de Rio Guamá, recht tegenover Belém, en waar ca.. 1300 papegaaien leven. De grootste arend ter wereld, de harpij-arend, leeft in het Amazonegebied.

Ook het aantal soorten reptielen en amfibieën is omvangrijk met onder andere anaconda's (tot 12 meter lang), boa constrictors, koraalslangen, lanspuntslangen, groefkopadders en giftige kikkers. De rivieren zijn rijk aan meervallen, karperzalmen en cichliden en hebben waarschijnlijk de rijkste zoetwatervisfauna ter wereld. Gevaarlijk zijn piranha's, sidderalen en pijlstaartroggen. Ongeveer een derde van de één miljoen insectensoorten die we kennen, komen in het Amazonegebied voor. Er zijn honderden soorten vlinders. De grootste bedreiging voor de dierenwereld is de verdwijning van het oerbos en de ongecontroleerde jacht en dierenhandel. De natuurbescherming wint langzaam terrein, wat in veel gevallen misschien al te laat komt. Het Itatíaia nationale park in het oosten omvat o.a. een bergmassief. Momenteel wordt geëxperimenteerd met het op beschermde plaatsen uitzetten van in dierentuinen gefokte klauwaapjes of leeuwaapjes.

De vijf grootste steden van het land zijn in chronologische volgorde: 

1. Sao Paulo               11.100.000 inwoners
2. Rio de Janeiro           6.300.000 inwoners
3. Salvador                    3.000.000 inwoners
4. Brasilia *                    2.600.000 inwoners (* = hoofdstad)
5. Fortaleza                   2.500.000 inwoners

Brazilië kent een federale staatsvorm gebaseerd op de grondwet van 1988. Het land bestaat uit een federaal hoofdstedelijk district en 26 deelstaten, met elk op hun beurt een eigen grondwet, gouverneur en wetgevende macht. De federale grondwet stelt dat het nationale gezag wordt bekleed door een president, die voor vier jaar door universele stemming wordt gekozen. In het kader van een amendement van 1997 kan de president slechts eenmaal worden herkozen. Op 27 oktober 2002 werd de voormalige vakbondsleider, de socialist Luiz Inácio Lula da Silva ('Lula'), Luiz Inácio Lula da Silva leidde van 2003 tot 2011 een centrumlinkse regering. Sinds 2011 is Dilma Rousseff de president van Brazilië. Zij is de eerste vrouwelijke president in de geschiedenis van het land.

Ongeveer 89 % van de bevolking is christelijk (74% katholiek en 15 % protestants).Daarnaast is een groot gedeelte van de bevolking in het noordoosten een aanhanger van candomblé, een religie die door de slaven vanuit Afrika is meegenomen.

Sport in Brazilië wordt gedomineerd door twee sporten; voetbal en capoeira. Deze laatste is een soort vechtdans waarbij geen winners of verliezers zijn. Het gaat om wie de snelste bewegingen maakt en het creatiefst is. Deze sport is ook om de mensen bij elkaar te brengen. Een andere populaire sport in Brazilie is autocoureur en dan met name Formule 1. De succesvolste coureur was Ayrton Senna. In een tijdsbestek van tien seizoenen werd hij 3 x  wereldkampioen. Hij verongelukte met dodelijke afloop tijdens de “Grand Prix” van San Marino in 1994. Zijn dood zorgde voor veel opschudding in het F1-milieu, en resulteerde in een hele reeks veiligheidsmaatregelen. Tennis werd mateloos populair toen de Brazilië Gustavo Kuerten tot 3x toe “Roland Garos” wist te winnen in respectievelijk in 1997, 2000 en 2001. Tevens stond hij verscheidene keren nummer één op de ATP-wereldranglijst.

Brazilië nam aan elke editie van het Wereldkampioenschap voetbal deel. In zowel het eerste als tweede WK werd Brazilië al in de eerste ronde uitgeschakeld. In 1950 en 2014 was het gastland voor de WK-eindronde. Brazilië is met vijf wereldtitels het succesvolste land in de voetbalhistorie. De goede serie van het land begon in het derde WK in 1938 toen het derde werd. Het verloor in de halve eindstrijd van de latere winnaar Italië. Pas in 1950 was er weer een wereldtoernooi, nu zelfs als gastheer. In de finalepoule moest Brazilië zich de meerdere erkennen in buurland Uruguay. Vier jaar later werd het WK georganiseerd in Zwitserland; het ging met 4-2 mis in de kwartfinale tegen de latere finalist Hongarije met de onnavolgbare Pluskas. 1958 was de eerste keer dat Brazilië het WK wist te winnen. Het versloeg het gastland met maar liefst 5-2 in de finale. Chili was vier jaar later het organiserende land en werd in de halve finale uitgeschakeld door Brazilië. De “Goddelijke kanaries” wisten ook dit keer de eindstrijd te winnen; Tsjecho-Slowakije werd met 3-1 verslagen. Nadat het in 1966 in de eerste ronde  pas uitgeschakeld nam Brazilië in 1970 o.a. met Pele sportieve wraak. Eerst werd met Uruguay (zie 1950) afgerekend en daarna in de finale met Italië (zie 1938). West Duitsland was in 1974 de gastheer voor het WK – er werd teruggegrepen op poules en Brazilië op het totaalvoetbal van Nederland en werd vierde. Ook in 1978, nu in Argentinië de latere winnaar, wist Brazilië de finale niet te bereiken; het werd derde. In Spanje, in 1982 bereikte Brazilië teleurstellend alleen de tweede ronde terwijl het vier jaar later in de kwartfinales (met strafschoppen) de mindere was van Frankrijk. In het afgrijselijke toernooi in 1990 te Italië werd het veel sterkere Brazilië in de tweede ronde uitgeschakeld door het zeer verdedigende ingestelde Argentinië met 1-0. Na wat mindere jaren kwam in 1994 de ommekeer; Nederland werd in de kwartfinale met 3-2 uitgeschakeld en Brazilië versloeg in de finale ook Italië dan wel met strafschoppen. In het WK 1998 werd wederom Nederland uitgeschakeld, nu in de halve finale, door Brazilië – nu met strafschoppen. Frankrijk was derhalve (met een daverende Zinedine Zidane) afgedroogd met 3-0 door het gastland Frankrijk. Zuid Korea en Japan waren de dubbel organisatoren van het WK in 2002 die voor het eerst zou uitdraaien op een finale van de twee WK giganten; Duitsland moest het onderspit delven met 2-0. In zowel in 2006 als 2010 werd Brazilië in de kwartfinale uitgeschakeld; in Duitsland in 2006 was de veroorzaker Frankrijk terwijl in 2010 Nederland met 2-1 te sterk was. In de zomer van 2014 is Brazilië het gastland voor het WK. Nadat ze daarin succesvol de halve finale bereikte, was hun opponent Duitsland. Brazilië verloor deze wedstrijd met 7-1. De grootste nederlaag in de geschiedenis van Brazilië. Voor de troostfinale werden ze nog ‘ns op hun nummer gezet; ze verloren kansloos met 3-0 van Nederland. De “Copa America” wist Brazilië zelfs 8 keer te winnen; het toernooi dat in 1916 z’n eerste editie beleefde werd door de goddelijke kanaries gewonnen in de jaren 1919, 1922, 1949, 1989, 1997, 1999, 2004 en 2007. Talloze malen haalde Brazilië de finale. Ook de “Confederations Cup” werd al 4x gewonnen waarvan de laatste drie edities (2005, 2009 en 2013).

De meeste topclubs komen uit de staten São Paulo en Rio de Janeiro. Uit São Paulo konden Palmeiras, Santos, São Paulo, Corinthians en Guarani reeds de landstitel winnen. De traditieclub Portuguesa uit São Paulo en São Caetano uit de gelijknamige voorstad van de metropool werden al vicekampioen. Uit Rio de Janeiro werden Flamengo, Vasco da Gama, Fluminense en Botafogo kampioen. Kleinere clubs America en Bangu speelden tot eind jaren tachtig ook in de hoogste klasse en behaalden ook enkele goede resultaten. In tegenstelling tot São Paulo zijn er in Rio de Janeiro praktisch geen clubs van buiten de hoofdstad die op nationaal niveau kunnen meedraaien. Naast de topclubs uit Rio en São Paulo zijn er ook Grêmio en Internacional uit Porto Alegre ev Cruzeiro en Atlético Mineiro uit Belo Horizonte. In 2013 vierde Belo Horizonte zelfs twee maal feest, Cruzeiro won de landstitel en Mineiro de Copa Libertadores. Verder zijn ook Coritiba en Atlético Paranaense uit Curitiba van tijd tot tijd succesvol. Salvador, nochtans de derde stad van het land beschikt over twee grote clubs, die echter op nationaal niveau geen hoofdrol vervullen. Bahia werd twee keer landskampioen, maar is de laatste jaren veel van zijn pluimen verloren en Vitória één van de oudste clubs van Brazilië werd in de jaren 1990 werd een keer vicekampioen, maar kon nooit een titel winnen. Uit Recife kon Sport in 1987 de landstitel binnen rijven. Náutico stond in 1967 in de finale om de Taça Brasil. Fortaleza, de vijfde stad van het land, heeft twee clubs die op nationaal niveau meedraaien; Fortaleza en Ceará. In de jaren zestig stond Fortaleza twee keer in de finale om de landstitel, maar verder kregen de clubs nooit voet aan wal op nationaal niveau. Sinds de afschaffing van de rechtstreekse plaatsen in de Série A konden beide clubs nog maar sporadisch aantreden in de hoogste klasse en Fortaleza is zelfs meestal actief in de Série C. De hoofdstad Brasilia heeft totaal geen voetbaltraditie.

Santos is internationaal gezien het meest succesvol. Zij wisten in 1962 en 1963 de wereldcup voor clubs te winnen; Sao Paula zou dit evenaren in 1992 respectievelijk 1993. Flamengo en Gremio wonnen de “oude” editie beiden 1x. Gremio verloor in 1995 van Ajax. Vanaf 2000 won Brazilië met Corinthians in 2000 en 2012. Sao Paulo en International wisten in zowel 2005 als 2006 te winnen van respectievelijk Liverpool als Barcelona. Sinds 1991 reikt de FIFA prijs voor Wereldvoetballer van het jaar uit. Tot op heden wonnen vijf Brazilianen deze prijs: Romário (1994), Ronaldo (1996, 1997, 2002), Rivaldo (1999), Ronaldinho (2004 en 2005) en Kaká (2007). In de tijd van 1982 tot 1990 toen deze titel officieus uitgereikt werd won Zico deze in 1983.Andere topspelers waren natuurlijk Pele, Socrates, Bebeto, Cafu, Romario en Neymar die natuurlijk nog speelt.

In Brazilië eten ze over het algemeen veel rijst, bonen, sauzen, vlees, vis en salades. Gezien de grootte van het land is het niet verwonderlijk dat ze in elke streek verschillend eten. In het noorden, vooral in de Amazonas, zijn de inheemse invloeden het sterkst. Daar zijn gerechten op basis van alligatorvlees en schildpad populair. Er wordt ook hondenvlees gegeten. Afrikaanse invloeden zijn het sterkst in het noordoosten van de tropische kuststreek. De deelstaat Bahía, in het bijzonder, heeft een keuken die al vanouds Afrikaanse, inheemse en Portugese invloeden mengt. Basisvoedsel zijn rijst en sojabonen. Er worden veel vis en schelpdieren gegeten. De Moqueca (visstoofpot) is hier een typisch gerecht. Elders in de kuststreek zijn de Afrikaanse invloeden minder, maar worden allerlei tropische gewassen geteeld, met op kop suikerriet en cacaobonen, maar ook kokosnoot, mango, papaja, guave, sinaasappel, passievrucht, ananas, en andere tropische vruchten. In het drogere binnenland wordt er naast rijst en bonen vooral op basis van rundvlees, geit en cassave gekookt. Het zuidoosten is bekend om verschillende streekgerechten die tot in het buitenland gekend zijn, zoals de frango com quiabo (kip met okra) van Minas Gerais, de feijoada (een soort stoofvlees) van Rio, de Virado à Paulista ("virado" van São Paulo: een combinatie van verschillende gerechten op één bord, met rijst, bonen, kool, varkenskotelet, worst, ei en banaan). Cassave (of maniok) en maïs worden vaak als bijgerecht in de vorm van farofa gegeten. In São Paulo zijn de invloeden van immigrantenkeukens het opmerkelijkst, zowel uit Europa (Italiaans, Spaans, Pools) als uit het Midden-Oosten (Syrisch, Libanees) maar ook Japans. In Espírito Santo zijn Italiaans-Duitse invloeden goed merkbaar. Het meest typische gerecht van de staat is echter Indiaans, Moqueca Capixaba (een moqueca visstoofpot met tomaat). 

Helemaal in het zuiden van het land is de streek van de gauchos. Typische gerechten zijn op basis van gezouten of gedroogd rundvlees, en de churrasco (de Braziliaanse barbecue). Het meest bekende gerecht van de deelstaat Paraná is de barreado, een stoofpot van rundvlees en reuzel, urenlang met kruiden en cassavemeel in een aardewerken pot gestoofd en met rijst, banaan en sinaasappel opgediend. In het zuiden is er ook wijnbouw en zuivelproductie. Brazilië heeft een lange lijst aan bieren en hier wordt gretig gebruikt van gemaakt. Bhrama is het grootste merk. Maar er zijn ook speciale cocktails in de aanbieding. Zo heb je de Caipirinha, met limoen, cachaça (rum), ijs en suiker. Ook heb je cocktails met cola erin en worden er veel vruchten gebruikt voor het maken van lekkere drankjes. In Brazilië is kraanwater niet drinkbaar, dus als je daar water wilt drinken moet je bronwater kopen. Wat ze ook in Brazilië drinken is Chimarrão thee. Chimarrão is een soort thee gemaakt van erva-mate. In een speciale kop, genaamd cuia wordt dit kruid gemengd met water en via een dik ijzeren rietje, genaamd bomba opgedronken. Op het strand wordt “caldo de cana” verkocht – een suikerriet drankje.