GESCHIEDENIS - Bolivia

In de jaren voordat de Spanjaarden het huidige Bolivia koloniseerden werd het land bestuurd door verschillende indianenstammen. De eerste stam zou al dateren van 13.000 v.C. In de middelste horizon (een tijdspan die veel gebruikt wordt in de Boliviaanse geschiedenis) die liep van 500 tot 900 n.C. waren de Tiwanaku’s de meest belangrijke stam.

Zij bouwden een ingenieus infrastructuur netwerk en creëerden irrigatie kanalen en landbouw terrassen waarop gewassen verbouwd werden. Er zijn verschillende theorieën over de verdwijning van deze zeer ontwikkelde beschaafdheid. De Inca’s (de laatste oorspronkelijke veroveraars van Bolivia) arriveerden niet veel later nadat de Tiwanku’s verdwenen waren. Het waren zij die de eerste echte stenen steden bouwden en zeer bekwaamd waren van het vervaardigen van goud en zilver.

Zij zetten een hiërarchisch systeem op voor de besturing van hun rijk en een communicatiesysteem om met elkaar in contact te blijven. Zij zouden de waarschijnlijke veroveraars van de eerder genoemde Tiwanaku’s opgenomen hebben in hun midden en ze hebben toegelaten hun eigen taal en tradities te laten behouden. Aan het einde van het jaar 1520 begonnen de eerste interne strubbelingen in het machtige Inca rijk te ontstaan en niet veel later zouden de eerste Spanjaarden ten tonele komen.

Zij zouden hun taal, gewoontes en religie aan hun onderdanen opdringen al werden sommige nomadische stammen ten oosten van de Andes nooit helemaal onderworpen. Sucre (La Plata) werd de hoofdstad en de door de Spanjaarden zilvermijn van Potosi werd hun goudmijn.

De Spanjaarden maakten het mogelijk voor de hele bevolking (vroeger was dit alleen bestemd voor hoogwaardigheidsbekleders) coca bladeren te gebruiken om vooral door te werken. Ook werden zwarte slaven gebruikt voor het harde werk in de mijnen en velden.

Al zo vroeg als in 1809 kwamen de eerste nationale gevoelens tot uiting in een onafhankelijkheidsbeweging. Spanje was in oorlog met Napoleon’s Frankrijk en toen in 1820 Simon Bolivar (de Zuid Amerikaanse vrijheidsstrijder) de landen Venezuela en Colombia “bevrijdden” van het Spaanse juk kwamen vele Boliviaanse guerrilla bewegingen in actie.

In 1825 was Alto Peru onafhankelijk en werd het land naar Bolivar vernoemd en werd deze ook de eerste president. Hij zou met succes opgevolgd worden door president Sucre waarna een eindeloze reeks aan mislukte militaire junta’s en regeringen aan de macht zou komen. Ook zou het land door verschillende oorlogen met buurlanden verscheurd worden.  

Er waren twee oorlogen met Argentinië waardoor Bolivia voor het eerst stukken land van z’n grondgebied moest afstaan. In 1884 verloor Bolivia samen met Peru de Salpeteroorlog van Chili. Als gevolg daarvan moest het land de kustprovincie Litoral afstaan en verloor het z’n belangrijke zeehavens. Daarna werd het land in 1903 door Brazilië “beroofd” van z’n zeer winstgevende rubberboom plantages.

Van 1932 tot 1935 was Bolivia in oorlog met buurland Paraguay. Deze Chaco-oorlog was het gevolg van de mogelijke vondst van olie op de Chaco Borreal, een groot dunbevolkte savanne. Meer dan 80.000 Bolivianen verloren het leven, mede door een slechte organisatie en uitbraak van ziekten en gebrek aan water in het zeer dorre gebied. Tijdens vredesafspraken zou Paraguay grote gebieden op Bolivia toebedeeld krijgen.

In 1952 vond een Revolutie plaats in Bolivia. Voor die tijd waren de winstgevende tinmijnen en de landbouwgronden in bezit van rijke families. De bevolking werd uitgebuit en waren niet meer dan Middeleeuwse horigen (“pongaje”). De tinmijnen werden genationaliseerd en de landbouwgronden herverdeeld maar in de realiteit verbeterde er weinig voor de Boliviaanse arbeiders.

De communisten werden buiten de deur gehouden en in 1964 was er wederom een rechtse militaire coup. Op 8 oktober 1967 werd Che Guevara opgepakt tijdens een door de CIA georganiseerde militaire operatie van het Boliviaanse leger. Guevara werd door het Boliviaanse leger geëxecuteerd. In de jaren 70 was er nog steeds niet veel veranderd – vele wisselingen in regeringen waar constant mensenrechten werden geschonden, vervalste verkiezingen, militaire coups elkaar in een groot tempo opvolgden.  

Burgerregering

In 1982 is de militaire macht overgedragen aan een burgerregering. In het begin werden er grote veranderingen in het politieke landschap gemaakt. Later zouden corruptie worden aangepakt en werden staatsbedrijven geprivatiseerd. Aan het einde van de jaren 90 toen er eigenlijk nog steeds weinig verbeterd was waren er onenigheden over de door Amerikaanse druk problematiek m.b.t. de verbouw van coca, de nog steeds op grote schaal aanwezige corruptie, de opgelopen gasprijzen en een serieus tekort aan drinkwater.

Rellen tussen de oproerpolitie en betogers, waar tientallen doden zouden vallen, volgden elkaar in deze jaren snel op. De nog steeds aanwezige spanningen tussen Bolivia en Chili (zie boven) kwamen weer tot uiting bij de Boliviaanse Gasoorlog in 2003.

Voorafgaand aan zijn officiële inauguratie in La Paz, werd hij ingewijd in een Aymara ritueel op de archeologische site van Tiwanaku voor een menigte van duizenden Aymara mensen en vertegenwoordigers van linkse bewegingen uit heel Latijns-Amerika.

Zoals voorspeld geeft Morales de etnische meerderheid veel meer macht en dat gaat niet zonder tegenstand. De regio Santa Cruz en het oosten van het land (waar de meeste welvaart vandaan komt) willen meer autonomie en tijdens demonstraties die uitmondden in rellen zijn al tientallen mensen overleden. 

Herverkiezing

Bij de verkiezingen van 2009, werd Evo Morales herkozen. Zijn partij, de Beweging naar het Socialisme, won ook een tweederde meerderheid in beide huizen van het Nationaal Congres. Ook werd er een nieuwe grondwet aangenomen. Resultaat is dat het land verdeelder is dan nooit tevoren.

In mei 2013 wordt er een wet aangenomen die Eva Morales in staat stelt een derde termijn als president te vervullen. De Boliviaanse leider is nu al het langst zittende Boliviaanse staatshoofd sinds 1839. Onder zijn bewind maakte het land een sterke economische groei door. Omdat Morales werk maakte van het terugdringen van de armoede in zijn land, dragen veel arme Bolivianen hem op handen.

In 2014 wordt hij wederom herkozen. In 2016 stemt de bevolking in een referendum tegen de mogelijkheid van een vierde termijn. In 2017 tekent Morales een omstreden wet dat de gebiedsomvang van legale Cocateelt verdubbeld. Eind 2019 treeft Morales af als gevolg van een constitutionele crisis na omstreden verkiezingen. Sinds die tijd is senator Jeanine Áñez van de oppositie interim president tot er nieuwe verkiezingen worden gehouden.

Luis Acre heeft de presidentsverkiezingen van oktober 2020 gewonnen, waardoor de socialistische partij Mas na 12 maanden weer aan de macht is gekomen.

Oktober 2018: grensdispuut

Chili hoeft niet met buurland Bolivia te onderhandelen over een corridor naar de Grote Oceaan.

Dat heeft het Internationaal Gerechtshof in Den Haag maandag bepaald. De uitspraak is een tegenvaller voor de regering van president Evo Morales van Bolivia.

Bolivia ligt sinds het einde van de Salpeteroorlog in 1884 volledig ingeklemd tussen andere landen. Sindsdien hebben Chili en Bolivia herhaaldelijk overleg gevoerd over een corridor naar de oceaan, maar nog zonder resultaat.